Vụ hỏa hoạn kinh hoàng vừa xảy tại chung cư mini trên phố Khương Hạ, quận Thanh Xuân, TP.Hà Nội khiến rất nhiều người thương vong đã gây ra bao nỗi đau thương và sự ám ảnh với người dân. Sự viện nghiêm trọng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về công tác phòng cháy chữa cháy (PCCC) khu dân cư. Đối với việc xây dựng chung cư mini cũng có những yêu cầu về điều kiện đảm bảo công tác PCCC.
Luật Đất đai và Luật Nhà ở hiện hành vẫn chưa có quy định rõ ràng về loại hình chung cư mini, chỉ quy định điều chỉnh chung về nhà ở, công trình xây dựng riêng lẻ. Nhìn chung, chung cư mini là một tòa nhà được xây dựng trên một diện tích nhỏ và chia thành nhiều căn hộ cũng với diện tích nhỏ.
Theo quy định của pháp luật hiện hành, chung cư mini có thể hiểu là nhà ở riêng lẻ được xây dựng có từ hai tầng trở lên và tại mỗi tầng được thiết kế, xây dựng có từ hai căn hộ trở lên theo kiểu khép kín (có phòng ở riêng, khu bếp riêng, nhà vệ sinh, nhà tắm riêng), có diện tích sàn tối thiểu mỗi căn hộ từ 30 m2 trở lên và nhà ở này đáp ứng các điều kiện về nhà chung cư quy định tại Khoản 2 Điều 46 của Luật Nhà ở năm 2014.
Loại hình này có giá thuê hợp lý, phù hợp với tài chính của nhiều người dân cùng với có vị trí nằm ở khu vực gần trung tâm thành phố nên thường được nhiều người lựa chọn.
Điều kiện để được cấp giấy phép xây dựng chung cư mini tuân thủ các điều kiện cấp giấy phép xây dựng nhà ở riêng lẻ, bao gồm hồ sơ, tiêu chuẩn, quy chuẩn và mục đích sử dụng đất. Một trong những điều kiện cần đảm bảo để xây dựng chung cư mini là cần đảm bảo công tác PCCC.
Về quy định về điều kiện PCCC với công trình chung cư, Luật sư Bùi Thị Điệp - Công ty Luật TNHH Khải Hoàn Tâm (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) cho biết:
Căn cứ phụ lục IV và phụ lục V ban hành kèm Nghị định 136/2020/NĐ-CP của Chính phủ có đề cập đến chung cư như sau:
- Nhà chung cư cao dưới 05 tầng và có khối tích dưới 5.000 m3; nhà tập thể, nhà ở ký túc xá cao dưới 05 tầng và có tổng khối tích dưới 2.500 m3; nhà hỗn hợp cao dưới 05 tầng và có tổng khối tích dưới 1.500 m3 phải đảm bảo các điều kiện an toàn về phòng cháy, chữa cháy.
- Nhà chung cư, nhà tập thể, nhà ở ký túc xá cao 07 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000 m3 trở lên; nhà hỗn hợp cao từ 07 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000 m3 trở lên phải có Giấy chứng nhận thẩm duyệt thiết kế và văn bản thẩm duyệt thiết kế (nếu có) và văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy.
Theo quy định này, chung cư mini dù cao trên 07 tầng hay dưới 05 tầng thì đều phải đảm bảo các điều kiện an toàn về phòng cháy, chữa cháy.
Căn cứ theo Phụ lục V Nghị định 136/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng cháy và chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy, các trường hợp thuộc diện thẩm duyệt thiết kế về phòng cháy và chữa cháy bao gồm:
Như vậy, nếu chung cư mini cao 7 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000 m3 trở lên thì chủ sở hữu chung cư đó phải xin thẩm duyệt thiết kế về phòng cháy chữa cháy theo Nghị định 136/2020/NĐ-CP.
Căn cứ Điều 5 Nghị định 136/2020/NĐ-CP về điều kiện an toàn về phòng cháy chữa cháy, yêu cầu về phòng cháy chữa cháy với chung cư được quy định như sau:
* Với nhà chung cư cao dưới 5 tầng và có khối tích dưới 5.000 m3
- Có nội quy, biển báo, biển cấm, sơ đồ/biển chỉ dẫn về phòng cháy chữa cháy, thoát nạn đúng chuẩn.
