Giải EURO đầu tiên được tổ chức tại Pháp vào năm 1960, chứng kiến sự lên ngôi của đội tuyển Liên Xô sau khi đánh bại Nam Tư 2-1 ở trận chung kết.
Đây cũng là giải đấu khiến cả thế giới phải ngả mũ thán phục "Nhện đen" Lev Yashin. Hiện tại, ông vẫn là thủ môn duy nhất trên thế giới từng giành được Quả bóng vàng.
Từ đó đến nay, tổng cộng 15 kỳ EURO đã được tổ chức và có đến 10 đội tuyển khác nhau từng nâng cao chiếc cup bạc danh giá.
Trong đó, Tây Ban Nha (vô địch các năm 1964, 2008, 2012) và Đức (vô địch các năm 1972, 1980, 1996) là 2 đội tuyển vô địch nhiều nhất. Tiếp đó là Pháp với 2 lần vào các năm 1984 và 2000.
Xen lẫn vào đó, không ít kỳ EURO chứng kiến sự lên ngôi của các đội tuyển không được đánh giá cao, hoặc chỉ là một gã "tí hon" viết nên câu chuyện thần kỳ.
Năm 1968, Italy không được đánh giá là ứng cử viên nặng ký cho chức vô địch nhưng Đội bóng thiên thanh cuối cùng đánh bại Nam Tư cũ 2-1 trong trận chung kết đầy kịch tích.
Trong hành trình đăng quang ngôi vị cao nhất của Italia, họ chỉ vượt qua Liên Xô ở vòng bán kết bằng hình thức ngẫu nhiên tung đồng xu, một điều chưa từng xảy ra trước đó và chưa bao giờ lặp lại sau này trong dòng chảy lịch sử bóng đá thế giới.
Năm 1976, tuyển Tiệp Khắc đại diện cho nền bóng đá Đông Âu trở thành nhà vô địch Euro tại Belgrade. Họ lần lượt đánh bại tuyển Anh, Bồ Đào Nha, nhà vô địch 1972 Tây Đức và Hà Lan.
Đây cũng là năm bóng đá thế giới khai sinh ra khái niệm cú sút Panenka, sau khi Antonin Panenka đánh bại thủ môn Sepp Maier trên chấm phạt đền bằng một cú lốp bóng.
Năm 1988, tuyển Hà Lan đăng quang ở Tây Đức, trên mảnh đất của chính đối thủ từng nhiều lần gieo sầu cho họ trong quá khứ.
Euro 1992 là một câu chuyện cổ tích thời hiện đại của Đan Mạch, đội tuyển trước đó còn không đủ tư cách tham dự EURO và chỉ được tham dự khi Nam Tư bỏ giải vì nội chiến.
Thế nhưng, Những chú lính chì sau đó đã "nổ súng" bắn bỏ mọi vật cản, đánh bại Hà Lan ở bán kết trong loạt sút luân lưu và chiến thắng 2-0 trước Đức trong trận chung kết. Cảnh tượng ấy thực sự còn thần kỳ hơn chính những câu chuyện cổ tích của Andersen.
12 năm sau tại EURO 2004, bóng đá thế giới lại được chứng kiến câu chuyện thần thoại của Hy Lạp. Trái với lối chơi tổng lực tấn công của Hà Lan, các vị trí trên sân cỏ của Hy Lạp từ tiền đạo đến tiền vệ đều là những cầu thủ biết phòng ngự.
Bằng lối chơi tổng lực thực dụng đó, thầy trò HLV Otto Rehhagel lần lượt vượt qua các ông lớn Tây Ban Nha, Pháp, Cộng hòa Séc và cuối cùng đánh bại chủ nhà Bồ Đào Nha với thế hệ vàng của những Luis Figo, Deco, Simao, Rui Costa, Ronaldo trong trận chung kết.
Bồ Đào Nha đang là đương kim vô địch của giải đấu sau khi lên ngôi tại EURO 2016. Năm đó, dù rơi vào bảng đấu không quá khó nhưng Ronaldo và các đồng đội chỉ xếp thứ 3 với 3 trận toàn hòa.
Thật may cho người Bồ khi tại giải đấu này, UEFA áp dụng thêm một thể thức mới khi giành một tấm vé vào vòng loại trực tiếp cho đội tuyển xếp vị trí thứ 3 có thành tích tốt nhất và Bồ Đào Nha chính là đội tuyển được vào vòng loại trực tiếp nhờ tấm vé này. Để rồi họ tiếp tục lầm lũi vượt qua vòng đấu loại trực tiếp và vòng tứ kết mà không có nổi 1 trận thắng trong 90 phút thi đấu chính thức.
Cho đến vòng bán kết Bồ Đào Nha mới có chiến thắng chính thức đầu tiên trước xứ Wales nhờ màn tỏa sáng của Ronaldo với 1 bàn thắng và 1 pha kiến tạo.
Trận chung kết sau đó với tuyển Pháp là một trận cầu nhiều cung bậc cảm xúc. Ronaldo bật khóc và phải rời sân do chấn thương. Người Bồ lo lắng và rồi sướng như điên khi "kẻ vô danh" Eder ghi bàn mở tỉ số ở phút 109, kết thúc hành trình của người Bồ theo cách không thể tuyệt vời hơn.
Bồ Đào Nha ở EURO 2020 đã khác, họ có một đội hình trẻ, đồng đều và có chiều sâu trải đều cả 3 tuyến. Trong khi đó, Pháp vẫn được đánh giá là ứng cứ viên số 1 cho chức vô địch. Tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh không thể xem thường những đội bóng nhỏ.
Năm nay, những đội tuyển lần đầu góp mặt như Phần Lan cũng rất đáng để quan tâm. Hay như Bắc Macedonia, đội tuyển vừa có màn chào hỏi ấn tượng khi đánh bại tuyển Đức 2-1 trong một trận giao hữu.
Hoa Vũ (T/h)
