Quảng Ninh: Lãnh đạo Công ty Hà Khẩu có nguy cơ bị án oan

Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

Vụ việc xuất phát từ đơn khiếu nại của một số người lao động tại Cty cổ phần xây lắp và sản xuất vật liệu xây dựng Hà Khẩu (Cty Hà Khẩu), những người này cho rằng lãnh đạo Cty đã không chi trả đủ cho họ số tiền bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất của Cty.

Bị cáo Lý trong vòng tay của đồng nghiệp.

Năm 2009, UBND tỉnh Quảng Ninh thu hồi đất ở phường Đại Yên, TP Hạ Long để xây dựng Khu trung tâm thể thao Đông Bắc. Phân xưởng Xi măng của Cty Hà Khẩu phải giải thể, do nằm trong diện giải phóng mặt bằng. Theo chỉ đạo của UBND tỉnh, Cty Hà Khẩu đã lập phương án sắp xếp lại lao động, với sự hướng dẫn, thẩm định của Sở LĐ,TB&XH tỉnh Quảng Ninh.

Theo phương án đó, Trung tâm Phát triển quỹ đất thuộc Sở TN&MT tỉnh Quảng Ninh (Trung tâm PTQĐ) đã lập phương án bồi thường cho người lao động bị ngừng việc ở Cty Hà Khẩu. Tuy mang danh“bồi thường ngừng việc”, thực chất phương án này chi tiền bồi thường cho những lao động bị mất việc.

Ngày 15/7/2011, UBND TP Hạ Long ban hành Quyết định số 2234 phê duyệt phương án của Trung tâm PTQĐ. Theo đó, 41 lao động của Phân xưởng Xi măng Cty Hà Khẩu được bồi thường từ ngân sách Nhà nước tổng cộng 1.164.875.771 đồng.

Nhận số tiền trên, Cty Hà Khẩu đã chi trả bồi thường mất việc cho 18 lao động khi không bố trí được việc làm (8 người sau đó đi làm trở lại nên họ đã hoàn tiền cho Cty). Với 23 người còn lại, thời điểm lập phương án họ không có việc nhưng sau đó Cty lại bố trí được việc làm, nên họ không được chi trả tiền bồi thường.

Người lao động khiếu nại, giám đốc bị khởi tố

Trong số lao động không bị mất việc, có 11 người sau đó xin thôi việc (do công việc chỗ mới không phù hợp). Những người này vẫn không được Cty Hà Khẩu bồi thường mất việc, chỉ cho hưởng trợ cấp thôi việc từ quỹ Cty. Họ đã có đơn khiếu nại, đề nghị chính quyền “can thiệp” để họ được nhận số tiền bồi thường mà Nhà nước đã chuyển về tài khoản của Cty.

Nhận được đơn khiếu nại, UBND TP Hạ Long đã chỉ đạo Cty Hà Khẩu phải chi trả cho người lao động theo đúng Quyết định 2234. Theo đó, số lao động đang khiếu nại phải được bồi thường mất việc, thay vì được hỗ trợ thôi việc. Tuy nhiên, lãnh đạo Cty Hà Khẩu không thực hiện chỉ đạo này, vẫn bảo lưu quan điểm Cty chỉ trợ cấp thôi việc cho lao động theo đúng quy định của pháp luật.

Vì vậy, UBND TP Hạ Long có công văn yêu cầu cơ quan công an TP Hạ Long vào cuộc điều tra, vì cho rằng đã có dấu hiệu sai phạm tại Cty Hà Khẩu, dẫn đến tiền Nhà nước đang bị chiếm đoạt trái phép.

Tiếp nhận công văn, Công an TP Hạ Long đã khởi tố vụ án, tiếp đó khởi tố bị can bà Nguyễn Thị Lý (Giám đốc) và ông Vũ Đình Mạnh (Trưởng phòng Tổ chức - Lao động) Cty Hà Khẩu về hành vi “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” theo Điều 165 Bộ luật Hình sự.

“Bồi thường ngừng việc” hay “hỗ trợ mất việc”?

Phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án, những người tham gia tố tụng ngoài hai bị cáo Lý và Mạnh, TAND TP Hạ Long xác định UBND TP Hạ Long là “nguyên đơn dân sự”; Cty Hà Khẩu là “bị đơn dân sự”; Sở LĐ,TB&XH tỉnh Quảng Ninh, Trung tâm PTQĐ và những lao động đang có đơn khiếu nại là “người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan”.

Bị cáo Lý trả lời phần xét hỏi của HĐXX.

