Trung Quốc kéo giàn khoan 981 xuống Trường Sa?

Tờ Inquirer ngày 21/7 đăng bài phân tích của Chito Sta. Romana viết sau khi quyết định đương đầu với Trung Quốc và bảo vệ lợi ích quốc gia, Tổng thống Philippines Aquino và chính phủ của ông đang phải đối mặt với thách thức ngày một khó khăn hơn, làm thế nào để đối phó với thủ đoạn phản ứng ngược từ  phía Trung Quốc.

Sau khi Bắc Kinh chiếm quyền kiểm soát bãi cạn Scarborough của Philippines năm 2012 và đàm phán song phương không thể giải quyết vấn đề, Manila cuối cùng đã không còn lựa chọn nào khác ngoài việc khởi kiện “đường lưỡi bò” và các hành vi hung hăng, vi phạm luật pháp quốc tế của Trung Quốc trên Biển Đông.

Tuy nhiên Trung Quốc đã hiểu sai động thái này như một hành động không thân thiện, một thách thức đối với yêu sách chủ quyền (phi lý) của họ ở Biển Đông. Với ảnh hưởng sâu rộng của Nho giáo, dường như Trung Quốc cảm nhận thấy dó là một sự xúc phạm hoặc chí ít là làm mất mặt Bắc Kinh.

Cộng đồng quốc tế đã chứng kiến những chiêu phản đòn của Trung Quốc trong năm qua, đầu tiên Trung Quốc đang tìm cách phong tỏa, chặn đường tiếp viện của Philippines cho 1 tiểu đội thủy quân lục chiến đang chốt giữ ngoài bãi Cỏ Mây (trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam).

Thậm chí càng về sau mọi thứ càng trở nên tồi tệ hơn khi người Trung Quốc bắt đầu công việc khai hoang bất hợp pháp để biến đổi một số bãi đá, rặng san hô trong quần đảo Trường Sa thành đảo nhân tạo, một thủ đoạn để khẳng định yêu sách chủ quyền lãnh thổ và lợi ích hàng hải (phi pháp), làm suy yếu quá trình tố tụng.

Trong trường hợp này có thể hiểu rằng Trung Quốc hoàn toàn có thể mở rộng công việc cải tạo bất hợp pháp trên bãi cạn Scarborough, thậm chí là kéo giàn khoan 981 ra khu vực bãi Cỏ Rong khi họ đã từng làm điều này trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam.

Chính quyền Tổng thống Aquino đã chuẩn bị cho những khả năng khác nhau, bao gồm cả khả năng xung đột với Trung Quốc. Nhưng nếu xem xét cẩn thận chính sách đối ngoại của Trung Quốc có thể thấy Manila và Bắc Kinh không chỉ đang phải đối mặt với một cuộc xung đột vũ trang, mà thậm chí còn là một cuộc chiến tranh lớn hơn.

Lãnh đạo Trung Quốc ông Tập Cận Bình đang hình dung ra một "giấc mơ Trung Hoa". Để đạt được mục tiêu này Trung Quốc cần có môi trường quốc tế hòa bình và ổn định và một cuộc chiến tranh sẽ ảnh hưởng xấu đến hoạt động phát triển kinh tế của họ.

Nhưng ngay sau đó, Trung Quốc lại hành xử theo cách gây ra bao nghi ngờ và sợ hãi trong khu vực về ý định lâu dài của họ. Hành vi của Trung Quốc bị thúc đẩy bởi quan điểm "lợi ích cốt lõi và chủ quyền quốc gia Trung Quốc ở Biển Đông đang bị thách thức". Nó kích thích sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc ở Trung Quốc đang tìm cách vượt qua "một thế kỷ bị sỉ nhục".

Trong ngắn hạn, các hành vi của Trung Quốc đang được thực hiện bởi nhu cầu chính trị và kinh tế của họ. Ông Tập Cận Bình đang củng cố vị trí của mình và không thể đủ khả năng được xem như một nhà lãnh đạo có thể quản lý tốt các vấn đề đối nội.

Nhưng sự thay đổi cán cân quyền lực đang diễn ra ở Châu Á giữa Trung Quốc và Mỹ là những gì có thể làm phức tạp thêm tình hình, kết quả là một cuộc cạnh tranh chiến lược tăng cường giữa một cường quốc đang lên và một quyền lực thống trị.

Lo sợ trước hành vi hung hăng của Trung Quốc, Philippines đã tăng cường quan hệ với Mỹ và Nhật Bản. Philippines cần được chuẩn bị cho một giai đoạn khó khăn trong quan hệ với Trung Quốc trong khi chờ đợi phán quyết của Tòa án Quốc tế về Luật Biển và phải đối phó với những đòn phản ứng Trung Quốc.

Ngay cả khi một chiến thắng pháp lý thuộc về Philippines, Manila cũng phải được chuẩn bị đương đầu với một giai đoạn khó khăn hơn. Cuối cùng, thách thức đối với Tổng thống Aquino là việc giữ gìn lợi ích quốc gia lâu dài và đảm bảo rằng "giấc mơ Trung Hoa" của Tập Cận Bình sẽ không trở thành một “cơn ác mộng” của Philippines.