(ĐS&PL) Ngoài ưu tiên tiêu thụ nông sản trong vùng, rau quả ở trang trại; những năm gần đây, người dân đô thị ở Pháp còn tự trồng rau sạch tại nhà. Phương pháp thủy canh, được xuất hiện từ nền văn minh Maya có từ hơn 2.000 năm TCN, ngày càng được hoàn thiện và trở thành xu hướng bảo vệ sức khỏe và không gây ô nhiễm môi trường.
Trồng rau sạch không tốn đất, mô hình hấp dẫn đối với cư dân đô thị
Thủy canh hồi lưu là phương pháp canh tác không cần đất, để cây trồng tự phát triển nhờ vào môi trường dinh dưỡng. Công nghệ này dựa trên nguyên lý cung cấp đủ, đúng lúc nước và khoáng chất cần thiết cho sự phát triển của cây trồng. So với phương pháp canh tác truyền thống, thủy canh tiết kiệm tới 80% lượng nước tưới. Kết quả nghiên cứu còn cho thấy: Trong cách làm này, đất chỉ đóng vai trò là kho lưu trữ, cung cấp khoảng 5% chất dinh dưỡng; 95% còn lại, cây trồng tự hấp thụ từ môi trường dung dịch dinh dưỡng.
Tại triển lãm Nông nghiệp (Salon de l’Agriculture) ở Paris nước Pháp, trong năm 2019,những vườn treo nhỏ và nhiều ngôi nhà kính trồng rau bằng kỹ thuật thủy canh đã làm nổi bật không gian rộng lớn của các khu trưng bày. Ở đây, luôn nhộn nhịp người ra vào với sự bận rộn của đội ngũ kỹ thuật viên liên tục giải đáp mọi thắc mắc của khách hàng về cách trồng rau không tốn đất.
Hệ thống “Vườn treo” diện tích 3,5 m2 của MyFood tại Hội chợ Nông nghiệp Paris 2019. ảnh RFI
Giới thiệu phương pháp trồng rau sạch thân thiện môi trường, Mickael Gandecki,người đồng sáng lập công ty MyFood cho biết « Cây trồng được nuôi dưỡng bằng chất nitrat, chuyển hóa từ moni là chất gây độc hại môi trường có trong chất thải của cá” Anh chỉ ra, trong thủy canh quy mô lớn, công đoạn khó khăn nhất thường là xử lý chất thải của cá và nhấn mạnh “ Phân cá lắng dưới bể, nhờ vi khuẩn, chất amoni được chuyển thành nitrat. Nitrat được máy bơm nhỏ gắn vào hệ thống tưới, bơm dưỡng chất này cung cấp cho bộ rễ cây trồng...”. Với chu trình kín được thực hiện, rau sạch hoàn toàn có thể phát triển theo chiều thẳng đứng.
Ngoài thủy canh, còn có thể trồng được rau bằng phương pháp «khí canh»(Aerospring). Phương pháp này không cần dùng đến hóa chất, mà chỉ sử dụng phân bón có nguồn gốc thực vật, như tro, cây tầm gai… trộn lẫn với nhau để tạo thành dưỡng chất giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển.
Theo Mickaël Gandecki, bằng công nghệ nuôi trồng trên đây, dù chỉ là một căn hộ nhỏ với một chút ban công vươn ra ngoài hoặc một khoảnh sàn nhỏ trước nhà hay trên mái lợp, người dân đô thị đều có thể tìm được một mô hình thích hợp để trồng rau sạch. Anh nêu rõ:« Chúng tôi đã có rất nhiều giải pháp thực hện. Đối với những người không có ban công, nóc nhà hay một mảnh vườn, chúng tôi có hệ thống trụ đứng trồng cây. Hệ thống này được gọi là « Vườn treo », chiếm diện tích chưa đầy 1 m2, có thể sản xuất rau trong nhà trồng ở 36 chậu nhỏ khác nhau.
“Vườn treo”trong nhà rộng khoảng 1m2 của công ty MyFood Ảnh RFI
Anh nhấn mạnh “...Chủ nhà có thể trồng được các loại rau tươi quanh năm nhờ một máy bơm nhỏ cung cấp dung dịch phân hữu cơ để nuôi rau “. Trụ cây vườn treo là điều thú vị, bởi nó không chỉ tạo ra không gian xanh mà còn rất phù hợp với những dây đèn LED trong nhà.
Cùng với các mô hình trồng rau sạch trên những không gian nhỏ hẹp, các nhà khoa học còn giới thiệu nhiều kiểu nhà kính nhỏ diện tích chừng 3,5 m2, phù hợp với kiến trúc đô thị. Nhà kính được thiết kế kết hợp phương pháp thủy canh theo chiều thẳng đứng với bể cá ở phía dưới, phần còn lại được dùng để trồng các loại rau khác nhau.
Sản phẩm thu hút được sự quan tâm của đông đảo người xem là các ngôi nhà kính thông minh ở quy mô hộ gia đình, có diện tích 22 m2. Dựa vào công nghệ nông học, mô hình sử dụng được kết nối mọi công nghệ thủy canh để theo dõi và điều chỉnh từ xa quá trình phát triển của cây trồng.Với mô hình này, chủ nhà có thể đi du lịch vài tuần, trong khi nhà kính vẫn tự hoạt động bình thường. Ngoài ra, đội ngũ kỹ thuật nông học của MyFood còn hướng dẫn và hỗ trợ các gia đình trong điều khiển hoạt động nhà kính trong các mùa vụ.
