Nghệ sĩ Lê Mai là mẹ của NSƯT Lê Vân, NSND Lê Khanh, NSƯT Lê Vi. Bởi đóng góp cho nghệ thuật nước nhà, cả 3 cô con gái của bà đều thành danh và sớm nhận được phong danh hiệu NSƯT, NSND. Đặc biệt, cô con gái thứ 2 Lê Khanh là một trong những nghệ sĩ trẻ nhất được phong danh hiệu NSND.
Dù tỏa sáng trên sân khấu kịch nhưng gần đây, bà mới có tên trong danh sách các nghệ sĩ được phong tặng danh hiệu NSƯT, theo quyết định do Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng ký ngày 28/11/2023. Bà nhận danh hiệu NSƯT ở tuổi 85.
Nghệ sĩ Lê Mai sinh năm 1938 tại Hải Phòng trong gia đình giàu truyền thống nghệ thuật. Cha của bà là nhà thơ – nhà viết kịch Lê Đại Thanh. Ông công tác trong Đoàn kịch Trung ương nay là Nhà hát Kịch Việt Nam cùng thời với Thế Lữ, Song Kim. Hai em trai của Lê Mai cũng hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật. Một người là họa sĩ Lê Đại Chúc, một người là đạo diễn, diễn viên, tác giả - NSND Lê Đại Chức.
Nghệ sĩ Lê Mai từng có gần 20 năm gắn bó với Đoàn kịch Hà Nội, đảm nhận nhiều vai diễn khác nhau như: Chuyện những người du kích, Đồng mía, Đêm tháng Bảy, Hà Nội đầu năm 46, Tiền tuyến gọi… trước khi bén duyên với phim truyền hình. Sức khỏe bà yếu đi, chỉ còn nặng 34 kg sau 3 lần sinh nở. Cơ quan đề nghị bà làm thủ quỹ với lý do mất sức không làm diễn viên được. "Thôi cũng đành nước mắt chảy ra và gật đầu, không nói nên lời. Nếu đi diễn thì có tiền bồi dưỡng thanh sắc, thêm cân bơ, vài hộp sữa hàng tháng. Sang giữ quỹ là không có gì, nhưng dù sao vẫn còn có lương, có công việc", bà từng tâm sự.
Được hai năm thì bà làm đơn xin nghỉ. Về hưu non không phải quyết định dễ dàng đối với nữ nghệ sĩ ở thời điểm đó. Lê Mai cho biết lúc đó, người ta cho rằng ''ai ra khỏi biên chế là kinh khủng lắm, như người chết đuối ấy". Là người mạnh mẽ và quyết đoán, bà vẫn thực hiện vì nghĩ: "Trước đây, khi con còn nhỏ, một mình còn lo được cho chúng, bây giờ, cả ba đứa đều đi làm và có lương thì tại sao lại không sống được".
"Những năm sau này, chắc do tôi già rồi nên không nhận được lời mời đóng phim nữa. Hồi đi làm phim, tôi vẫn đi xe máy đến các bối cảnh đấy. Giờ thì không đi được vì tôi bị zona thần kinh, mắt không chớp được. Dạo này tôi lại bị đau xương khớp, đau chân, đi lại khó khăn nên phải nằm tại nhà điều trị một thời gian", nghệ sĩ Lê Mai tâm sự.
Khi được hỏi về việc vì sao đến giờ bà Mai được phong NSƯT, NSND Lê Khanh chỉ nói ngắn gọn: "Ai cũng nghĩ bà được phong NSƯT từ lâu nhưng việc phong danh hiệu phải có trình tự, xét duyệt. Lần này nhà hát làm hồ sơ cho bà...".
"Nói chung là với người già như tôi quá là vui. Từ xưa đến nay không được nên nghĩ là thôi không được rồi, cũng không có vấn đề gì. Với nghệ thuật, tôi thấy mình cũng may mắn, nghề là kịch nói nhưng sau tự nhiên lại được mời đi đóng phim", nghệ sĩ Lê Mai chia sẻ trên một tờ báo.
Cuộc hôn nhân của Lê Mai cũng trải qua nhiều sóng gió bên cạnh là một diễn viên chịu nhiều vất vả. Bà ly hôn chồng khi mới 33 tuổi. Nữ diễn viên Lê Mai từng chia sẻ bà với chồng khắc khẩu, hay mâu thuẫn, cãi vã nên mới tan vỡ.
