Thành phố Izium, ở bên kia sông Donetsk thuộc vùng Kharkiv, Đông Bắc Ukraine, đã được lực lượng Ukraine giành lại vào tháng 9/2022. Tuy nhiên, người dân tại đây đến nay vẫn đang phải vật lộn với những hậu quả thảm khốc do xung đột.
Tại thành phố này, người dân giờ vẫn đang phải dò từng bước đi vì lo ngại dẫm phải mìn. Đằng sau cánh cửa đóng kín, họ lặng thầm cầu nguyện và chờ đợi trong tuyệt vọng khi thi thể người thân được xác định danh tính. Trong những tháng giao tranh, họ đã chứng kiến những cảnh tượng tàn khốc, nhiều người bị bắt giữ, những ngôi mộ tập thể được tìm thấy, toàn bộ khu dân cư đã bị tàn phá.
Izium là bằng chứng cho thấy "cái giá" của xung đột. 6 tháng sau khi được giải phóng, cuộc sống ở đây vẫn chưa thể trở lại bình thường.
Trong thành phố, các tấm biển cảnh báo mìn được trông thấy ở nhiều nơi, gần bệnh viện và nhà thờ. Những người còn sống ở Izium đều có những câu chuyện riêng với các bãi mìn: Hoặc họ từng giẫm phải mìn và bị hương, hoặc họ quen những người giẫm phải mìn.
Sau 6 tháng, quá trình phá gỡ mìn vẫn diễn ra hàng ngày ở Izium, dọc theo bờ sông, trên đường phố, trên mái nhà hay thậm chí là trên cây.
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền ghi nhận rằng Moscow đã sử dụng ít nhất 8 loại mìn sát thương tại miền Đông Ukraine.
Ông Oleksandr Filchakov, công tố viên trưởng trong khu vựa, chia sẻ: "Không ai có thể nói chắc chắn bao nhiêu phần trăm lãnh thổ ở Kharkiv có bom mìn. Chúng tôi vẫn đang tìm kiếm và gỡ chúng mỗi ngày".
Phần lớn cư dân vẫn đang vô cùng thận trọng, dò từng bước đi. Nhưng dù vậy, họ vẫn không an toàn. Ông Yurii Kuzentsov, một bác sĩ ở Izium, nói: "Trung bình mỗi tuần chúng tôi có ít nhất một người bị thương do mìn. Tôi không biết khi nào mình có thể đi dạo dọc bờ sông hoặc đi vào rừng, dù chúng tôi được giải phóng nhưng là một bác sĩ, tôi nhìn thấy rất rõ hậu quả".
Ông Kuzentsov cho biết một bệnh nhân của ông từng giẫm phải mình 2 lần. Một lần vào tháng 6/2022 và một lần vào tháng 10/2022.
Trong khi đó, phần lớn bệnh nhân của ông Kuzentsov nói rằng họ đã vô cùng thận trọng. "Họ cực kỳ cẩn thận để tránh rơi vào tình huống này", bác sĩ tâm sự.
Ông Oleksandr Rabenko (66 tuổi) cho biết ông đã giẫm phải mìn ở khu vực cách nhà 200m, khi đang đi dạo. Con trai ông, Eduard, đã gỡ mìn theo một con đường nhỏ hẹp để đi lại. Ông Rabenko đã đi qua con đường đó nhiều lần nhưng đến ngày 4/12/2022, trong lúc dọn dẹp một vài cành cây, ông lại vô tình giẫm phải mìn và mất đi chân phải.
Ông Rabenko nói: "Tôi vẫn không hiểu được vì sao lại còn mìn ở đó, có thể do tuyết tan chảy hoặc nó bị cuốn theo dòng sông tới đây. Tôi tưởng rằng chỗ này đã an toàn".
Gia đình 8 người của bà Halyna Zhyharova (71 tuổi) cũng trải qua những nỗi đau tương tự. Một quả bom đã đánh trúng nhà của con trai bà, Oleksandr, vào tháng 3/2022, khiến 52 người trú ẩn dưới tầng hầm thiệt mạng. Trong số đó, có 8 người họ hàng của gia đình bà Zhyharova - gồm con trai bà và gia đình anh.
Vào tháng 7 cùng năm, thi thể của 7 trong số 8 người thân thiệt mạng của bà Zhyharova đã được khai quật trong tình trạng đang phân hủy. Bà cho biết bà đã phải đợi một thời gian dài để lực lượng chức năng xác định danh tính thi thể. Giờ vẫn còn một thi thể nữa chưa được xác định, là của cháu gái bà.
Serhii Bolvinov, người đứng đầu khu vực Kharkiv, thông tin, đến thời điểm hiện tại, tổng cộng 451 thi thể đã được khai quật ở Izium. Trong số đó, 440 thi thể được tìm thấy trong ngôi mộ tập thể và giờ vẫn còn 125 thi thể chưa được xác định danh tính.
Ông Bolvinov nói rằng một số thi thể đã bị phân hủy đến mức không thể xác định ADN, một số trường hợp khác thì không thể tìm thấy ADN họ hàng trùng khớp. Người đứng đầu khu vực Kharkiv lưu ý việc xác định danh tính các thi thể có thể mất tới nhiều tháng.
Bà Zhyharova hy vọng thi thể cháu gái bà có thể sớm được xác định và được đưa về an táng. Bà tâm sự: "Tôi sẽ chôn cất cho các con cháu mình, đặt bia mộ cho họ. Sau đó tôi sẽ làm gì? Không còn lựa chọn nào ngoài tiếp tục sống".
Quy mô tàn phá ở Izium, từng là nơi sinh sống của 50.000 người trước xung đột, vô cùng lớn. Theo ước tính của quan chức Ukraine, khoảng 70-80% tòa nhà dân cư ở thành phố này đã bị phá hủy.
Khi các cư dân Izium dần dần quay trở lại sau khi thành phố được giải phóng, nhiều người trong số họ thất thần khi thấy nhà cửa bị tàn phá, đồ đạc bị trộm cắp. Giờ họ phải vật lộn tìm cách sống tiếp với những vết thương mà cuộc xung đột để lại.
Minh Hạnh