Nét nổi bật của các kiểu nhà kính giới thiệu đều dùng năng lượng tái tạo. Mái nhà được lắp những tấm pin mặt trời sản xuất điện năng cho máy bơm, hệ thống đèn chiếu và máy sưởi ấm. Ngoài ra, hệ thống đường máng lắp xung quanh mái nhà hứng nước mưa trữ trong một bình chứa được đặt ở ngoài nhà kính phục vụ tưới tiêu.
Trồng thủy canh có nông sản thực phẩm sạch lại được thư giãn đối với người dân đô thị
Tùy thuộc vào diện tích nhà vườn và những lựa chọn để tối ưu hóa quá trình gieo trồng nông sản thực phẩm sạch, chi phí đầu tư ban đầu có sự khác biệt không nhỏ. Sự khác biệt này còn phụ thuộc vào chi phí thức ăn nuôi cá, phân bón cho cây trồng và tiền mua cây giống. Tuy nhiên, người trồng rau ở đô thị lại không phải tốn nhiều công chăm sóc, làm cỏ, trừ sâu và điều quan trọng là không đòi hỏi diện tích đất lớn… Ngoài nông sản thực phẩm sạch có ăn quanh năm, trồng cây thủy canh còn là một thú tiêu khiển của người dân sau những ngày làm việc mệt mỏi.
Dù chưa được xếp theo tiêu chuẩn « Bio » của Liên minh Châu Âu, song do chỉ áp dụng với cây trồng từ đất sạch và không dùng hóa chất, người dùng có thể an tâm về chất lượng nông sản tự trồng tại nhà. Giải thích vấn đề này, Mickaël Gandecki nhấn mạnh:
Lợi ích đầu tiên, đó chính là sự minh bạch, người tiêu dùng biết rõ được xuất xứ của sản phẩm Phương pháp thủy canh không dùng thuốc trừ sâu, không chịu tác động từ phân hóa học, cho sản phẩm hoàn toàn « sạch », giúp người sử dụng an tâm tiêu thụ sản phẩm.
Lợi ích thứ hai là có nông sản tươi, gữ được các loại vitamin ở mức tối đa, Mặt khác, từ nơi trồng đến nơi tiêu thụ cách nhau không xa (chỉ tính băng mét), không đòi hỏi phương tiện vận tải lớn, thời gian vận chuyển dài và quan trọng là không tạo ra nhiều rác thải. Đây chính là những lợi ích lớn, đặc biệt là khi sử dụng các vườn rau kết nối. Ngoài ra, người trồng không tốn nhiều thời gian chăm sóc, xới đất...so với phương pháp truyền thống. Thêm vào đó, vườn kính là một không gian sạch đẹp mà chủ vườn có thể thư giãn, đọc sách hoặc cùng gia đình ngắm màu xanh của « công trình » chính mình tạo dựng.
Theo các chuyên gia phân tích, tính đa dạng của cây trồng đòi hỏi chủ nhà vườn phải học hỏi để hiểu được khả năng thích ứng của « mùa nào cây nấy » để lựa chọn loại cây, cách gieo trồng, chăm sóc, chế biến và bảo quản sản phẩm tạo ra trong vườn. Theo đó, mùa hè có thể trồng bầu, bí, rau cải, rau chân vịt, ớt ngọt, cà tím… Mùa đông sẽ chuyển sang trồng cần tây, tỏi tây, cà rốt, xu hào, cải củ, cải bắp.…Với những mô hình công ty khởi nghiệp MyFood giới thiệu, mỗi năm người trồng có thể thu hoạch được từ 40 đến 400 kg rau sạch, tùy theo hệ thống khí canh hay diện tích nhà vườn thủy canh.
Từ tham vọng giúp tối đa mọi người tự sản xuất được nông sản thực phẩm sạch cho chính mình, công ty MyFood dự định mở rộng các mô hình ra quy mô quốc tế, đem kiến thức nông học đến bất kỳ ai, giúp bất kỳ cá nhân và gia đình nào muốn tạo dựng những khu vườn vườn kết nối để trong thời gian ngắn có thể trồng được nhiều rau, củ quả... cho cả gia đình.
Trồng cây theo kỹ thuật thủy canh ngày càng được nhân rộng trên khắp thế giới, từ Mỹ đến châu Âu như Pháp, Thụy Sĩ, Hà Lan… Tại Việt Nam, kỹ thuật này đã thu hút được nhiêu người dân sống trong các đô thị lớn. Họ đang tận dụng sân thượng để trồng rau sạch, song khó khăn gặp phải là việc ươm giống cây con, tiếp đó là kiểm tra và điều chỉnh nồng độ dung dịch dinh dưỡng phù hợp.với quá trình sinh trưởng của cây trồng.
Thay cho lời kết
Sau hơn 4.000 năm, phương pháp thủy canh đang dần hồi sinh.Thay vì cung cấp những bộ lắp ráp nhà kính « chìa khóa trao tay » cho các hộ gia đình, nhiều công ty khởi nghiệp trên thế giới đang mở ra một xu hướng mới, lập nông trại kết hợp nuôi cá và thủy canh để cung cấp thực phẩm sạch cho các nhà hàng hoặc siêu thị lớn trong vùng. Phải chăng đây sẽ là giải pháp cần lựa chon trong phát triển bền vững tương lai để xây dựng đô thị xanh và đảm bảo tôn trọng môi trường trong cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu toàn cầu?
TS. Lê Thành Ý (T/h)
