Quả bòn bon (một số nơi còn gọi quả boòng boong) ở miền Nam hay còn gọi là quả dâu da đất ở miền Bắc có tên khoa học là Lansium domesticum, thuộc họ Meliaceae.
Bòn bon rất giàu chất dinh dưỡng bao gồm các chất như: chất đạm, carbohydrates, chất xơ, calcium, phosphorus, thiamine, ribofl avine, ascorbic acid và khá nhiều vitamin A. Ngoài ra, bòn bon còn chứa nhiều đường, chất xơ, chất béo, protein, vitamin B1, B2, B3, C, E được xem là những chất mang tính antioxydant giúp cơ thể loại trừ các gốc tự do gây nguy cơ dẫn đến các bệnh tim mạch, đột quỵ và các khoáng tố như: Ca, Fe, P... giúp tăng lượng hồng cầu và phòng bệnh thiếu máu.
Ở các quốc gia Đông Nam Á, toàn bộ cây bòn bon đều được dùng làm thuốc. Vỏ và hạt bòn bon làm thuốc hạ sốt, diệt ký sinh trùng đường ruột và ký sinh trùng sốt rét, tiêu chảy, kiết lỵ, vỏ cây còn được dùng để chữa côn trùng cắn. Chất xơ trong quả bòn bon còn giúp cho hệ tiêu hóa và phòng ngừa nhiều bệnh ung thư. Nhựa cây điều trị dạ dày và đường ruột.
Mặc dù có giá trị dinh dưỡng nhưng cần nhớ những lưu ý khi ăn quả bòn bon sau đây để tránh gây hại cho sức khỏe:
Không nên cắn vỏ
Vỏ của qủa bòn bon có thể dùng để làm thuốc chữa bệnh nhưng lại có độc tố cao. Vì vậy khi ăn nên cẩn thận. Trong vỏ bòn bon còn chứa một chất gọi là acid lansium, rất độc đối với tim, ở liều cao có thể làm ngừng tim ếch. Tốt nhất, khi ăn bòn bon không nên cắn trái mà cần dùng tay để tách vỏ, bỏ hạt.
Không nên nhai hạt
Quả bòn bon thường có 5 múi, có vách ngăn mỏng. Những múi chưa có hạt hoặc hạt nhỏ có thể nhai luôn. Tuy nhiên, một số múi có hạt lớn thì không nên nhai hoặc nuốt. Lý do là hạt bòn bon rất đắng và trong hạt có chứa một chất xác định là cấu trúc alkaloid độc.
Không ăn những quả bị sâu
Bòn bon thường xuất hiện những bệnh như sâu đục quả, nhện đỏ và rệp sáp. Khi ăn cần quan sát kỹ. Không nên ăn những quả có dấu hiệu sâu bệnh hay dập nát để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.
Người tiểu đường không ăn nhiều
Những người mắc tiểu đường thì không nên ăn nhiều bòn bon vì trong bòn bon có hàm lượng đường tương đối cao. Người bình thường cũng không nên ăn nhiều sẽ dễ gây nặng bụng.
Bòn bon thường bán theo chùm nên việc lựa chọn kỹ càng rất khó. Chính vì thế, bạn cần nắm rõ các mẹo sau đây để có thể chọn được những trái ngon chất lượng: trái bòn bon ngon là trái vừa, không lớn mà cũng không nhỏ, chỉ to bằng ngón tay cái, da mầu vàng nhạt, núm cuống căng tròn. Khi bóc lớp vỏ ngoài, bên trong lộ ra năm múi dính chặt lấy nhau mầu trắng trong, đầy nước thơm. Không nên lựa những trái to vì hột to, trái thường chua, những trái có vết nám đen ăn không ngon.
Nếu bòn bon chín tự nhiên thì dưới đít quả sẽ có dấu châm kim li ti, cuống quả còn tươi. Khi bóc ăn thử, bòn bon sẽ có vị ngọt thanh, thịt quả màu trong, hạt đen và nhỏ, đặc biệt không còn mủ. Ngược lại, bòn bon chín do dùng thuốc kích thích sẽ có màu vàng đất bóng rất đẹp, không hề có dấu châm kim trên quả. Cuống của quả bòn bon thường bị thâm đen, khi ăn có vị chua, thịt quả đục, hạt to có màu hồng và dính mủ vào tay rất nhiều.
Ánh Hiền (T/h)