- Có phương án chữa cháy đã được phê duyệt.
- Hệ thống điện, chống sét, tĩnh điện, thiết bị sử dụng điện, sinh lửa, sinh nhiệt, việc dùng nguồn lửa, nguồn nhiệt đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy đúng theo tiêu chuẩn.
- Có hệ thống cấp nước, giao thông, thông tin liên lạc phục vụ công tác chữa cháy; hệ thống báo cháy, ngăn cháy, ngăn khói và thoát nạn, phương tiện cứu người đảm bảo đúng tiêu chuẩn.
- Có phân công và quy định nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy. Những người được phân công nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy phải được huấn luyện, bồi dưỡng nghiệp vụ.
* Với nhà chung cư cao 7 tầng trở lên
- Ngoài những yêu cầu về phòng cháy chữa cháy cho chung cư mini dưới 7 tầng ở trên thì với chung cư trên 7 tầng còn phải có Giấy chứng nhận thẩm duyệt thiết kế và văn bản thẩm duyệt thiết kế (nếu có) và văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy.
Lưu ý: Những yêu cầu về phòng cháy chữa cháy ở trên phải được người đứng đầu cơ quan, tổ chức thực hiện trước khi đưa vào hoạt động và được duy trì trong suốt quá trình hoạt động. Bên cạnh đó, chung cư mini dù cao trên 7 tầng hay dưới 5 tầng thì đều phải đảm bảo các điều kiện an toàn về phòng cháy, chữa cháy.
Về vụ hỏa hoạn nghiêm trọng tại bố Khương Hạ, Luật sư Điệp nhận định, đây là vụ việc vô cùng thương tâm, và gây ám ảnh với thiệt hại to lớn về người và tài sản, nỗi mất mát thật không gì bù đắp được, phải sớm xác định được người có trách nhiệm trực tiếp.
Theo quy định với những trường hợp để xảy ra hỏa hoạn, chủ đầu tư công trình chung cư mini phải là người chịu trách nhiệm tổ chức hoạt động và thường xuyên kiểm tra phòng cháy, chữa cháy trong phạm vi trách nhiệm của mình. Theo đó, nếu có cơ sở xác định người đại diện tổ chức hoặc hộ gia đình hoặc cá nhân nói trên thiếu trách nhiệm trong công tác tổ chức, quản lý, kiểm tra việc thực hiện hoạt động phòng cháy và chữa cháy, thực hiện nhiệm vụ chữa cháy để gây hậu quả nghiêm trọng thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý vi phạm hành chính theo Điều 51 Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
Trong trường hợp nghiêm trọng, thậm chí phải chịu trách nhiệm hình sự về “Tội vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy” theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.
Vì vậy, việc quy trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho cá nhân, tổ chức cụ thể, cần phải căn cứ vào nguồn gốc của vụ hỏa hoạn. Trong trường hợp nguyên nhân vụ cháy do hệ thống phòng cháy, chữa cháy không hoạt động hoặc hoạt động không tốt, không có tính năng phòng cháy, chữa cháy, thực hiện thi công xây dựng chung cư không theo bản vẽ thiết kế đã được phê duyệt, không đảm bảo những lối thoát hiểm khi cần thiết,… Nhà đầu tư là bên có lỗi vì đã không hoàn thành công tác phòng cháy, chữa cháy theo quy định của pháp luật. Vì vậy trách nhiệm bồi thường thuộc về nhà đầu tư, theo Luật sư Bùi Thị Điệp.
Liên quan đến vụ việc, như đã đưa tin, Cơ quan CSĐT Công an TP Hà Nội đã ra Quyết định khởi tố vụ án khởi tố bị can và Lệnh bắt để tạm giam (4 tháng) đối với Nghiêm Quang Minh (sinh năm 1979; hiện trú tại Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội, là chủ của chung cư nơi xảy ra vụ cháy), về tội Vi phạm quy định về PCCC theo Điều 313 Bộ Luật Hình sự (các Quyết định và Lệnh bắt bị can đã được Viện KSND Thành phố phê chuẩn).
