Khi Giám đốc Cục Tình báo Trung ương (CIA) William Burns từng đến Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) vào tháng 5/2022 với phái đoàn Mỹ sau khi Tổng thống UAE qua đời, đây là chuyến thăm thứ 3 của ông tại khu vực này với tư cách là người đứng đầu cơ quan tình báo. Đây được xem là một sự phản ánh không chỉ tầm quan trọng chiến lược của quốc gia vùng Vịnh đối với Washington mà còn về vai trò của ông Burns trong chiến lược an ninh quốc gia Mỹ.
15 tháng sau Tổng thống Joe Biden bắt đầu nhiệm kỳ, ông William Burns, một nhà ngoại giao kỳ cựu, đã đảm nhận một vị trí độc nhất trong đội ngũ ông chủ Nhà Trắng. Trong khi điều hành Cục Tình báo Trung ương, ông cũng đã trở thành một loại đặc phái viên cho các vấn đề phức tạp ở nước ngoài.
Vào giữa tháng 4, ông đã gặp Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman, người mà ông Biden đang muốn hướng tới để cải thiện quan hệ sau. Ngoài ra, ông Burns cũng đã đến thăm Qatar, Oman và UAE trong cùng một chuyến đi.
Tháng 8/2021, ông cũng từng đến thủ đô Kabul sau sự sụp đổ của chính phủ Afghanistan do Mỹ hậu thuẫn để tổ chức các cuộc đàm phán chống khủng bố với các thủ lĩnh của Taliban, những người đã lên nắm quyền ở Afghanistan.
Vào tháng 11/2021, ông Burns, cựu đại sứ Mỹ tại Nga, đã có mặt ở Moscow để điện đàm với Tổng thống Vladimir Putin trong một nỗ lực thuyết phục ông ta rút quân khỏi khu vực biên giới tiếp giáp Ukraine. Kể từ đó, ông cũng đã tiếp xúc với một số cố vấn cấp cao của ông chủ Điện Kremlin.
Theo Wall Street Journal, giám đốc CIA thường là lựa chọn của Nhà Trắng để đàm phán với "những người họ không muốn nói chuyện nhưng vẫn phải liên lạc". Ông Burns được đánh giá cao với nhiều thành tích trong việc "xử lý một số thử thách và nỗi kinh hoàng đáng sợ nhất mà thế giới phải đưa ra".
Chính sách ngoại giao tình báo của ông Burns mang lại cho ông Biden một mũi tên bổ sung vào sự lung lay về an ninh quốc gia của ông. Giám đốc CIA đã phối hợp với Ngoại trưởng Antony Blinken và các phụ tá khác của ông Biden.
Nhưng việc đánh giá tác động của các cuộc đàm phán như vậy, bao gồm việc chia sẻ thông tin tình báo nhạy cảm và phối hợp giải quyết các thách thức an ninh hàng đầu, có thể khó đối với những người bên ngoài. So với một cuộc đàm phán ở nước ngoài của ông Blinken, kết quả của những hoạt động này "không quá rõ ràng".
Công du nước ngoài từ lâu đã trở thành một phần công việc của giám đốc CIA. Người đứng đầu cơ quan tình báo thường phải lên đường tới thăm các trạm cơ quan và các căn cứ ở vùng chiến sự xa xôi và trao đổi thông tin tình báo với các đối tác nước ngoài. Cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo, khi còn là giám đốc CIA, đã bí mật tới thăm Triều Tiên để đặt nền móng cho các cuộc hội đàm trực tiếp giữa cựu Tổng thống Donald Trump và nhà lãnh đạo Kim Jong Un. Trong khi đó, ông George Tenet lại đóng một vai trò quan trọng trong các nỗ lực của chính quyền cựu Tổng thống Bill Clinton nhằm xây dựng hòa bình giữa Israel và Palestine.
Tuy nhiên, ông William Burns, 66 tuổi, dường như đang có tốc độ công du kỷ lục. Một phát ngôn viên CIA xác nhận ông đã thực hiện 16 chuyến công du nước ngoài kể từ khi chính thức được bổ nhiệm vào tháng 3/2021. Ông đã đến thăm châu Âu, Nam Á, Trung Đông, Hàn Quốc, châu Phi và châu Mỹ Latinh. Người tiền nhiệm cả ông, ông Tenet đã thực hiện tổng cộng 30 chuyến đi nước ngoài trong 7 năm điều hành CIA.
