Ngành NGK đang có trên 300 sản phẩm với đủ các thương hiệu trong và ngoài nước cạnh tranh gay gắt. Tuy nhiên, những thức uống mang đậm truyền thống, văn hóa của dân tộc vẫn tạo ra khác biệt và có chỗ đứng vững chắc trên thị trường.
Tập quán giải khát xưa
Khoảng hơn 1 thập kỷ trở về trước, thức uống giải khát của người dân đất Bắc chủ yếu là nước nấu từ các loại thảo mộc như nụ vối, lá vối, trà xanh, các loại rễ cây.
Thứ nước dân dã, mát lành này có loại được chế biến hết sức công phu. Nếu như trà tươi chỉ cần vò sơ cho bớt chát, trần qua nước sôi là có thể sử dụng thì ngược lại, nụ vối, lá vối lại phải trải qua các khâu chuẩn bị cầu kỳ như sao, phơi, ủ khô kéo dài hàng tuần.
| Nước vối, thức uống mang đậm nét văn hóa của người Việt hiện nay đã mai một |
Để sử dụng lâu dài, lá vối thường được treo trên gác bếp để tránh các loại vi khuẩn. Khi pha chế, lá vối, lá trà xanh thường được đựng trong các ấm/tích đất nung đựng trong giỏ mây tre và được bọc một lớp vải hoặc vỏ bao tải để giữ nóng.
Bát nước trà, nước vối được chắt từ ấm đất nung bên bờ ruộng của người nông dân hay những đêm hè trăng sáng, bát nước sóng sánh trong các hội hè, đình đám đã được biết bao thơ văn, nhạc họa ghi lại và khắc sâu vào hình dung của mỗi người.
Ở Nam bộ, với sự phong phú về hoa trái thiên nhiên do đó, ngoài nước trà xanh hay dừa tươi, người dân còn sớm được thưởng thức nhiều loại nước giải khát tuy lạ mà quen như nước ép mía, rau m hay các loại nước ép trái cây.
Các thức uống từ thảo mộc, hoa trái tự nhiên được ông cha ta sử dụng hàng ngày như một bài thuốc để thanh lọc cơ thể, thư thái tinh thần, ngăn ngừa bệnh tật. Không chỉ vậy, các thức uống dân dã này còn thể hiện được cái ung dung, nhàn nhã trong đời sống người Việt. Nó phản ánh tư duy tổng hợp của một nền văn hóa bao quát, dung hòa trong triết lý âm dương, hòa mình với tự nhiên của dân tộc.
Với tư cách là “ngã tư đường của các cư dân và các nền văn hóa” đã tạo cho người Việt một giá trị quan trọng là tính sáng tạo và dung hợp, thể hiện ở việc “không chối từ” cái mới. Bởi vậy, hiện nay người dân vẫn uống nước mưa, nước giếng, nước vối, uống chè xanh,.. đồng thời sáng tạo ra “trà đá”, và cũng không từ chối trà Lipton, Nước tăng lực, Pepsi hay Coca cola như hiện nay.
Người giữ hồn thức uống Việt
Bước vào thập niên 2000, các sản phẩm NGK có gas, không gas, nước tăng lực, nước khoáng,…phát triển mạnh đã lấn át và làm mai một các thức uống dân dã truyền thống của dân tộc. Tuy nhiên, thực trạng này kéo dài không lâu bởi sự xuất hiện của Tân Hiệp Phát. Doanh nghiệp này không chỉ giữ hồn thức uống Việt mà còn nâng nó lên một tầm cao mới.
| Các sản phẩm như Trà thảo mộc Dr Thanh đã góp phần làm sống dậy thức uống truyền thống của người Việt |
Năm 2006, trong lúc thị trường đang ở đỉnh của trào lưu sử dụng thức uống có gas, nước giải khát công nghiệp. Tân Hiệp Phát lại “liều lĩnh” chi hàng trăm triệu đô la và bỏ ngoài tai những cảnh báo rủi ro của các chuyên gia trong ngành để nhập về Việt Nam những dây chuyền công nghệ Aseptic đầu tiên. Tham vọng của họ là phát triển các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên như trà xanh đóng chai, thứ nước mà vốn luôn được miễn phí tại khắp các hàng quán.
Nói liều lĩnh bởi tham vọng phát triển sản phẩm, tạo ra ngành hàng mới của doanh nghiệp này sẽ phải đối mặt với nguy cơ thất bai rất lớn đến từ việc có thể không đánh giá hết quy mô, xu hướng thị trường, tâm lý NTD. Hoặc sản phẩm mới không được tạo ra như kỳ vọng. Quá trình triển khai quá tốn kém do áp lực về chi phí nghiên cứu, phát triển và marketing. Trong khi chu kỳ sống của các sản phẩm ngày càng rút ngắn lại khiến nguy cơ thu hồi vốn đầu tư trở nên bất khả thi.
