Được xem là một trong "Tứ đại kỳ án" liên quan đến việc mất tích tập thể khó hiểu nhất trong lịch sử nhân loại, sự kiện đoàn di cư Roanoke Colony 115 người (còn gọi là Lost Colony) biến mất không để lại dấu vết nào vào khoảng năm 1590 trở thành bí ẩn khiến sử gia và các nhà khoa học day dứt hàng trăm năm.
Miền đất hứa “Tân Thế Giới”
Vào năm 1585, thuyền trưởng John White (1540-1593) là một trong những người Anh lên đường cùng Đô đốc Richard Grenville đi tìm vùng đất định cư mới, thiết lập thuộc địa mới cho người Anh. Cuối cùng, họ tìm đến hòn đảo Roanoke, ngoài khơi bờ biển bang Bắc Carolina (nước Mỹ) ngày nay. Ông và đoàn thủy thủ dành trọn một năm sinh sống và tìm hiểu mảnh đất này trước khi trở về Anh và đưa người đến đây định cư. John White đặt tên cho miền đất hứa này là Tân Thế Giới.
Đến năm 1587, thuyền trưởng John White đưa 115 người từ Anh, trong đó nhiều người là bạn bè và gia đình đến Tân Thế Giới để tạo dựng cuộc sống mới. Khi vừa đến đây định cư, ông John White vui mừng khi chào đón đứa cháu ngoại Virginina Dare, được xem là đứa trẻ người Anh đầu tiên được sinh ra tại Tân Thế Giới.
Tuy nhiên đến cuối năm, do thời tiết khắc nghiệt, lương thực thực phẩm và các nhu yếu phẩm hàng ngày dần cạn kiệt và khan hiếm, ông John White, quyết định trở lại Anh một lần nữa để bổ sung đồ tiếp tế. Tuy nhiên, tại thời điểm đó một cuộc chiến lớn nổ ra giữa Anh và Tây Ban Nha. Ông không thể quay lại đảo Roanoke, vì Nữ Hoàng Elizabeth I ban hành lệnh cấm tàu thuyền đi lại.
Cuối cùng phải mất 3 năm sau đó vào ngày 18/8/1590, ông mới có thể lên đường quay trở lại đảo, trong lòng hồ hởi, phấn khởi vì sắp gặp lại được những người thân yêu ở miền đất hứa Tân Thế Giới.
Tuy nhiên, trái ngược với mong đợi, khi cập bến John White hoảng loạn và sốc vì không tìm thấy một bóng người nào từ già, trẻ, đàn ông, phụ nữ trên hòn đảo. Thậm chí, vợ, con gái và đứa cháu gái của ông cũng biến mất không dấu vết.
Sau khi tìm kiếm khắp nơi, những thứ còn sót lại chỉ là những dấu chân trên mặt đất, một bộ xương người và chữ "CRO" được khắc trên cây. Khi nhìn chữ này, John White đoán rằng đây là thông điệp nào đó mà mọi người để lại cho ông. Bởi nếu có ý định rời khỏi đây đến nơi khác, họ sẽ để lại những lời nhắn và địa chỉ cụ thể.
Ông cũng đoán rằng rất có thể những người định cư đã bị tấn công hoặc gặp một thảm họa nào đó và tìm kiếm sự giúp đỡ của người da đỏ Croatan bản địa sống tại hòn đảo Hatteras, cách đảo Roanoke khoảng 80km về phía Nam. Bởi khi bắt đầu tới định cư, John White đã có thể thiết lập một mối quan hệ tốt đẹp với người Croatan bản xứ. Vì vậy ông suy đoán rằng người định cư đã đi đến đảo Hatteras khi John White vắng mặt.
John White ngay lập tức muốn tới chỗ những người da đỏ Croatan để tìm kiếm người thân và đồng bào. Nhưng ý định này không thực hiện được, do thời tiết khắc nghiệt khiến toàn bộ đoàn người trên tàu rơi vào một hoàn cảnh hiểm nghèo và họ đòi quay trở lại Anh.
Thay vì ở lại, ông cũng quyết định quay về Anh và tìm sự trợ giúp bởi ông hiểu rằng một mình ông sẽ không tìm được họ. Ông đi cầu viện ở khắp nơi mong được tài trợ một chuyến thám hiểm xuyên Đại Tây Dương để tìm lại những đồng bào của mình.
