Philippines sắp cho quân Mỹ đồn trú sát Biển Đông?

Theo thông tín viên Jason Strother của đài VOA, những chiếc tàu ở thôn Macarascas, nằm ở phía tây đảo Palawan, ra khơi để đánh cá ở Biển Đông thường chạy ngang qua căn cứ hải quân Philippines ở Vịnh Ulugan.

Thôn trưởng Macarascas, bà Jane Villarin, lo ngại về tình hình căng thẳng Philippines-Trung Quốc trong vùng biển mà dân chúng ở đây gọi là Biển Tây Philippines (Biển Đông). Vì thế bà cảm thấy an tâm hơn khi có một căn cứ hải quân ở gần làng. Bà Villarin nói: "Căn cứ này bảo vệ chúng tôi. Chúng tôi sinh sống ở đây, ở Biển Tây Philippines (Biển Đông), cho nên chúng tôi lo ngại. Và cũng chính vì thế, hải quân Philippines được hoan nghênh ở đây”.

Bà Vallarin nói thêm rằng bà cũng sẽ hoan nghênh hải quân Mỹ. Sau cuộc họp hồi tháng 4 giữa Tổng thống Mỹ Barack Obama và Tổng thống Philippines Benigno Aquino, việc đó có thể trở thành hiện thực.

Hiệp định được gọi tắt là EDCA cho phép các lực lượng Mỹ được luân phiên đồn trú tại các căn cứ hiện có của Philippines, bao gồm các căn cứ ở Vịnh Oyster nằm bên trong căn cứ hải quân tại Vịnh Ulugan của tỉnh Palawan.

Vịnh Oyster nằm cách quần đảo Trường Sa có tranh chấp khoảng 160 cây số. Manila nói rằng quân đội Trung Quốc đang xây dựng các tiền đồn trong vùng biển này và sách nhiễu lực lượng hải quân Philippines.

Trung tá Ramon Zagala - sĩ quan phụ trách giao tế công cộng của quân đội Philippines - cho biết, căn cứ Vịnh Oyster có nhiều hứa hẹn để các lực lượng Mỹ và Philippines hợp tác với nhau: "Mục đích của căn cứ đó là tăng cường khả năng phòng thủ về hướng tây của chúng tôi ở Biển Tây Philippines. Vịnh Oyster là một trong những nơi mà chúng tôi muốn đề nghị Mỹ để phát triển”.

Ông Zagala cho biết nếu Washington chấp nhận đề nghị này, Vịnh Oyster vẫn là một căn cứ của Philippines chứ không phải của Mỹ. Ông nói rằng dự án phát triển Ulugan hay các cơ sở ở Vịnh Oyster với sự trợ giúp của Mỹ không hề có mục đích khiêu khích Trung Quốc.

Trung tá Zagala nói tiếp: "Tôi cho rằng bảo vệ quyền lợi của Philippines là quyền và nghĩa vụ của quân đội Philippines. Họ (Trung Quốc) không nên xem việc phát triển vịnh Ulugan là mối đe dọa. Chúng tôi chỉ bảo vệ quyền lợi và chủ quyền của mình mà thôi”.

Hồi tháng 5, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cảnh báo các nước Đông Nam Á chớ thành lập những liên minh quân sự chống lại một nước thứ ba. Tuyên bố đó được nhiều người trong khu vực xem là một thông điệp đòi họ không được tìm cách ngăn chận các hoạt động khẳng định chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông, đặc biệt là với sự trợ giúp của Mỹ.

Nhà phân tích chính trị Richard Heydarian của Đại học Ateneo de Manila cho biết sau khi Philippines bị mất bãi cạn Scarborough vào tay Trung Quốc năm 2012, chính quyền Aquino đã vội vã lôi kéo Mỹ vào cuộc tranh chấp. Ông nói: "Có nhiều khía cạnh trong hiệp định EDCA cho thấy Philippines đã thương lượng ở thế yếu”.

Ông cho biết có một số điểm mơ hồ trong EDCA, bao gồm việc Mỹ có vai trò thật sự như thế nào nếu các lực lượng Philippines và Trung Quốc giao chiến với nhau; các căn cứ chung của Philippines và Mỹ như căn cứ ở Vịnh Oyster sẽ hoạt động với nguồn tài chính như thế nào trong dài hạn và những cơ sở như vậy sẽ áp dụng những biện pháp nào để bảo vệ môi trường.

Các nhà bảo vệ môi trường nói rằng bảo vệ sinh thái là quan tâm hàng đầu ở Palawan, nơi có những khu vực rộng lớn được xác định là khu bảo tồn thiên nhiên. Vịnh Oyster là nơi có rừng ngập mặn và có nhiều chủng loại động thực vật hoang dã.

Những mối quan tâm đó khiến cho chính quyền thành phố Puerto Princesa chống đối kế hoạch nới rộng các căn cứ ở Ulugan và vịnh Oyster.

Bà Elizabeth Maclang, Giám đốc công viên quốc gia Puerto Princesca, nói rằng hoạt động phát triển sẽ có tác động tiêu cực đối với các cộng đồng địa phương. Nhưng bà nói thêm rằng nếu quân đội Philippines cho rằng sự phát triển căn cứ đó là một phần của an ninh quốc gia thì chính quyền địa phương không thể làm gì nhiều.

Mặc dù vậy, dự án phát triển các căn cứ có thể bị ngăn chặn. Những người chống đối hiệp định quốc phòng mới giữa Philippines và Mỹ đã nộp đơn kiện lên Tòa án tối cao Philippines. Nếu hiệp định này bị Tòa án tối cao Philippines cho là vi hiến, Vịnh Oyster có thể sẽ được giữ nguyên như hiện nay.