Quá trình phát triển chậm và nhiều tai nạn chết người khiến J-15 bị mang tiếng xấu, buộc Trung Quốc phải phát triển một tiêm kích hạm thay thế.
Tiêm kích J-15 của Trung Quốc gây thất vọng lớn. Ảnh: Getty |
Vào ngày 12/3 vừa qua, quân đội Trung Quốc đã ra thông báo ngắn xác nhận một chiến đấu cơ hải quân đã lao xuống đất khi huấn luyện tại khu vực gần đảo Hải Nam, khiến hai thành viên tổ lái thiệt mạng. Dù Bắc Kinh không tiết lộ mẫu máy bay gặp nạn, giới phân tích phương Tây nhận định đó có thể là một chiếc J-15, mẫu tiêm kích hạm có biệt danh "Cá mập bay" của hải quân Trung Quốc, theo News Rep.
Không quân hải quân Trung Quốc vận hành nhiều biến thể J-15, trong đó bao gồm cả mẫu tiêm kích một chỗ ngồi. Tuy nhiên, lực lượng này từng hé lộ các phiên bản hai chỗ ngồi gồm mẫu J-15S cho nhiệm vụ huấn luyện và J-15D chuyên tác chiến điện tử.
Seri J-15 được Tập đoàn Công nghiệp Hàng không Trung Quốc (AVIC) sao chép từ tiêm kích hạm Su-33 của Liên Xô, sau khi Trung Quốc mua nguyên mẫu chưa hoàn thiện mang tên mã T-10K-3 từ Ukraine vào năm 2001. Máy bay được trang bị hệ thống điện tử, radar, động cơ và vũ khí do Bắc Kinh tự phát triển, nhưng chất lượng của chúng thì đã bị nghi ngờ ngay từ đầu.
"Trung Quốc quyết định tiết kiệm tiền bằng phương án mua chiếc T-10K-3, thay vì đặt hàng số lượng lớn Su-33 kèm giấy phép sản xuất của Nga. Kết quả là quá trình phát triển J-15 kéo dài hơn và tốn kém hơn, những chiếc máy bay cũng chỉ có độ tin cậy thấp", nhà phân tích quân sự Vasily Kashin nhận định.
Dòng J-15 được sản xuất hàng loạt và gia nhập lực lượng không quân hải quân Trung Quốc vào năm 2013 với kỳ vọng trở thành mẫu tiêm kích hạm chủ lực cho các nhóm tác chiến tàu sân bay tương lai của nước này. Tuy nhiên, quá trình sản xuất và vận hành J-15 khiến hải quân Trung Quốc thất vọng.
Cho đến nay chỉ có khoảng 20 chiếc J-15 được chế tạo, thấp hơn nhiều so với mức tối thiểu 50-60 máy bay tiêu chuẩn để duy trì hoạt động, vận hành và bảo trì lực lượng chiến đấu cho ít nhất 2 tàu sân bay. Trong khi đó, dòng máy bay chiến đấu này gặp rắc rối liên tục và gây ra tổn thất lớn cho không quân hải quân Trung Quốc.
Trước vụ tai nạn ngày 12/3, phi đội J-15 đã gặp ít nhất 4 vụ tai nạn nghiêm trọng do sự cố kỹ thuật và khiến một phi công tử vong và. Tuy nhiên, chỉ có hai trường hợp được công bố trên phương tiện truyền thông Trung Quốc.
Vào tháng 4/2016, phi công Zhang Chao đã thiệt mạng ở độ 29 tuổi sau khi cố gắng giải cứu một máy bay chiến đấu J-15 bị hỏng trong buổi huấn luyện tàu sân bay. Ba tuần sau, phi công Cao Xianjian cũng bị thương nặng khi gặp phải vấn đề tương tự với một chiếc J-15 khác. Những tai nạn này khiến hạm đội Trung Quốc lo ngại về vấn đề an toàn và quyết định cấm toàn bộ hạm đội J-15 trong 3 tháng cũng như tiến hành một cuộc điều tra.
J-15 tồn tại nhiều vấn đề, thậm chí không thể hoạt động quá xa tàu sân bay. Ảnh: Getty |
Trung tướng Zhang Honghe, chỉ huy của không quân hải quân Trung Quốc cũng thừa nhận rằng Bắc Kinh đang phát triển một tiêm kích hạm thay thế J-15. "J-15 tồn tại nhiều vấn đề, bao gồm hệ thống điều khiển bay không ổn định là yếu tố chính dẫn đến hai vụ tai nạn đã được công bố. Các chuyên gia ban đầu không thừa nhận đó là lỗi thiết kế cho đến khi Cao Xianjian, một phi công dày dặn kinh nghiệm, gặp vấn đề tương tự", một nguồn tin giấu tên tiết lộ.
Độ tin cậy của động cơ WS-10H trên J-15 vẫn chưa được chứng minh, nhất là khi Bắc Kinh vẫn đang gặp khó khăn trong việc chế tạo động cơ cho máy bay phản lực hiện đại. Nhiều chiếc J-15 vẫn sử dụng động cơ máy bay chiến đấu Su-27F do Nga sản xuất.
Mặc dù được coi là bước tiến lớn với hải quân Trung Quốc, J-15 khó lòng tạo nên sự khác biệt trong tác chiến trên biển. Nó chỉ có thể vận hành trên tàu sân bay sử dụng cơ chế cầu nhảy (ski-jump), giới hạn đáng kể tải trọng vũ khí và nhiên liệu mang theo trong mỗi nhiệm vụ. Bắc Kinh cũng chưa có máy bay tiếp dầu trên hạm, khiến J-15 có bán kính chiến đấu rất ngắn. Điều này khiến truyền thông Trung Quốc nhiều lần chê bai tính năng của J-15, cho rằng nó không thể rời xa tàu sân bay Liêu Ninh nếu mang đủ vũ khí chiến đấu.
J-15 cũng là một trong những máy bay chiến đấu hạng nặng nhất thế giới, với khối lượng rỗng gần 18 tấn và khối lượng khởi động tối đa 33 tấn. Vấn đề này đã khiến các hãng hàng không Trung Quốc khó vận hành hơn khi J-15 phải hạn chế lượng vũ khí và nhiên liệu để tránh làm quá tải cáp phanh.
"Ngành công nghiệp hàng không Trung Quốc có thể học hỏi rất nhiều từ việc sao chép nguyên mẫu T-10K-3 và những chiếc Su-27 trong biên chế, nhưng họ sẽ gặp hàng loạt trở ngại vì không nắm được nguyên lý thiết kế và sản xuất của dòng máy bay chiến đấu này. Khoảng trống đó rõ ràng đã dẫn tới những vấn đề với dòng J-15 và khiến nó trở thành nỗi thất vọng lớn với Bắc Kinh", chuyên gia quân sự Dave Majumdar cho hay.
PHƯƠNG PHƯƠNG(Theo Vaaju)
