Lễ cúng giao thừa (trừ tịch) là nghi lễ rất quan trọng với mỗi gia đình người Việt, được tiến hành vào thời khắc kết thúc năm cũ và chào đón năm mới.
Theo tín ngưỡng của người Việt, mỗi năm có một vị quan Hành khiển cai trị hạ giới khác nhau. Thời khắc giao thừa chính là lúc chuyển giao công việc của các vị quan Hành khiển. Vì vậy, người dân làm mâm cỗ cúng đêm giao thừa để tiễn đưa vị thần năm cũ và chào đón vị thần mới.
Lễ vật cúng giao thừa ngoài trời gồm ngũ quả, hương, hoa, đèn nến, trầu cau, muối gạo, trà, xôi, bánh chưng chay, mâm lễ chay. Tất cả được bày lên bàn trang trọng ở trước cửa nhà. Vào đúng thời khắc giao thừa, người chủ gia đình thắp đèn, nến, rót rượu và thành kính khấn vái. Khi thắp hương, chỉ cần cắm hương vào bát gạo và cắm thẳng, không được cắm nghiêng.
Gia chủ phải thực hiện lễ cúng giao thừa ngoài trời trước nhằm "nghênh tân, tiễn cựu" tức là đón quan hành khiển mới, tiễn quan hành khiển cũ, sau đó mới làm lễ cúng giao thừa trong nhà.
Cúng giao thừa trong nhà chính là lễ cúng tổ tiên nhằm cầu xin những điều tốt lành sẽ đến với gia đình trong năm mới. Lễ vật gồm mâm ngũ quả, hương, hoa, đèn nến, bánh kẹo, mứt tết, bánh chưng chay, xôi gấc, mâm cỗ chay.
Văn cúng giao thừa ngoài trời Tết Quý Mão 2023 trích theo sách Văn khấn cổ truyền Việt Nam do NXB Văn hóa thông tin phát hành:
Nam mô A di Đà Phật
Nam mô A di Đà Phật
Nam mô A di Đà Phật
Con lạy chín phương trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Cựu niên Đương cai Hành khiển.
Con kính lạy Ngụy Vương Hành khiển năm Canh Tý (Năm nào khấn danh vị của vị hành khiển năm đó)
Con kính lạy các ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Táo quân, chư vị Tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Quý Mão.
Tín chủ chúng con là: ....................
Ngụ tại: ....................
Giao thừa chuyển năm
Năm cũ qua đi
Năm mới đã đến
Tam dương khai thái
Vạn tượng canh tân.
Ngài Thái Tuế Tôn thần trên vâng lệnh Thượng đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh, tảo trừ yêu nghiệt.
Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân ngày đầu xuân, tín chủ chúng con thành tâm sắm sửa hương hoa phẩm vật dâng lên trước án, cúng dâng Phật thánh, dân hiến Tôn thần, đốt nén hương thơm, thành tâm bái thỉnh.
Chúng con kính mời:
Ngài Cựu niên đương cai Hành khiển, Ngài Tân niên Thiên quan Chí đức Tôn thần; Ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, Ngài bản xứ thần linh Thổ địa, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Long mạch Tài thần, các Bản gia Táo quân và chư vị thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin các vị giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho gia đình chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, làm ăn phát đạt.
Chúng con lễ bục tâm thành, cúi xin chứng giám, phù hộ độ trì.
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Văn cúng giao thừa trong nhà Tết Quý Mão 2023 trích theo sách Văn khấn cổ truyền Việt Nam do NXB Văn hóa thông tin phát hành:
Nam mô A di Đà Phật
Nam mô A di Đà Phật
Nam mô A di Đà Phật
Con lạy chín phương trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy Long mạch, Táo quân, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy các cụ tổ tiên, nội ngoại chư vị tiên linh.
Nay phút giao thừa năm Quý Mão
Tín chủ chúng con là:....................
Ngụ tại:.......................
Phút giao thừa vừa tới, giờ Tý đầu xuân, đón mừng nguyên đán, tín chủ chúng con thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, dâng lên trước án, cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn thần, tiến cúng tổ tiên, đốt nén tâm hương, thành tâm kính lễ.
Chúng con xin kính mời ngài Bản cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long Mạch Tài thần, các ngài Bản gia Táo quân và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Con lại kính mời các cụ tiên linh Cao Tằng Tổ khảo, Cao Tằng Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, cô di tỷ muội, nội ngoại Gia tộc, chư vị Hương linh, cúi xin giáng về linh sàng thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ chúng con lại kính mời vonglinh ác vị Tiền chủ, Hậu chủ, y thảo phụ mộc ngụ tại đất này, nhân tiết giao thừa, giáng âm trước hương án thụ hưởng lễ vật.
Cúi xin các vị phù hộ độ trì cho toàn thể gia chủ chúng con năm mới tốt lành, sức khỏe dồi dào, tấn tài tấn lộc, vạn sự tốt lành, vạn điều như ý.
Chúng con lễ bạc tâm thành, nhất tâm kính lễ, cúi xin phù hộ độ trì.
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Linh Chi(T/h)