Tuy nhiên, cầu viện thất bại khiến cho John White không bao giờ có cơ hội trở lại Tân Thế Giới nữa. Cũng từ đó, số phận của 115 người, trong đó có vợ, con gái và cháu gái của John White trở thành "bí ẩn". Cái gọi là Tân Thế Giới biến mất không dấu vết.
Những giả thuyết
Hơn 400 năm đã đi qua, số phận của họ vẫn khiến sử gia và các nhà khoa học day dứt đi tìm câu trả lời cho hàng loạt nghi vấn: Họ bị dân bản địa tấn công? Họ đã di chuyển xuống hòn đảo phía nam và bắt đầu một cuộc sống hoàn toàn mới? Hay sự kiện gì đó đã xảy ra khiến toàn bộ hơn 100 con người "biến mất hoàn toàn" trên hòn đảo Roanoke trong một thời gian ngắn như vậy?...
Quyết tâm không để bí ẩn của số phận hơn 100 người Anh chìm vào quên lãng, các chuyên gia tại Bảo tàng Anh đã tiến hành hàng loạt nghiên cứu và có những manh mối tiết lộ những chuyện có thể đã xảy ra đối với đoàn di cư sau khi John White trở về Anh lấy quân viện trợ năm 1587.
Neil MacGregor, cựu giám đốc Bảo tàng Anh cho biết, mặc dù John White tin rằng đoàn di cư đã di chuyển xuống hòn đảo Croatoan phía nam, tuy nhiên các nhà sử học không tìm thấy bằng chứng chứng minh nhận định của John White cho đến năm 1993. Khi một cơn bão lớn quét qua đây đã để lộ một lượng lớn đồ gốm và những tàn dư khác của một ngôi làng người Mỹ bản địa.
"Nhiệm vụ quan trọng lúc này là tìm lại những bằng chứng cho thấy sự tồn tại của đoàn người di cư tại Mỹ", nhà khảo cổ học Mark Horton thuộc Đại học Bristol (Anh) khẳng định.
Mark Horton dẫn đầu một nhóm nghiên cứu địa phương có tên là Hội Khảo cổ học Croatoan. Năm 2013, hội đã phát hiện ra một loạt hiện vật của người Mỹ bản địa tại trung tâm ngôi làng ở Croatoan. Điều đáng nói là, trong số hiện vật đó có những vật dụng của người châu Âu, bao gồm thanh trường kiếm mà một quý tộc châu Âu thường mang theo, vài miếng đồng châu Âu, súng, đạn chì và một phiến đá kèm bút chì.
Nhà khảo cổ học Mark Horton nghi ngờ phiến đá kèm bút chì chính là công cụ để John White phác họa cuộc sống của người bản địa.
"Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng chuyến di cư của John White năm 1587 là một nỗ lực thất bại. Họ đã đến đây, đã sinh sống. Những hiện vật chúng tôi tìm thấy chứng minh phần nào nhận định đó. Chúng ta không lãng quên quá khứ. Tìm hiểu nó là nhiệm vụ của những người ở thời hiện tại.", Mark Horton tin tưởng vào nghiên cứu của nhóm mình.
Kết thúc bài viết trên National Geographic, tác giả Andrew Lawler kể lại rằng: Vào một sáng mùa xuân năm 2018, tôi đến thăm tộc trưởng Marilyn Berry Morrison của bộ tộc Roanoke-Hatteras.
Đón tiếp tôi tại ngôi nhà ở Chesapeake, bang Virginia (Mỹ) là một người phụ nữ trông giống người Mỹ gốc Phi. Cô nói: "Chúng tôi là hậu duệ của Lost Colony. Tổ tiên chúng tôi là hiện thân của sự đa dạng chủng tộc của nước Mỹ (melting pot) đầu tiên.
Sau đó, bà giở cuốn album gia đình và nói: "Đây là kỵ bà của tôi. Một người đến từ đảo Roanoke. Tên bà là Virginia Dare Bowser Tillet."
Rời khỏi nhà tộc trưởng Marilyn Berry Morrison, tôi thầm nghĩ tất cả chúng ta đều là một "John White thứ hai" - người dấn thân khám phá quá khứ xa xôi để dẫn dắt chúng ta bước qua hiện tại bấp bênh và sẵn sàng đối mặt với tương lai vô định.
Linh Chi(T/h)