"Ông ấy tuổi Sửu, tôi tuổi Dần nên dễ sinh khắc khẩu. Tuổi còn trẻ nhưng rất hay cãi nhau nên cuộc sống vợ chồng khi đó rất mệt mỏi”, Lê Mai nói. Bà mừng vì cả hai đường ai nấy đi: "Mười người đàn ông, chín ông ỷ lại vào phụ nữ. Người đàn bà nào cũng có thiên chức nuôi con, hầu chồng. Bây giờ tôi không phải hầu ai, tôi chỉ hầu tôi thôi".
Thế nhưng dù ly hôn, cặp đôi vẫn sống chung trong căn nhà rộng 24m2 do kinh tế khó khăn. Họ ngăn đôi nhà bằng một tấm vách, có lúc vẫn ăn chung, ngủ chung giường. Vì thế không tránh khỏi sự chung đụng, cuộc cãi vã, ghen tuông, mâu thuẫn.
"Đó là do hoàn cảnh và cũng vì muốn con cái vẫn có tình cảm của bố và mẹ. Hơn nữa, ông ấy cũng không tự nấu ăn được nên cứ đến bữa là các con lại gọi bố ra ăn cơm. Rồi cũng có lúc con cái mủi lòng, tác động để bố mẹ quay lại với nhau. Nhưng đó là thời gian đầu thôi, vì sau đó thấy cũng không cải thiện được tình cảnh của bố mẹ nên các con tôi cũng không ai đề cập đến chuyện này nữa mà hoàn toàn ủng hộ chuyện bố mẹ ly hôn”, nữ nghệ sĩ chia sẻ.
Sau này, NSƯT Lê Mai dọn hẳn xuống gian bếp ở để tránh tiếp xúc và chính thức sống riêng khi con gái cả Lê Vân lập gia đình. Nghệ sĩ Lê Mai chuyển đến ở trong một căn nhà khoảng 30m2 ở phố Phan Đình Phùng ngay cạnh nhà con gái thứ 2 Lê Khanh.
NSƯT Lê Mai từng có thời gian mở một quán trà đá vỉa hè ngay trên đường Phan Đình Phùng, cạnh căn nhà của con gái thứ hai - NSND Lê Khanh sau khi dừng đóng phim vì sức khỏe yếu. Những lúc rảnh rỗi và sức khoẻ ổn định, bà gặp gỡ bạn bè hàn huyên. Dù sống một mình nhưng bà luôn thể hiện niềm vui sống và tinh thần lạc quan.
Bà từng chia sẻ: "Đó là do tốt số, là nhờ vào hồng phúc từ các con gái. Ở tuổi của tôi, nhiều người vẫn còn nặng nợ chuyện đời lắm nhưng nhiều năm nay tôi không phải lo chuyện gì cả. Con cái đều có cuộc sống thành đạt, hạnh phúc, tiền bạc cũng không thiếu thốn gì. Mỗi thân mình mà không lo được nữa còn nói chuyện gì".
"Nhiều lúc cũng thấy buồn nhưng nghĩ đi nghĩ lại mình được như thế này là quá sướng rồi. Tôi đi xem tướng số, người ta bảo số bà phải sống một mình mới được thư thả. Ngẫm thấy đúng lắm. Ngày trước, cũng có giai đoạn tôi ở cùng con cái nhưng rồi tôi thấy không nên làm phiền đến cuộc sống của các con. Phải xác định con cái lớn lên có gia đình sẽ không thể ở với mẹ, cũng như mình ngày xưa lấy chồng ở Hà Nội, bỏ mẹ lại Hải Phòng. Đó là cái nợ đồng lần. Ngày Vy mới sang Pháp gọi cho tôi khóc rất ghê: "Con bám đuôi mẹ từ lúc lọt lòng, bây giờ con đi bỏ mẹ một mình lủi thủi, con thương mẹ quá", tôi phải mắng: "Con đừng khóc. Chồng con ở Việt Nam 10 năm, nó có khóc không" - dù trong lòng tôi khóc ngấm ngầm", bà tâm sự về việc ở một mình khi mới ngoài 30 tuổi.
Nhật Minh (T/h)
