Thượng Quan thị được biết đến là hoàng hậu trẻ nhất trong lịch sử Trung Quốc khi lên ngôi lúc mới 6 tuổi. Suốt cuộc đời sau đó của mình, Thượng Quan hoàng hậu phải chứng kiến việc cả dòng họ bên nội và bên ngoại của mình bị tàn sát bởi những việc mưu lập chính trị.
Ông nội Thượng Quan Kiệt và ông ngoại Hoắc Quang của Thượng Quan thị đều là những danh thần thời Hán Vũ Đế. Sau khi Vũ Đế qua đời, Thượng Quan Kiệt cùng Hoắc Quang đều trở thành nhiếp chính cho Hán Chiêu Đế. Do đó, từ khi sinh ra, bà nghiễm nhiên trở thành sợi dây để thắt chặt mối quan hệ giữa các đại thần và hoàng đế.
Khi Hán Vũ Đế hấp hối (87 TCN), ông đã giao cho Thượng Quan Kiệt và Hoắc Quang cùng làm phụ chính cho Thái tử Lưu Phất Lăng nối ngôi, tức Hán Chiêu Đế, khi đó mới 8 tuổi.
Bấy giờ, Hán Chiêu Đế còn quá nhỏ, các đại thần đồng ý tôn chị gái của hoàng đế là Trưởng Công chúa làm người phụ giúp,chăm sóc và giúp thiên tử quyết định chính sự.
4 năm sau đó, cha của Thượng Quan thị là Thượng Quan An muốn dựa vào thế lực của Hoắc Quang để đưa con gái con mình nhập cung làm vợ của Hán Chiêu Đế nhưng bị Hoắc Quang từ chối.
Thượng Quan An sau đó gặp một tâm phúc của Trưởng Công chúa, nhờ người này bẩm tấu hộ sự tình. Quả nhiên sau đó Thượng Quan thị có chỉ nhập cung và được lập làm Hoàng hậu. Năm đó, Thượng Quan thị mới 6 tuổi và Hán Chiêu Đế cũng chỉ 12 tuổi.
Hoắc Quang nhiều lần làm phật lòng nhà Thượng Quan. Thêm nữa, vì muốn trả công cho tâm phúc của Trưởng Công chúa, Thượng Quan An đã xin Hoắc Quang phong tước hầu cho người này nhưng lại bị từ chối. Do đó, tư thù giữa nhà Thượng Quan và Hoắc Quang ngày càng gia tăng. Điều này cũng khiến Hoắc Quang trở thành cái gai trong mắt Trưởng Công chúa.
Mặt khác, Hoắc Quang cũng đắc tội với nhiều quan thần ủng hộ anh trai của Hán Chiêu Đế là Lưu Đán. Do đó, tất cả những người này đều hợp mưu sát hại Hoắc Quang, lật đổ Hán Chiêu Đế để đưa Lưu Đán lên ngôi.
Tuy nhiên, Hán Chiêu Đế lúc này đã trưởng thành, cùng Hoắc Quang âm thầm đề phòng nhà Thượng Quan và chuẩn bị lực lượng phản kháng.
Kế hoạch nổi dậy thất bại, Trưởng công chúa và Lưu Đán bị Hán Chiêu Đế ép tự sát, cả nhà Thượng Quan bị chu di. Thượng Quan thị là cháu ngoại Hoắc Quang nên được giữ lại và tiếp tục làm hoàng hậu.
Sau khi Hoắc Quang trở thành người có quyền lực lớn nhất trong triều, địa vị của Thượng Quan thị cũng lên cao. Hoắc Quang muốn cháu gái của mình hạ sinh hoàng tử càng sớm càng tốt, đồng thời cấm Hán Chiêu Đế sủng ái các phi tần và cung nữ khác trong cung.
Tuy nhiên, cho đến khi Hán Chiêu Đế qua đời năm 21 tuổi, Thượng Quang Hoàng hậu vẫn không sinh được người con nào. Có người nói rằng vì Hán Chiêu Đế ghét sự độc tài của Hoắc Quang nên không động vào người Thượng Quan hoàng hậu dù chỉ 1 lần và bà vẫn nguyên trinh tiết cho đến lúc qua đời.
Hán Chiêu Đế qua đời mà không có con, Hoắc Quang đề nghị chọn người trong tông thất vào cung làm hậu tự cho Chiêu Đế, kế thừa Đế vị. Xương Ấp vương Lưu Hạ, con trai của Xương Ấp Ai vương Lưu Bác và là cháu nội của Hán Vũ Đế là người được chọn kế thừa đế vị.
Tháng 6 năm 74 TCN, Lưu Hạ đăng cơ, tấn tôn Thượng Quan hoàng hậu làm Hoàng thái hậu, khi đó bà mới 15 tuổi và cũng là thái hậu trẻ tuổi nhất trong lịch sử Trung Quốc.
Tuy nhiên, Lưu Hạ vô năng bất tài, cuối cùng bị Hoắc Quang xin Thượng Quan Thái hậu phế truất chỉ sau 27 ngày ngôi trên ngai vàng.
Hoắc Quang sau đó dâng sớ tấu xin Thượng Quan Thái hậu lập cháu chắt trưởng của Hán Vũ Đế là Lưu Bệnh Dĩ làm hoàng đế, tức Hán Tuyên Đế.
Năm 68 TCN, Hoắc Quang qua đời. Hai năm sau đó, toàn bộ gia tộc họ Hoắc bị Tuyên Đế giết chết vì mưu giết Thái tử Lưu Thích.
Nhà nội và nhà ngoại đều bị chu di thảm khốc, Thượng Quan Thái hậu lui về sống an nhàn, cô độc cho đến hết đời tại Trường Lạc cung.
Năm 48 TCN, Hán Tuyên Đế băng hà, Thái tử Lưu Thích lên ngôi, tức Hán Nguyên Đế, tôn Thượng Quan Thái hậu làm Thái hoàng thái hậu.
Năm 37 TCN, Thượng Quan Thái hoàng thái hậu 52 tuổi qua đời tại Trường Lạc Cung, sau khi trải qua 4 đời Hoàng đế Đại Hán.
Hoa Vũ (Theo Sohu)
