Luôn đặt người dân ở trung tâm của phát triển, trong những năm qua Việt Nam đã, đang làm hết sức mình để bảo đảm hòa bình, ổn định, phát triển bền vững, thúc đẩy quyền con người và đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng.
Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR) là cơ chế mới và liên chính phủ của Hội đồng Nhân quyền được thành lập và đi vào hoạt động từ năm 2008. Cơ chế này có nhiệm vụ rà soát tổng thể các vấn đề nhân quyền tại tất cả các nước thành viên Liên hợp quốc, bất kể lớn hay nhỏ, phát triển và đang phát triển, định kỳ 4, 5 năm một lần. Hiện nay, Việt Nam đang tích cực thực hiện các khuyến nghị Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát chu kỳ II mà Việt Nam chấp thuận.
Cách tiếp cận tích cực, cởi mở và minh bạch
Việt Nam thực hiện Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát lần đầu vào tháng 5/2009, nhận được 123 khuyến nghị từ 60 nước, chấp thuận 96 khuyến nghị, 5 khuyến nghị khác đã và đang được thực hiện tại thời điểm rà soát.
Phiên rà soát cơ chế định kỳ phổ quát chu kỳ II về Việt Nam diễn ra vào ngày 5/2/2014 tại Geneva, Thụy Sỹ, nhận được sự quan tâm cao với 106 nước đăng ký phát biểu. Kết thúc phiên đối thoại, Việt Nam nhận được 227 khuyến nghị. Các khuyến nghị tập trung vào các lĩnh vực: Cải cách tư pháp, pháp luật, thúc đẩy quyền con người, trong đó có các quyền tự do ngôn luận, báo chí, tôn giáo, đảm bảo quyền của các nhóm yếu thế, đảm bảo an sinh xã hội, tạo việc làm; tăng cường hợp tác với các cơ chế nhân quyền của Liên hợp quốc.
Hầu hết các nước phát biểu ghi nhận hoặc đánh giá cao các chính sách, nỗ lực và thành tựu của Việt Nam trong việc đảm bảo các quyền con người kể từ sau phiên rà soát lần đầu tiên năm 2009, nghiêm túc thực hiện các khuyến nghị Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát, thực hiện các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa, đảm bảo an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, chăm lo cho các nhóm xã hội dễ bị tổn thương như phụ nữ, trẻ em, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số...
Nhiều nước cũng đánh giá Báo cáo Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát của Đoàn Việt Nam có chất lượng tốt, cung cấp thông tin đầy đủ, toàn diện về tình hình đảm bảo quyền con người ở Việt Nam. Đặc biệt, Việt Nam đã có cách tiếp cận tích cực, cởi mở và minh bạch trong quá trình soạn thảo Báo cáo Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát với sự tham gia của nhiều cơ quan Chính phủ, các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp và của người dân...
Tăng ni, Phật tử tham dự lễ Phật đản tại Quảng Trị. Ảnh: TTXVN. |
Tại khóa họp lần thứ 26 của Hội đồng Nhân quyền (tháng 6/2014), Việt Nam đã chính thức công bố việc chấp thuận 182/227 khuyến nghị, chiếm hơn 80% tổng số khuyến nghị nhận được. Các khuyến nghị tập trung vào 7 lĩnh vực: Cải cách hệ thống pháp luật về quyền con người; tiếp tục tăng cường và bảo vệ các quyền con người trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa, dân sự, chính trị; đảm bảo quyền của các nhóm dễ bị tổn thương; giáo dục về quyền con người; tiếp tục gia nhập các chuẩn mực quốc tế về quyền con người; thực hiện nghĩa vụ quốc tế về quyền con người; hợp tác quốc tế về quyền con người.
Đồng thời, Việt Nam giải thích rõ các khuyến nghị không chấp thuận (gồm 45 khuyến nghị) là do đề cập đến các lĩnh vực chưa phù hợp với tình hình thực tiễn, đặc thù và pháp luật của Việt Nam hoặc chưa có đồng thuận quốc tế như tạm ngừng hoặc hủy bỏ án tử hình; sửa đổi một số điều luật cụ thể của Bộ luật Hình sự, tham gia ngay một số điều ước quốc tế... Mặc dù không chấp nhận nhưng Việt Nam sẽ cân nhắc các khuyến nghị này để có thể thực hiện khi điều kiện thực tế cho phép.
Đánh giá cao sự phối hợp của Việt Nam với những cơ quan thực hiện cơ chế nhân quyền Liên hợp quốc trong việc triển khai Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát, ông Kamal Malhotra, Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam, Trưởng Đại diện Chương trình Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam cho rằng, tiến trình triển khai Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát cần đảm bảo tính độc lập quốc gia, giúp công tác báo cáo kịp thời, triển khai các khuyến nghị được hiệu quả, nâng cao chất lượng tương tác, tính bổ trợ của tiến trình Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát.
Thiết lập hệ thống giám sát Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát hiệu quả là rất quan trọng. Việc thiếu những kỳ hạn rõ ràng, không có chỉ số cụ thể thì việc giám sát chương trình hành động Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát đặt ra thách thức trong việc theo dõi biến chuyển và tiến độ của việc thực hiện.
Những chuyển biến tích cực trong thực tế
Ngay sau khi nghiên cứu các khuyến nghị đã được chấp thuận, Việt Nam đã phân công các bộ, ngành triển khai thực hiện. Tại Quyết định số 2057/QĐ-TTg ngày 23/11/2015, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch tổng thể triển khai các khuyến nghị Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát chu kỳ II, đảm bảo phối hợp liên ngành. Bộ Ngoại giao là cơ quan chủ trì, đôn đốc việc triển khai thực hiện Kế hoạch này, tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Kế hoạch hành động thực hiện các khuyến nghị Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát hướng đến chu kỳ III, dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 1/2019.
