VnExpress dẫn thông tin trên AFP cho hay, Youssef Nader - một nghiên cứu sinh tiến sĩ ở Đức và Luke Farritor - thực tập sinh SpaceX tại Mỹ, cùng Julian Schilliger - sinh viên ngành robot người Thụy Sĩ mới đây đã giành được giải thưởng trị giá 700.000 USD nhờ sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để đọc cuộn giấy 2.000 năm tuổi bị hư hại trong vụ phun trào núi lửa Vesuvius.
Cụ thể, năm 79 sau Công nguyên, ngọn núi lửa Vesuvius ở Pompeii (Italy) phun trào và phá hủy các thành phố Pompeii và Herculaneum cũng như tài sản quý giá của người dân, một trong số đó là thư viện Villa de Papyri.
Các nhà khảo cổ học tin rằng, họ sẽ khám phá thêm nhiều thông tin của thư viện cổ duy nhất còn tồn tại từ thời Hy Lạp - La Mã với sự giúp sức của công nghệ AI có thể đọc được văn bản ẩn giấu trong một cuộn giấy cháy đen bị chôn vùi khi núi lửa Vesuvius phun trào.
Hàng trăm cuốn giấy cói được lưu giữ trong thư viện Villa de Papyri, vốn thuộc sở hữu của bố vợ Julius Caesar - nhà lãnh đạo La Mã đã bị ám sát vào năm 44 trước Công nguyên, báo Tin Tức dẫn thông tin từ Guardian cho hay.
Các cuộc khai quật vào thế kỷ 18 đã tìm thấy hơn 1.000 cuộn giấy nhưng mực đen không thể đọc được trên giấy cói bị cacbon hóa và các cuộn giấy bị vỡ vụn khi các nhà nghiên cứu cố gắng mở ra.
Đến thời điểm hiện tại, các nhà khoa học mới chỉ có thể nghiên cứu một số mảnh giấy. Một vài tác phẩm bằng tiếng Latin đã được nhận diện, tuy nhiên, phần lớn các cuộn giấy được viết bằng tiếng Hy Lạp liên quan đến trường phái triết học Epicurucus.
Những phần này thuộc về cuốn On Nature do chính nhà triết học Epicurus viết và các tác phẩm của một nhà triết học còn ít được biết đến là Philodemus về nhiều chủ đề như thói hư tật xấu, âm nhạc, thuật hùng biện và cái chết.
Hơn 600 cuộn giấy, phần lớn ở Thư viện quốc gia ở Naples, với một số ít ở Anh và Pháp, vẫn còn nguyên vẹn và chưa được mở. Nhiều cuộn khác có thể vẫn còn ở tầng dưới nữa của tòa dinh thự và chưa được khai quật.
Việc đọc được những cuộn giấy còn nguyên vẹn nói trên vẫn còn là vấn đề khó khăn. Bởi vậy, nhóm nghiên cứu công khai các bản quét và thiết lập cuộc thi Vesuvius Challenge vào năm 2023.
Cuộc thi này trao giải thưởng cho việc trích xuất văn bản từ bản quét CT có độ phân giải cao của một cuộn giấy được chụp tại Diamond - cơ sở máy đồng bộ quốc gia của Vương quốc Anh ở Oxfordshire.
VnExpress dẫn thông tin từ AFP cho biết, các nhà nghiên cứu Nader, Farritor và Schilliger đã sử dụng AI để giúp nhận diện mực trên giấy cói, tìm ra những chữ Hy Lạp vốn mờ và gần như không thể đọc được.
"Một số văn bản có thể viết lại hoàn toàn lịch sử của những thời kỳ quan trọng trong thế giới cổ đại", ông Robert Fowler - chủ tịch Hiệp hội Herculaneum kiêm giáo sư danh dự về tiếng Hy Lạp tại Đại học Bristol nói.
XEM THÊM: Quốc gia nào ở châu Âu cũng có tục xông đất đầu năm mới như Việt Nam?
Được biết, Vesuvius Challenge đòi hỏi các nhà nghiên cứu giải mã 4 đoạn văn gồm ít nhất 140 ký tự, với ít nhất 85% ký tự có thể phục hồi được.
Năm 2023, Farritor đã giải mã từ đầu tiên trong một cuộn giấy - "màu tím" trong tiếng Hy Lạp. Hiện tại, Nader, Farritor và Schilliger giải mã được khoảng 5% cuộn giấy. Tác giả cuộn giấy này có lẽ là nhà triết học Philodemus.
Theo Nat Friedman - thành viên ban tổ chức., nhà triết học Philodemus viết về âm nhạc, ẩm thực và cách tận hưởng những thú vui cuộc sống. Friedman chia sẻ thêm rằng, giai đoạn tiếp theo của cuộc thi sẽ thúc đẩy nghiên cứu giải mã 85% cuộn giấy.
Việc phục hồi các văn bản cổ sẽ là bước đột phá lớn. Theo dữ liệu từ Đại học California Irvine, ước tính chỉ khoảng 3% - 5% văn bản Hy Lạp cổ còn tồn tại.
"Đây là sự khởi đầu của một cuộc cách mạng trong nghiên cứu giấy cói Herculaneum và triết học Hy Lạp nói chung. Đây là thư viện duy nhất đến với chúng ta từ thời La Mã cổ đại", chuyên gia Federica Nicolardi tại Đại học Naples Federico II nói.
Trong khi đó, nhắc về thành quả của nhóm 3 nhà nghiên cứu, ông Robert Fowler cho biết: “Đây là một công cụ thay đổi cuộc chơi hoàn toàn. Có hàng trăm cuộn giấy này đang chờ được đọc".
Đinh Kim(T/h)
