Hơn nửa năm qua, các lực lượng Nga và Ukraine đã đối đầu trong một cuộc xung đột tàn khốc với thương vong lớn, cả 2 bên đều được cho là đang dần rơi vào tình trạng kiệt sức và đạt được những bước tiến chậm chạp.
Cuộc xung đột bắt đầu với việc Nga giành quyền kiếm soát phần lớn khu vực phía Nam Ukraine, sau đó là việc rút quân khỏi khu vực Kyiv và mặt trận chính chuyển hướng sang miền Đông. New York Times nhận định, chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine hiện đang bước sang chương thứ 3 khi khi tình hình dần đi vào bế tắc.
Trong bất kỳ cuộc xung đột nào, thời gian đều là yếu tố mang tính quyết định. Dù cả 2 bên đều đã chuẩn bị cho một cuộc xung đột kéo dài nhưng theo nhận định của New York Times, Ukraine có nhiều lý do để tránh kịch bản này, trước khi mùa mưa đến, biến vùng nông thôn thành vũng lầy không thể vượt qua, và tình trạng thiếu hụt năng lượng cũng như chi phí tăng cao làm suy yếu sự ủng hộ của châu Âu.
Michael Kofman, giám đốc nghiên cứu về Nga tại CNA, viện nghiên cứu ở Arlington (Mỹ), đã đánh giả các lựa chọn về một cuộc phản công của Ukraine. Trong đó, ông nhận xét: "Một cuộc tấn công sẽ mang theo nhiều rủi ro".
Ông nói: "Nếu thất bại, kết quả có thể ảnh hưởng đến sự hỗ trợ từ bên ngoài. Mặt khác, Kyiv có thể coi đây là một cơ hội cuẩ họ. Nhưng hơn hết, đó là một sự không chắc chắn rằng họ sẽ có đủ thời gian để cố thủ nếu cuộc xung đột với Nga kéo dài".
Việc để Nga kiểm soát phần lớn đường bờ biển phía Nam sẽ làm tê liệt nền kinh tế của Ukraine, vốn đã phải căng mình chống chọi dù nhận được viện trợ của phương Tây. Điều này cũng sẽ cho Nga không gian để củng cố quyền kiểm soát ở các khu vực mà họ giành được.
Tuy nhiên, nếu không phản công, Ukraine sẽ phải đối mặt với một cuộc xung đột dài hơi mà ở đó Nga có lợi thế hơn họ. Theo đó, hôm 29/8 vừa qua, Ukraine đã tuyên bố phản công ở miền Nam. Trong đó, trọng tâm chiến dịch này sẽ là khu vực tỉnh Kherson, đã bị Nga kiểm soát từ những ngày đầu cuộc xung đột. Hiện chưa rõ cuộc phản công này sẽ diễn biến ra sao nhưng phía Kyiv tuyên bố họ đã đạt được một số thành công nhất định.
Có nhiều dấu hiệu cho thấy Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ tiếp tục tập trung vào chiến lược bào mòn, làm suy kiệt lực lượng Ukraine trong một cuộc xung đột dài hơi. Bằng chứng rõ ràng nhất được đưa ra gần đây là khi Điện Kremlin công bố sắc lệnh của ông Putin yêu cầu tăng quy mô lực lượng vũ trang Nga.
Ông Ruslan Pukhov, một nhà phân tích quốc phòng điều hành Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ, một tổ chức thuộc sở hữu tư nhân ở Moscow (Nga), nhận định bất kỳ "dự đoán nào cho rằng xung đột sẽ kết thúc vào Giáng sinh hoặc sẽ kết thúc vào mùa xuân năm sau" đều không chính xác. Ông nói: "Tôi nghĩ xung đột sẽ kéo dài rất lâu".
Lực lượng Ukraine đã được củng cố nhờ lời hứa về gói viện trợ quân sự trị giá 3 tỷ USD từ Mỹ. Các quan chức chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết khoản viện trợ này giống như một thông điệp gửi tới ông Putin rằng Mỹ sẽ sát cánh cùng Ukraine trong thời gian dài, cũng như liên minh NATO.
Tuy vậy, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hiện vẫn đang trong một cuộc "chạy đua" với thời gian. Trong đó, ông Andriy Zagorodnyuk, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, viết trên tờ Ukrainska Pravda: "Tình hình khó khăn của nền kinh tế, những rủi ro liên tục của các cuộc tấn công bằng tên lửa và sự mệt mỏi chung của người dân sẽ trở thành yếu tố chống lại Ukraine".
Do đó, ông nhận định quân đội Ukraine đã đến lúc phải tiến lên thay vì ở thế phòng thủ. Ông nhận định: "Thật vô nghĩa nếu cuộc xung đột này tiếp tục kéo dài nhiều năm và trở thành cuộc cạnh tranh xem nguồn tài nguyên của bên nào cạn kiệt trước".
Các quan chức phương Tây cho biết, các cuộc chưng cầu dân ý của Nga tại các vùng lãnh thổ họ kiểm soát về việc sáp nhập có thể diễn ra sớm nhất vào tháng tới. Điều này càng đặt thêm áp lực về thời gian đối với ông Zelensky.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích quân sự lại chỉ ra đã có sự mất kết nối giữa các nhà lãnh đạo dân sự Ukraine, đang thúc giục một chiến thắng lớn, và các nhà lãnh đạo quân sự, những người muốn đảm bảo họ có đủ quân và sức mạnh chiến đấu, trước khi tiến hành một cuộc tấn công lớn.
Jack Watling, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Dịch vụ Hoàng gia London, vừa trở về từ Ukraine, nhận xét: "Ukraine mong muốn thể hiện với các đối tác quốc tế rằng sự hỗ trợ của họ sẽ giúp Ukraine giành chiến thắng, chứ không chỉ kìm chân Nga. Và người dân Ukraine cũng kỳ vọng rằng họ sẽ có thể giải phóng lãnh thổ của mình".
Nhưng ông nhấn mạnh, "một cuộc tấn công về mặt quân sự phải dựa trên điều kiện chiến trường chứ không phải chính trường".
Ukraine từ nhiều tháng nay đã tiết lộ các kế hoạch cho trận đánh lớn ở miền Nam, các loại vũ khí mà nước này yêu cầu từ các đồng minh phương Tây và các chiến thuật mà nước này theo đuổi.
Nói cách khác, một gói hỗ trợ quân sự gần đây của Mỹ bao gồm các phương tiện bọc thép với các phụ kiện rà phá bom mìn sẽ được sử dụng trong một cuộc tiến công trên bộ, cho thấy Ukraine có sự chuẩn bị cho việc mở đầu giai đoạn tấn công trên bộ mới. Phía Kyiv cũng tuyên bố đã đẩy lùi các lực lượng Nga ở khu vực Kyiv sau giai đoạn đầu chiến dịch quân sự. Tuy nhiên, điều đáng nói là Ukraine vẫn chưa chứng minh được rằng họ có thể vượt qua hàng phòng thủ kiên cố của Nga.
Minh Hạnh (Theo New York Times)