Cho biết việc thực hiện các khuyến nghị Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát chu kỳ II, bà Hoàng Thị Thanh Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức quốc tế (Bộ Ngoại giao) nhấn mạnh, sau hai năm tính từ tháng 6/2014 đến hết ngày 31/12/2016, có 147 khuyến nghị đã được triển khai thực hiện và có 4 khuyến nghị được thực hiện một phần, trong tổng số 182 khuyến nghị Việt Nam đã chấp thuận, đạt 80,7%.
Về cải cách hệ thống pháp luật về quyền con người, từ năm 2014-2016, hàng chục văn bản luật quan trọng liên quan đến quyền con người, quyền công dân đã được thông qua nhằm cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013, phù hợp với các công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Trong hệ thống luật pháp, đã sửa đổi Luật Đầu tư, Luật Công ty, các quy định pháp luật về xuất cảnh, quốc tịch, nhận con nuôi theo tinh thần cởi mở, thông thoáng; ban hành Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo, Luật Báo chí, Luật Xuất bản... Do vậy, trên thực tế, các quyền dân sự, chính trị của người dân, bao hàm các quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, quyền tự do đi lại, quyền tham gia đời sống chính trị, quyền của người dân tộc thiểu số, của nhóm yếu thế trong xã hội... được nhận thức, tôn trọng và được bảo đảm tốt hơn.
Về các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa, dân sự, chính trị, 7/7 khuyến nghị về việc bảo vệ và thúc đẩy các quyền con người nói chung; 29/32 khuyến nghị về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa; 26/36 khuyến nghị về quyền dân sự, chính trị đã được triển khai thực hiện. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 1.900 USD năm 2013 lên 2.215 USD năm 2016. Số người được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng và cấp thẻ bảo hiểm y tế tăng 25,05% ở xã đạt chuẩn nông thôn mới.
Công tác an sinh xã hội, phúc lợi xã hội được quan tâm cao, kịp thời thực hiện chính sách hỗ trợ, giải quyết các khó khăn cho người dân tại các vùng bị thiên tai, hạn hán, xâm nhập mặn, đẩy mạnh triển khai Chiến lược quốc gia về phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai đến năm 2020.
Các tổ chức xã hội và người dân ngày càng tham gia nhiều hơn vào quá trình kiểm tra, giám sát việc thực thi luật pháp, chính sách của Nhà nước. Người dân được tạo điều kiện tiếp cận và sử dụng internet để thực hiện quyền tự do ngôn luận. Hiện có khoảng 50 triệu người sử dụng internet tại Việt Nam, chiếm 52% dân số. Các tổ chức tôn giáo ngày càng được tạo điều kiện thuận lợi để hoạt động.
Về quyền của các nhóm dễ bị tổn thương, 34/35 khuyến nghị đã được thực hiện. Việt Nam đã thực hiện nhiều chương trình quốc gia đạt kết quả cao: Chương trình hành động quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2016-2020; Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2012-2020; Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em 2012-2020; Chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2016-2020. Việt Nam thực hiện đầy đủ, kịp thời chế độ, chính sách đã ban hành cho đối tượng bảo trợ xã hội, đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương.
Trong lĩnh vực giáo dục về quyền con người, đã thực hiện 9/12 khuyến nghị. Tại Việt Nam, nhận thức của người dân, đặc biệt là giới trẻ về quyền con người được nâng cao. Các bộ, ban, ngành tích cực triển khai các chương trình, kế hoạch tuyên truyền về quyền con người, đặc biệt là phổ biến, đào tạo về Tuyên ngôn Nhân quyền quốc tế và các văn kiện nhân quyền quốc tế; nỗ lực và chính sách của Việt Nam trong bảo đảm quyền con người
Hiện Việt Nam đã thực hiện 10/19 khuyến nghị liên quan đến gia nhập các Công ước quốc tế về quyền con người; 2 khuyến nghị được thực hiện một phần. Việt Nam chính thức là thành viên của 7/9 Công ước chủ chốt của Liên hợp quốc về quyền con người. Ngày 28/11/2014, Quốc hội Việt Nam phê chuẩn việc tham gia Công ước Chống tra tấn (CAT) và Công ước về quyền của người khuyết tật (CRPD).
Việt Nam tích cực thực hiện các nghĩa vụ, cam kết quốc tế về quyền con người như đảm nhiệm thành công vai trò thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2014-2016; đang đảm nhận tốt vai trò thành viên Hội đồng Kinh tế - Xã hội Liên hợp quốc (ECOSOC) nhiệm kỳ 2016-2018, Hội đồng Chấp hành Tổ chức Giáo dục, Văn hóa và Khoa học của Liên hợp quốc (UNESCO) nhiệm kỳ 2015-2019; tham gia tích cực, có trách nhiệm tại Ủy ban liên chính phủ ASEAN về quyền con người (AICHR)...
Qua việc thực hiện Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát chu kỳ II, Việt Nam đã đề cao vị thế, hình ảnh một nước Việt Nam đổi mới, sẵn sàng đối thoại và đóng góp tích cực về mọi vấn đề quyền con người mà quốc tế quan tâm. Có được điều đó là nhờ chính sách nhất quán của Đảng, Nhà nước Việt Nam về quyền con người và những thành tựu của Việt Nam trong công cuộc Đổi mới toàn diện đã tạo điều kiện nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, bảo đảm ngày càng tốt hơn quyền con người tại Việt Nam.
