Ngày 24/9, bà Mạnh Vãn Chu, con gái người sáng lập tập đoàn công nghệ Huawei Nhậm Chính Phi, đã đạt được một thoả thuận hoãn truy tố các cáo buộc tới cuối năm 2022 với Bộ Tư pháp Mỹ. Theo đó, trong cùng ngày, bà Mạnh đã được thả và lên máy bay rời Canada về nước. Quyết định này đã kết thúc những căng thẳng trong 3 năm qua sau khi bà Mạnh Vãn Chu bị bắt giữ ở Canada vào tháng 1/2018 theo yêu cầu của Mỹ. Vụ bắt giữ đã gây ra căng thẳng giữa Trung Quốc với Mỹ và Canada.
Ngay sau khi bà Mạnh Vãn Chu lên máy bay về nước, trong cùng ngày 24/9, Thủ tướng Canada Justine Trudeau thông báo 2 công dân nước này là ông Michael Spavor và ông Michael Kovrig cũng đã được thả tự do. Được biết, ông Kovrig và ông Spavor đã bị bắt giữ tại Trung Quốc vào tháng 12/2018, vài ngày sau khi Canada bắt giữ bà Mạnh. Hai công dân Canada bị Bắc Kinh cáo buộc làm gián điệp tại Trung Quốc.
Theo SCMP, việc Giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu được thả tự do ngày 24/9 đã giải quyết một trong những khúc mắc trong quan hệ Mỹ và Trung Quốc tuy nhiên, các chuyên gia Bắc Kinh cảnh báo căng thẳng có thể tiếp tục xảy ra ở những lĩnh vực khác.
Thêm cơ hội đối thoại
Lên tiếng về diễn biến mới của vụ việc, ông Huang Jing, một giáo sư tại Đại học Ngôn ngữ và Văn hóa Bắc Kinh, cho biết: "Đây là một vụ việc liên quan đến chính trị và được giải quyết nhờ thỏa hiệp chính trị đạt được giữa Trung Quốc và Mỹ. Vì vậy, kết quả này đương nhiên sẽ có tác động tích cực đến mối quan hệ ba bên giữa Trung Quốc, Mỹ và Canada".
Ông Huang nói thêm thoả thuận giữa bà Mạnh và Bộ Tư pháp Mỹ cho thấy vẫn còn khả năng hợp tác giữa Bắc Kinh và Washington bất chấp những căng thẳng trong thời gian gần đây. Ông nhận định: "Động thái này cho thấy thay vì đối đầu lẫn nhau, 2 quốc gia đã sẵn sàng trao đổi để đi đến thoả hiệp".
Trong khi đó, ông Song Luzheng, một nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế tại Đại học Phúc Đán Thượng Hải, cho biết sự trở lại của bà Mạnh đã loại bỏ một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất giữa Trung Quốc và Mỹ, mở đường cho sự hợp tác sâu rộng hơn nữa trong các vấn đề khác, bao gồm cả việc dỡ bỏ thuế quan trừng phạt do cựu Tổng thống Donald Trump áp đặt vào năm 2018.
Trước đó, Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai từng tiết lộ Nhà Trắng đang tiến hành các "đánh giá chiến lược kỹ lưỡng để xây dựng chính sách thương mại linh hoạt". Các nhóm doanh nghiệp ở Mỹ cũng đã kêu gọi chính phủ gỡ bỏ áp đặt thuế quan, điều họ cho là gây tổn hại cho nền kinh tế.
Ông Song dự đoán cánh cửa cho các cuộc đàm phán nhằm "xóa bỏ hoặc gỡ bỏ một phần thuế quan" sẽ sớm mở lại, sớm nhất là vào cuối tháng sau bên lề Hội nghị thượng đỉnh G20. Tuy nhiên, hiện chưa rõ liệu Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có trực tiếp tham dự và gặp gỡ Tổng thống Mỹ Joe Biden hay không.
Ông Song phân tích: "Chính quyền Tổng thống Biden ủng hộ việc giải phóng thương mại loại bỏ những áp đặt thuế quan không tốt cho Mỹ. Tuy nhiên, việc này khó có thể để tới năm sau vì cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ diễn ra có thể ảnh hưởng".
Vẫn còn sự cạnh tranh
Bên cạnh những cơ hội đối thoại và hợp tác, nhiều nhà phân tích dự đoán sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ trong các lĩnh vực quan trọng khác, bao gồm công nghệ và 5G, có khả năng tiếp diễn và thậm chí làm leo thang căng thẳng.
Một giáo sư ở Bắc Kinh từ chối nêu tên lưu ý rằng lời nhận tội của bà Mạnh Vãn Chu về việc bà từng "cố ý cung cấp các tuyên bố sai sự thật" sẽ được sử dụng làm bằng chứng trong một vài vụ việc khác. Trong đó, chính phủ Washington có thể buộc tội Huawei và hai trong số các công ty con của họ có hành vi gian lận liên bang và âm mưu đánh cắp bí mật thương mại từ các công ty Mỹ.
Cụ thể, ông nhận định: "Đây có thể là một chiến thắng ngoại giao nhưng về lâu dài, tôi không cho rằng Mỹ sẽ từ bỏ ý định kiềm chế Trung Quốc".
Ông Song cũng đồng ý với quan điểm trên. Ông phân tích: "Có ba vấn đề chính trong quan hệ Trung-Mỹ, bao gồm trường hợp của bà Mạnh, vấn đề 5G và thuế quan. Dù thuế quan có thể được gỡ bỏ nhưng không có khả năng Mỹ sẽ thỏa hiệp về các vấn đề như 5G và vật liệu bán dẫn".
Được biết, Bắc Kinh cũng đang tỏ ra thận trọng trong khi truyền thông nước này coi việc bà Mạnh được trả tự do là bằng chứng cho thấy sự lớn mạnh của Trung Quốc. Tờ Thời báo Hoàn cầu nhấn mạnh trọng tâm của vụ việc này là "duy trì sự công bằng" và "bảo vệ phẩm giá" cho bà Mạnh Vãn Chu.
Minh Hạnh(Theo SCMP)