Trả lời báo chí vào thời điểm đó, ông Trần Quí Thanh, người sáng lập và điều hành Tân Hiệp Phát chỉ nói ngắn gọn: “Công nghệ sẽ tạo ra giá trị khác biệt. Với Aseptic, chúng tôi tin sẽ tạo ra những sản phẩm có lợi cho sức khỏe NTD và đáp ứng nhu cầu giải khát từ các thảo mộc tự nhiên theo truyền thống người Việt”.
Thực tế đã chứng minh sự liều lĩnh của Tân Hiệp Phát vào thời điểm đó đã thành công vang dội. Nguồn nguyên liệu tự nhiên được chiết xuất trên dây chuyền công nghệ Aseptic giúp các sản phẩm giữ được toàn bộ các dưỡng chất có lợi cho sức khỏe.
Đó là cơ sở để các sản phẩm của Tân Hiệp Phát tạo nên những cơn sốt chưa từng có tiền lệ trên thị trường. Năm 2008, Trà xanh Không độ tăng trưởng tới mức 800%. Năm 2009,, Trà thảo mộc Dr Thanh đã đẩy tối đa công suất vận hành lên tới 600.000/chai/ngày cũng chỉ đáp ứng được 25% nhu cầu.
| Dây chuyền công nghệ Aseptic là nền tảng quan trọng tạo nên thành công của các thức uống có nguồn gốc tự nhiên, tốt cho sức khỏe mang phong cách truyền thống của dân tộc |
Sự thành công quá lớn của Tân Hiệp Phát đã khiến các ông lớn đa quốc gia nhanh chóng phải đi theo, tạo ra một ngành hàng hết sức sôi động. Giai đoạn 2007 – 2012 đạt mức tăng trưởng kép lên tới 48%. Thị trường nước uống có gas đã phải bất lực nhìn ngành hàng này chiếm lĩnh cả doanh thu 58% (2013) lẫn thị phần lên tới 37.6% hiện nay.
Thống kê thị trường cập nhật trong quý 2/2016 của VietinbankSc cho biết các mặt hàng trà đóng chai đang dẫn đầu với 41.1% lượng tiêu thụ, nước tăng lực 16.9%, nước có ga 22,5%.
Tuy ngành hàng đang cạnh tranh gay gắt với hàng trăm sản phẩm khác nhau, nhưng Tân Hiệp Phát luôn tạo được dấu ấn riêng nhờ công nghệ Aseptic. Hệ thống chiết lạnh vô trùng (chai tiệt trùng, nắp tiệt trùng, nước tiệt trùng, sản phẩm tiệt trùng, môi trường chiết vô trùng) giúp các dưỡng chất không bị phân hóa bởi nhiệt độ cao mà còn tạo ra những sản phẩm hoàn toàn không sử dụng chất bảo quản, không màu nhân tạo, không chì.
Điều này giúp Tân Hiệp Phát trở thành doanh nghiệp duy nhất hiện nay công bố các sản phẩm đạt tiêu chuẩn 3 không nói trên. Aseptic đã trở thành nền tảng để tạo ra giá trị khác biệt cho sản phẩm như ông Trần Quí Thanh đã khẳng định. Bởi vậy, tại một số quốc gia trên thế giới, NTD sẵn sàng chi ra số tiền cao hơn 10% để sử dụng các sản phẩm sản xuất trên công nghệ này.
Với sự khác biệt về chất lượng, Trà Dr Thanh đang độc chiếm thị trường trà thảo mộc, Trà xanh Không độ đang dẫn đầu thị phần ngành trà đóng chai với 38,4% (quý 2/2016), mỗi năm cung cấp cho thị trường khoảng 20 triệu két thùng.
Thông tin từ doanh nghiệp này cho biết, các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, tốt cho sức khỏe của họ đang xuất khẩu sang 16 quốc gia trên thế giới, trong đó có các thị trường khó tính như Canada, Hà Lan, Úc, Cộng Hòa Czech, Hàn Quốc, Singapore.
Không chỉ giữ gìn các thức uống truyền thống của dân tộc trong một hình hài mới tiện lợi và phổ biến hơn, Tân Hiệp Phát còn phát triển các thức uống này lên một tầm cao mới về chất lượng. Sự nỗ lực của họ cùng sự tin yêu của người tiêu dùng đã tôn vinh giá trị truyền thống của dân tộc bằng những thức uống từ thảo mộc tự nhiên. Thể hiện được đặc tính văn hóa dung hòa với thiên nhiên trong triết lý âm dương, ngũ hành của người Việt trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay.
PV
