Phát tr?ển thủy đ?ện một cách ồ ạt, vớ? mật độ dày đặc trên lưu vực sông Đồng Na? đang đe dọa nguồn tà? nguyên nước, hệ thống s?nh thá?, s?nh kế của khu vực và cộng đồng dân cư 10 tỉnh nằm trên lưu vực.
Ngày 18/10, Hộ? Tướ? t?êu VN thuộc L?ên h?ệp các Hộ? KHKT VN đã tổ chức hộ? thảo nhằm đánh g?á thực trạng quy hoạch tổng hợp tà? nguyên nước lưu vực sông Đồng Na?, tác động của v?ệc thực h?ện quy hoạch đến mô? trường s?nh thá? lưu vực và đề xuất g?ả? pháp g?ảm th?ểu.
“Quên” đánh g?á tác động mô? trường
Phát b?ểu đề dẫn vào hộ? thảo, TS Nguyễn Sĩ Đệ, đạ? d?ện L?ên h?ệp các Hộ? KHKT VN cho b?ết: Sông Đồng Na? là hệ thống sông lớn thứ ba của VN, chảy qua 10 tỉnh, thành phố, có va? trò quan trọng trong v?ệc cấp nước phục vụ s?nh hoạt, nước tướ? và thủy đ?ện cho các tỉnh m?ền ĐNB và cả nước. Tuy nh?ên, trong những năm qua, chúng ta chỉ lo làm thủy đ?ện mà “quên” đ? v?ệc đánh g?á tác động mô? trường s?nh thá?.
Các vấn đề như xó? lở hạ lưu, ô nh?ễm nguồn nước, nguy cơ xả lũ gây ngập vùng hạ lưu… đã ảnh hưởng tớ? hàng tr?ệu ngườ? dân của TPHCM, Đồng Na?, Bình Dương… lạ? không được quan tâm đúng mức. Vì vậy, v?ệc rà soát quy hoạch thủy đ?ện, thủy lợ? cần được t?ến hành sớm để k?ến nghị cấp có thẩm quyền có phương án loạ? bỏ các công trình chưa được duyệt, khắc phục những công trình đã xây dựng nhằm đảm bảo mô? s?nh cho lưu vực.
H?ện nay, trên hệ thống sông Đồng Na? có nh?ều công trình thủy lợ?, thủy đ?ện. Đáng kể là các công trình thủy đ?ện Trị An (400MW), Đa Nh?m (160MW), Hàm Thuận (300MW), Đa M? (175MW), Đạ? N?nh (300MW), Đồng Na? 3 (240MW). Đố? vớ? công trình thủy lợ?, đến nay trên lưu vực sông Đồng Na? đã xây dựng 608 công trình vớ? 208 hồ chứa, 178 công trình đập dâng và cống, 134 trạm bơm nước… KS Lê Đức Năm – TTK Hộ? Tướ? t?êu VN, Chủ nh?ệm đề án “Quy hoạch tổng hợp tà? nguyên nước lưu vực sông Đồng Na? tác động đến mô? s?nh” - đánh g?á: V?ệc phát tr?ển thủy đ?ện ồ ạt vớ? mật độ dày đặc đang “băm” nát sông Đồng Na?. Trên dòng chính có 14 công trình, đã và đang xây dựng 7 công trình; trên sông La Ngà có 5 công trình, đã và đang xây dựng 3 công trình; trên sông Bé có 5 công trình và đã xây dựng 4 công trình. Ngoà? ra, 645 công trình thủy lợ? cũng đã và đang được xây dựng kh?ến cho s?nh kế của lưu vực và cộng đồng dân cư gặp nh?ều rủ? ro, thách thức.
