“Sư tử” Trung Quốc: “Văn minh” hay còn đầy dã tính?

Việc Trung Quốc mang “vũ khí chiến lược” là giàn khoan Hải Dương 981 hạ đặt trong vùng đặc quyền kinh tế và  thềm lục địa Việt Nam đã vấp phải sự chỉ trích kịch liệt của nhiều nước trên thế giới - từ Mỹ, Nhật Bản, Philippines cho tới Australia.

Trong một bài viết trên VOA, tác giả Duy Ái nhận định rằng điều này khiến cho nhiều người thắc mắc về hình ảnh của một con sư tử dễ thương mà Chủ tịch Tập Cận Bình mới đây đã tìm cách vẽ ra cho một nước Trung Quốc đang trỗi dậy.
Trong bài diễn văn đọc tại Paris hồi hạ tuần tháng 3 để đánh dấu kỷ niệm 50 năm ngày Trung Quốc và Pháp thiết lập quan hệ ngoại giao, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói: “Napoleon từng nói Trung Quốc là một con sư tử đang ngủ và khi nó thức dậy, thế giới sẽ rúng động. Con sư tử Trung Quốc đã thức dậy, nhưng đây là một con sư tử hòa bình, dễ mến và văn minh”.

Tổng bí thư ĐCS Trung Quốc phát biểu như vậy để tìm cách xoa dịu mối lo ngại của những người cho rằng Bắc Kinh đã từ bỏ chủ trương “giấu mình chờ thời” của cố lãnh đạo Đặng Tiểu Bình nhằm theo đuổi một đường lối ngoại giao quyết đoán hơn, dựa vào sức mạnh kinh tế và quân sự mỗi ngày một tăng để thực hiện giấc mơ "bá chủ thế giới".
Giáo sư chính trị Jean-Piere Cabestan của Đại học Baptist Hong Kong nói với báo Bưu điện Hoa Nam buối sáng (South China Morning Post-SCMP): “Quí vị có bao giờ nhìn thấy một con sư tử hòa bình, văn minh và không hung dữ hay chưa? Sư tử là một con vật to lớn, hoang dại và chuyên ăn thịt những con thú khác, khá giống Trung Quốc trong mối quan hệ của họ với các nước khác”.

Tại diễn đàn Đối thoại Shangri-la mới đây ở Singapore, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cho biết Tokyo sẽ “hỗ trợ tối đa” các nước Đông Nam Á để bảo vệ lãnh hải trước những mưu toan nhằm thay đổi hiện trạng bằng sức mạnh hoặc cưỡng ép. Cũng tại diễn đàn an ninh thường niên này, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel tố cáo Trung Quốc đã thực hiện những hành động đơn phương, gây bất ổn để tìm cách khẳng định yêu sách chủ quyền ở Biển Đông. Ông Hagel nói rằng Washington “kiên quyết phản đối bất kỳ quốc gia nào hăm dọa, cưỡng ép hoặc đe dọa sử dụng vũ lực để khẳng định các yêu sách đó”. Bộ trưởng Quốc phòng Australia David Johnston cũng nói: “Mỹ, Australia và Nhật Bản quan tâm sâu sắc đến hành động đơn phương của Trung Quốc đang gây bất ổn trong khu vực, đặc biệt tại Biển Ðông và Biển Hoa Ðông”.

Vụ giàn khoan HD 981 cũng khiến một số các nhà quan sát tình hình Trung Quốc đề cập tới “diễn văn sư tử” mà ông Tập Cận Bình đã đọc tại thủ đô nước Pháp.

Ông Trần Thế Diệu, chủ bút tờ Thế giới Nhật báo ở New York, viết trong bài bình luận ngày 1/6 rằng sự phô trương cơ bắp trong những năm gần đây đã làm cho Trung Quốc không còn bạn bè nào nữa, ngoài Pakistan và Myanmar. Ông Trần Thế Diệu nói thêm: “Tập Cận Bình nói con sư tử phương Ðông đã thức giấc và đây là con sư tử hòa bình, dễ thương và văn minh. Nhưng rõ ràng câu nói đó chỉ nói cho người Trung Quốc nghe mà thôi, chứ người nước ngoài - thậm chí là những người nói tiếng Hoa ở Đài Loan và Singapore - không ai tin câu nói đó cả”.
Trong khi đó, các nhà phân tích tình hình an ninh Châu Á tiếp tục bàn luận về những hành động  gần đây của Trung Quốc mà họ cho là “hung hãn”, nếu không muốn nói là “hiếu chiến”.

Tờ Wall Street Journal ngày 3/6 trích lời các nhà phân tích chính sách ở các nước Châu Á và Mỹ nói rằng  việc Trung Quốc thực hiện những hành vi gây hấn và đối đầu cùng một lúc với nhiều nước Châu Á là một việc được tính toán kỹ lưỡng dưới sự lãnh đạo của  Tập Cận Bình. Họ cho rằng việc này phát xuất từ chỗ Tập Cận Bình tin rằng ông ta đang đối phó với một vị tổng thống Mỹ có thái độ mềm yếu, một người sẽ không mạnh mẽ đáp trả mặc dù đã đưa ra những tuyên bố mạnh mẽ để ủng hộ các nước đồng minh ở Châu Á. Các nhà phân tích cho rằng sự tin tưởng đó của nhà lãnh đạo ở Trung Nam Hải đã được tăng cường vì Tổng thống Barack Obama đã không can thiệp quân sự ở Syria và Ukraina. Qua đó, Tập Cận Bình nghĩ rằng ông ta đang có một cơ hội tốt để thực hiện một phần quan trọng trong “giấc mộng Trung Hoa” là phục hồi ngôi vị bá chủ của Trung Quốc trong khu vực.

Báo Wall Street Journal dẫn lời nhà phân tích Richard Rigby - giám đốc Trung tâm Trung Quốc của Đại học Quốc gia Australia - tóm lược cách tiếp cận của Trung Quốc hiện nay là “Cứ lấn tới ở bất kỳ nơi nào chúng ta có thể”. Câu nói này khiến nhiều người nhớ lại nhận xét của giáo sư Hoàng Tĩnh - chuyên gia an ninh Á Châu của Đại học Quốc gia Singapore – cho rằng giới tướng lĩnh trẻ đang ngày càng có nhiều ảnh hưởng trên chính trường Trung Quốc “là những người làm những gì có thể, bất kể là có nên hay không”.