Trong phần xét hỏi, HĐXX và công tố viên tập trung làm rõ hai bị cáo đã có hành vi sai phạm như nêu trong cáo trạng: Lập phương án đề nghị Nhà nước bồi thường, hỗ trợ không đúng thực tế (nhiều người đã được bố trí đi làm, song vẫn để trong danh sách bị mất việc); chi trả tiền bồi thường cho người lao động thôi việc từ tiền quỹ Cty song vẫn báo cáo là tiền bồi thường của Nhà nước; từ đó chiếm đoạt hơn 886 triệu đồng.

Ông Nguyễn Văn Thái - Đoàn Luật sư Hà Nội và Luật sư Vũ Quang Ninh - Đoàn Luật sư - Đoàn Luật Quảng Ninh bào chữa cho hai bị cáo nêu nhiều câu hỏi với đại diện Sở LĐTB&XH và Trung tâm PTQĐ, nhằm làm rõ các điều luật áp dụng, phương án bồi thường cho người lao động ở Cty Hà Khẩu.

Qua phần xét hỏi, những người dự tòa vẫn chưa hiểu vì sao Trung tâm PTQĐ (cơ quan được giao lập phương án bồi thường, chi trả bồi thường) không lập phương án bồi thường cho người lao động bị ngừng việc, mà sử dụng phương án doanh nghiệp lập. Hàng loạt câu hỏi đối với phương án này như “Áp dụng Luật Đất đai hay Luật Lao động?”, “Bồi thường ngừng việc hay bồi thường mất việc?”, “Người lao động được bố trí việc làm nhưng sau đó xin nghỉ có được bồi thường mất việc không?”.... đã không có câu trả lời rõ ràng từ vị đại diện Trung tâm PTQĐ.

Cũng với những câu hỏi trên, vị đại diện Sở LĐ,TB&XH cho rằng phương án đã lập “có cả bồi thường kết hợp với hỗ trợ, có cả tiền từ ngân sách Nhà nước và tiền từ quỹ của Cty, xuất phát từ việc có lợi cho người lao động”. Luận điểm này đã được công tố viên chấp nhận trong phần tranh luận sau đó.

không có thiệt hại xảy ra như Cáo trạng quy kết

Luận tội tại tòa, đại diện Viện KSND TP Hạ Long vẫn khẳng định hai bị cáo có hành vi sai phạm như cáo trạng đã nêu, từ đó quy kết hai bị cáo phạm tội “Cố ý làm trái…”. Công tố viên này đề nghị HĐXX xử phạt bị cáo Lý 6 - 7 năm tù, bị cáo Mạnh 5 – 6 năm tù. Đồng thời thu hồi về cho Nhà nước hơn hai trăm triệu đồng.

Rất đông người dân, công nhân đến theo dõi diễn biến phiên tòa.

Hai luật sư bào chữa cho bị cáo Lý và Mạnh phản biện: Hai bị cáo này không phạm tội “Cố ý làm trái…”, xét trên cả bốn yếu tố cấu thành tội phạm (chủ thể, khách thể, chủ quan, khách quan). Luật sư Thái cho rằng cần làm rõ quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế bị xâm hại là quy định nào? Theo cáo trạng, đó là Quyết định 2234 của UBND TP Hạ Long. Tuy nhiên, các luật sư phân tích đây chỉ là quyết định hành chính cá biệt, và nó có dấu hiệu trái các quy định pháp luật khi Nhà nước thu hồi đất. Các luật sư khẳng định, Nhà nước chỉ chi tiền từ ngân sách để bồi thườngngừng việc, hoàn toàn không có việc bồi thườngmất việc hoặc hỗ trợ mất việc.

Đặc biệt, luật sư Ninh nhấn mạnh: Theo Điều 165 Bộ luật Hình sự, hậu quả vật chất là yếu tố pháp lý bắt buộc của tội “cố ý làm trái...”. Thế nhưng, trong vụ án này, hoàn toàn không có thiệt hại xảy ra như Cáo trạng quy kết. Tiền từ ngân sách Nhà nước chuyển về tài khoản Cty Hà Khẩu được Cty này quản lý, chi tiêu theo đúng quy định pháp luật về doanh nghiệp và kế toán. Hơn thế nữa, theo đúng quy định của Luật Ngân sách, ngay sau khi quyết toán, Cty Hà Khẩu đã hoàn trả toàn bộ số tiền chưa chi trả cho người lao động (678.491.200đ) về cho ngân sách Nhà nước.

Hai luật sư đề nghị HĐXX tuyên hai bị cáo không phạm tội. Được nói lời cuối cùng, hai bị cáo Lý và Mạnh một mực kêu oan, khẳng định họ không làm trái, không gây thiệt hại một đồng nào cho Nhà nước. HĐXX nghị án kéo dài, và sẽ tuyên án vào chiều ngày 25/2/2014.

Quốc Triều