Khác với những người tiền nhiệm, ông Burns được đánh giá là người đã mang đến cho văn phòng giám đốc CIA ở tầng 7 hàng thập kỷ kinh nghiệm ngoại giao. Ông đã phục vụ 33 năm tại Bộ Ngoại giao Mỹ, từng giữ chức thứ trưởng ngoại giao và đồng dẫn đầu phái đoàn Mỹ trong các cuộc đàm phán bí mật.
Nhận xét về vai trò của ông William Burns, Hạ nghị sĩ Adam Schiff - Chủ tịch Uỷ ban Tình báo Hạ viện - cho biết: "Trong khi lưu tâm và tôn trọng ranh giới giữa chính sách và trí tuệ, ông ấy đưa ra quan điểm độc đáo của một người có kinh nghiệm lâu năm đối phó với các nhà lãnh đạo thế giới".
Vai trò của ông Burns trong các cuộc khủng hoảng quốc tế đã thúc đẩy những người trong cuộc ở Washington dự đoán rằng một ngày nào đó, ông sẽ trở thành ngoại trưởng.
Các quan chức hiện tại và cả những người đã nghỉ hưu đã mô tả mối quan hệ tốt đẹp giữa ông Burns và ông Blinken. Trong đó, 2 quan chức nói chuyện qua điện thoại khoảng một lần một tuần và các phái bộ của CIA đều nhận được sự hỗ trợ đầy đủ của ông Blinken.
Mark Lowenthal, một nhà sử học tình báo và cựu quan chức CIA và Bộ Ngoại giao nhận định: "Quan điểm của tôi là cả 2 bên đều có sự thấu hiểu lẫn nhau. Ông Burns là một quan chức có năng lực. Đó là cách mà chính quyền ông Biden quyết định giao nhiệm vụ cho ông ấy".
Các nhiệm vụ phụ của ông Burns, chẳng hạn như chuyến đi vào tháng 8/2021 tới Kabul, phù hợp hơn với một quan chức tình báo là một ngoại trưởng. Bởi ngoại trưởng thường đi cùng một nhóm phóng viên và bị vây quanh bởi những bức tường máy ảnh và micrô ở mọi điểm dừng. Trong khi đó, giám đốc CIA không được truyền thông tháp tùng và cơ quan này không thảo luận chi tiết về các chuyến đi của ông Burns. Những thông tin cơ bản chỉ xuất hiện về việc các chính phủ nước ngoài tiếp đón ông và từ các báo cáo của phương tiện truyền thông.
Trong chuyến đi tới vùng Vịnh vào tháng 4 năm nay, ông Burns đã thảo luận với các nhà lãnh đạo của UAE và Saudi Araiba về mối quan hệ hợp tác an ninh giữa họ với Trung Quốc, cũng như các chủ đề hợp tác tình báo truyền thống. Một nguồn tin cho biết, tại Oman, cuộc hội đàm của ông với người cai trị Sultan Haitham bin Tariq al-Said đã đề cập những lo lắng từ lâu của Mỹ về việc Iran buôn vũ khí qua Oman.
Ông Larry Pfeiffer, tham mưu trưởng của Giám đốc CIA Michael Hayden, cho biết một số quốc gia thích giao tiếp với các quan chức tình báo Mỹ cấp cao. Ông nhận xét: "Họ sẽ nhìn nhận những quan chức nghiêm túc hơn so với một nhà ngoại giao".
Tại Washington, ông Burns nhận được nhiều lời khen ngợi từ các nhà lập pháp của cả hai đảng trong việc điều hành CIA. Ông cũng nhận được sự tôn trọng của những cấp dưới.
Trong các cuộc họp Nhà Trắng căng thẳng, kéo dài hàng giờ đồng hồ đối mặt với các cuộc khủng hoảng quốc tế, các đồng nghiệp nhìn thấy ở ông sự hiện diện vững chắc với kinh nghiệm kỳ cựu. Cựu quan chức cấp cao nhận xét: "Thường thì ông ấy là người có thể tạo ra một trò đùa rất nghiệt ngã hoặc thừa nhận những thứ mà không phải ai cũng làm được".
Minh Hạnh (Theo Wall Street Journal)
