Ngày 21/9, Nga cho biết nước này tạm thời cấm xuất khẩu xăng và dầu diesel sang tất cả các nước, trừ trừ 4 quốc gia thuộc Liên minh Kinh tế Á - Âu gồm Belarus, Kazakhstan, Armenia và Kyrgyzstan để đối phó với tình trạng thiếu hụt trong nước.
Động thái nói trên được cho là sẽ làm gián đoạn thương mại toàn cầu, vốn đã phải điều chỉnh theo các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với xuất khẩu nhiên liệu của Nga.
Mặc dù Moscow đã nới lỏng một số hạn chế vào ngày 25/9 nhưng các nhà phân tích cho rằng, các nhà nhập khẩu vẫn sẽ phải tìm nguồn cung thay thế cho đến khi Nga có thể lấp đầy kho dự trữ trong nước.
Reuters dẫn thông tin từ các thương nhân cho hay, thị trường nhiên liệu ở Nga - một trong các nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới - bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, gồm việc bảo trì tại các nhà máy lọc dầu, tình trạng tắc nghẽn đường sắt, đồng rúp suy yếu thúc đẩy việc xuất khẩu nhiên liệu.
Trong những tháng gần đây, Nga đã cố gắng giải quyết tình trạng thiếu xăng và dầu diesel nhưng lại buộc phải chuyển sang hạn chế xuất khẩu nhằm ngăn khủng hoảng nhiên liệu xảy ra.
Tác động đến thị trường nhiên liệu thế giới
Lệnh cấm dầu diesel sẽ có tác động lớn nhất vì Nga là nước xuất khẩu nhiên liệu bằng đường biển hàng đầu thế giới.
Công ty phân tích dầu mỏ Vortexa cho hay, tính từ đầu năm 2023 đến ngày 25/9, Nga đã vận chuyển trung bình 1,07 triệu thùng dầu diesel mỗi ngày, chiếm hơn 13,1% tổng giao dịch dầu diesel bằng đường biển.
Theo nhận định của Vortexa, việc xuất khẩu xăng của Nga ít quan trọng hơn nhiều đối với thị trường thế giới. Moscow đã vận chuyển trung bình 110.000 thùng xăng mỗi ngày tính từ đầu năm đến ngày 25/9/2023.
Nga thông báo hoạt động xuất khẩu sẽ được nối lại sau khi thị trường nội địa ổn định nhưng không đưa ra mốc thời gian cụ thể. Các nhà phân tích, trong đó có FGE Energy, cho rằng lệnh cấm dầu diesel có thể kéo dài đến 2 tuần trước khi Nga bổ sung nguồn dự trữ và tiếp tục việc xuất khẩu.
Trong khi đó, có nhiều nhận định khác nhau về thời gian Nga áp dụng lệnh cấm xuất khẩu xăng. JP Morgan dự đoán tình trạng này có thể kéo dài vài tuần cho tới khi mùa thu hoạch kết thúc vào tháng 10, trong khi FGE Energy cho rằng việc bổ sung lượng xăng dự trữ của Nga có thể mất tới 2 tháng.
Những nguồn cung thay thế
Sau khi Liên minh châu Âu (EU) cấm nhập khẩu nhiên liệu của Nga, Moscow đã chuyển hướng xuất khẩu dầu diesel và các nhiên liệu khác sang Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ, một số quốc gia ở Bắc và Tây Phi, cũng như các quốc gia vùng Vịnh ở Trung Đông.
Các quốc gia vùng Vịnh - nơi có các nhà máy lọc dầu lớn - cũng tái xuất khẩu nhiên liệu. Lệnh cấm xuất khẩu từ Nga sẽ làm thay đổi dòng chảy đó một lần nữa.
Theo dữ liệu của LSEG, nguồn cung dầu diesel từ các cảng của Nga đến Brazil đạt khoảng 4 triệu tấn trong khoảng thời gian từ đầu năm 2023 đến ngày 25/9, tăng so với mức 74.000 tấn trong cả năm 2022. Nhiên liệu của Nga đã thay thế nguồn nhập khẩu dầu diesel của Brazil từ Mỹ.
Các nguồn tin thị trường cho hay, lệnh cấm xuất khẩu dầu diesel kéo dài của Nga có thể buộc Brazil phải tìm nguồn nhập khẩu thay thế cung cấp tới 400.000 tấn nhiên liệu/tháng.
Theo các thương nhân, Thổ Nhĩ Kỳ là điểm đến hàng đầu của nguồn cung dầu diesel từ các cảng của Nga sau lệnh cấm vận của EU, tổng cộng khoảng 7 triệu tấn dầu diesel tính từ đầu năm 2023 đến nay. Tuy nhiên, Ankara vẫn có thể mua dầu diesel có hàm lượng lưu huỳnh cao từ Nga.
Các nhà giao dịch và vận chuyển cho hay, các quốc gia châu Phi dự kiến sẽ chuyển sang sử dụng nguồn cung dầu diesel và xăng vận chuyển qua đường biển từ Trung Đông, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ.
Theo dữ liệu theo dõi vận chuyển từ Kpler và hai công ty môi giới tàu, ít nhất 132.000 tấn dầu diesel giao tháng 9/2023 sẽ được chuyển đến châu Phi từ nhà máy lọc dầu Duqm mới của Oman.
Các nhà nhập khẩu Mỹ Latinh có thể sẽ chuyển sang các nguồn cung ở vùng Duyên hải Vịnh Mexico của Mỹ và Trung Đông. Dữ liệu từ Kpler và một nguồn môi giới tàu biển cho thấy, lượng xuất khẩu dầu diesel từ Trung Đông sang Mỹ Latinh ở mức cao nhất trong 8 tháng, đạt con số 315.00 tấn.
Châu Âu cũng có thể lấp đầy phần nào khoảng trống do lệnh cấm xăng dầu của Nga để lại. FGE Energy nói rằng, các nhà cung cấp Tây Bắc Âu, vốn đã mất thị phần ở Tây Phi vào tay Nga trong năm nay, có thể nhảy vào thị trường này.
XEM THÊM: Quan chức Ukraine tiết lộ lý do Kiev chuyển cơ sở sản xuất tên lửa ra nước ngoài
Reuters đưa tin, kể từ khi cấm nhập khẩu nhiên liệu của Nga, châu Âu đã tìm kiếm nguồn cung ở các khu vực khác, kể cả từ Trung Đông. Sự cạnh tranh để giành được các nguồn cung đó hiện gia tăng do lệnh cấm của Nga và điều này sẽ có tác động dây chuyền đến châu Âu.
Vậy nên, các thương nhân cho biết, họ kỳ vọng các nhà máy lọc dầu Đông Bắc Á ở Trung Quốc và Hàn Quốc sẽ thúc đẩy xuất khẩu dầu diesel sang châu Âu. Reuters dẫn dữ liệu theo dõi tàu biển của Kpler và dữ liệu từ một nguồn môi giới tàu biển chỉ ra, Trung Quốc đã xuất khẩu khoảng 190.000 tấn dầu diesel sang châu Âu trong tháng 9/2023, ngoài ra 45.000 tấn dự kiến được vận chuyển đến các nước phương Tây vào tháng 10/2023.
Đinh Kim(Theo Reuters)