Nguồn s?nh kế của ngườ? dân sống trên lưu vực sông Đồng Na? đang bị đe dọa
V?ệc phân cấp xây dựng thủy đ?ện cần được xem xét lạ?. H?ện nay, các địa phương ồ ạt xây dựng các dự án thủy đ?ện mà Bộ Công Thương cũng không b?ết xây dung từ bao g?ờ? Bỏ qua nh?ều quy định bắt buộc kh? lựa chọn nhà thầu, bỏ qua ĐTM hoặc có cũng chỉ để đố? phó, dẫn đến tình trạng nh?ều công trình thủy đ?ện nhỏ chất lượng yếu, đến một ch?ếc xe ben “đụng” vào mà đập thủy đ?ện Đăk Mek 3 (xã Đắc Choong, huyện Đăk Gle?, Kon Tum) đã xảy ra vỡ đập. Chất lượng nước sông Đồng Na? đang xấu dần đ?, nh?ều đoạn đã “chết lâm sàng” vì ô nh?ễm quá mức. Cụ thể, nước sông Sà? Gòn từ khu vực cửa sông Thị Tính bắt đầu ô nh?ễm hữu cơ, v? s?nh, tăng dần về phía hạ lưu. Khu vực TPHCM hàm lượng BOD5, COD, v? s?nh… đều không đạt quy chuẩn chất lượng nước cấp cho mục đích s?nh hoạt…
Không có “nhạc trưởng” quản lý lưu vực
Ông Nguyễn Xuân Phóng, nguyên Trưởng phòng Quy hoạch thủy lợ? m?ền ĐNB cho rằng: V?ệc xây dựng các công trình thủy lợ?, thủy đ?ện thì vấn đề ngập lòng hồ là đáng lo nhất, kh? t?ến hành d? dân, tá? định cư sẽ ảnh hưởng trực t?ếp đến đờ? sống, công v?ệc của ngườ? dân nếu không được g?ả? quyết tốt, đền bù thỏa đáng thì sẽ dẫn tớ? tình trạng ngườ? dân quay trở lạ? nơ? ở, phá rừng để s?nh sống. Vấn đề ngập hạ lưu do các công trình xả lũ tạ? lưu vực sông Đồng Na? tuy chưa ngh?êm trọng, nhưng nếu chủ quan thì sẽ lãnh hậu quả nặng nề.
Kh? mà vào mùa mưa, các hồ thủy đ?ện, hồ chứa tích đã nước đầy, gặp mưa bão; lúc đó bắt buộc phả? xả lũ thì hạ lưu sẽ lâm nguy. Bở? vậy, cần phả? có ngay một tổ chức lưu vực sông thống nhất, có đủ quyền hạn để làm “nhạc trưởng”. H?ện nay, chúng ta có 2 tổ chức quản lý lưu vực sông Đồng Na? là Ủy ban Bảo vệ mô? trường lưu vực sông Đồng Na? và Ban quản lý Quy hoạch lưu vực sông Đồng Na?, nhưng cả ha? tổ chức này hầu như không có hoạt động h?ệu quả nào trong suốt 5 năm qua từ kh? được thành lập – nh?ều nhà khoa học đánh g?á. Chúng ta cần phả? có một tổ chức được g?ao trọng trách, có đủ thực quyền để làm nh?ệm vụ bảo vệ nguồn tà? nguyên nước lưu vực sông Đồng Na?, KS Lê Đức Năm nhấn mạnh.
Ông Ma? Trung Ý, Trưởng phòng Thủy lợ?, Sở NNPTNT tỉnh Đồng Na? cho b?ết: Đ?ều đáng lo ngạ? nữa là h?ện nay chúng ta chưa có quy trình vận hành l?ên hồ trên lưu vực sông Đồng Na?. Ông Bù? Xuân Đạ?, PGĐ Cty kha? thác thủy lợ? Phước Hòa cũng tỏ ra lo ngạ? v?ệc xả lũ sẽ gây ngập nặng vùng hạ lưu, nhưng vẫn phả? đảm bảo quy trình an toàn hồ đập.
Tạ? buổ? hộ? thảo, các nhà khoa học đều đồng tình đưa ra g?ả? pháp cần rà soát các quy hoạch thủy lợ?, thủy đ?ện trên toàn lưu vực. Dứt khoát loạ? bỏ các dự án gây tác động lớn đến đ?ều k?ện tự nh?ên, mô? trường s?nh thá?, xã hộ?, loạ? bỏ các dự án không nhận được sự đồng thuận của địa phương cũng như của các cơ quan, nhà ngh?ên cứu. V?ệc Chính phủ đã quyết định đề nghị Bộ Công Thương rà soát để đưa các dự án thủy đ?ện ĐN 6, ĐN 6A ra khỏ? quy hoạch được duyệt và v?ệc UBND tỉnh Đồng Na? k?ến nghị Bộ Công Thương xem xét loạ? bỏ 2 dự án Tà Là?, Ngọc Định và tạm ngừng 3 dự án: Phú Tân 1, Phú Tân 2 và Thanh Sơn là những v?ệc làm đúng, cần t?ếp tục không những cho lưu vực sông Đồng Na? mà còn cho các lưu vực sông khác trên toàn quốc.
L?nh Ch? (Theo LĐO)
