Từ nguồn gốc cây ca cao cho đến những đ?ều chỉnh cơ thể… nền văn m?nh Maya có rất nh?ều đ?ều thú vị để tìm h?ểu hơn cả những lờ? t?ên tr? g?ản đơn về ngày tận thế.
Nền văn hóa Maya vẫn còn tồn tạ?
Ngườ? Maya ngày nay
Ngày này có hơn bảy tr?ệu ngườ? Maya vẫn sống trong các khu vực mà trước đây là nơ? cư trú tổ t?ên của họ. Rất nh?ều ngườ? trong số đó vẫn g?ữ một lượng đáng kẻ các d? sản văn hóa cổ xưa. Mặc dù nền văn hóa có những thay đổ? theo thờ? g?an nhưng ngườ? Maya vẫn duy trì ngôn ngữ và những nét truyền thống. Tôn g?áo của ngườ? Maya là sự pha trộn của Công g?áo, tín ngưỡng Maya cổ và các ngh? lễ.
Họ phát tr?ển hệ thống chữ v?ết rất sớm
Hệ thống chữ v?ết của ngườ? Maya
Đế chế Maya được gh? nhận là có ngôn ngữ chữ v?ết được b?ết đến duy nhất ở Trung Mỹ, n?ên đạ? vào khoảng năm 300 trước Công nguyên. Họ có hệ thống chữ v?ết rất phức tạp vớ? 800 chữ tượng hình r?êng b?ệt.
Ngườ? Maya v?ết sách về các vị thần, ngườ? đứng đầu, về cuộc sống và những sự k?ện đặc b?ệt của họ. Những cuốn sách của ngườ? Maya được làm từ vỏ cây, bao gồm các chữ v?ết tượng hình được gọ? là “cod?ces”. Kh? ngườ? Tây Ba Nha đến xâm lược, khoảng 600 năm sau kh? nền văn m?nh Maya b?ến mất, họ đã tìm thấy những cuốn cod?ces. T?n rằng những cuốn sách chứa các hình ảnh về ma quỷ, họ đã th?êu rụ? 40 cuốn sách cod?ces của ngườ? Maya và 20 ngàn hình ảnh tôn g?áo của họ, chỉ 4 cuốn cod?ces còn tồn tạ?.
Họ là những nhà th?ên văn học t?nh nhuệ
Những ngườ? Maya cổ đạ? là những nhà th?ên văn học sắc sảo, họ gh? lạ? và g?ả? thích mọ? khía cảnh của bầu trờ?. Bở? vì họ t?n rằng ý chí và hành động của các vị thần có thể nhận b?ết được thông qua các vì sao, mặt trăng, mặt trờ? và các hành t?nh. Ngườ? Maya xây dựng lịch của họ dựa vào những h?ểu b?ết về th?ên văn học.
Ngườ? Maya cho rằng trá? đất là trung tâm của vũ trụ, bất động và không d? chuyển. Các vì sao, mặt trăng, mặt trờ? và các hành t?nh là các vị thần. Chúng chuyển động g?ữa trá? đất, thế g?ớ? bên k?a và các th?ên thể khác. Các vị thần này l?ên quan rất nh?ều tớ? đờ? sống của con ngườ? nên những chuyển động của họ được theo dõ? rất tỉ mỉ.
Một số tr?ều đạ? của ngườ? Maya tự nhận có tổ t?ên là mặt trờ?. Thần mặt trờ? được gọ? là K?n?ch Ahau. Ngườ? Maya là chuyên g?a trong v?ệc dự đoán các h?ện tượng lên quan đến mặt trờ? như là nhật thực, đ?ểm phân cực. Họ cũng nhận b?ết được các hành t?nh trong hệ mặt trờ? và đánh g?ấu những chuyển động của chúng. Hành t?nh quan trọng nhất vớ? ngườ? Maya là sao K?m. Ngườ? Maya cẩn thận gh? lạ? các chuyển động của sao K?m và chu kì của nó đố? vớ? trá? đất là 584 ngày, đáng ngạc nh?ên con số này rất sát xác định của các nhà khoa học h?ện đạ? là 583.92 ngày.
Một trong bốn cuốn sách còn được lưu dữ, cuốn Dresden Codex gh? lạ? các bảng th?ên văn về sao K?m, sao Hỏa, nhật thực, mùa, sự vận động của thủy tr?ều và sự chuyển động của các hành t?nh.
Họ tôn thờ? các vị thần bằng vật tế sống
Lịch sử t?n rằng ngườ? Maya là những ngườ? đầu t?ên sử dụng vật tế sống. Họ h?ến tế cả động vật và con ngườ?. Một số động vật được cúng vớ? số lượng lớn như: cá sấu, cự đà, chó, báo đốm, gà tây. Tuy nh?ên lễ cúng ngườ? sống là tố? cao. Sự hy s?nh này thường d?ễn ra trong những buổ? lễ quan trọng, và đã được mô tả trong các đồ gốm cổ, bức đ?êu khắc và những bức tranh tường. Nô lệ, tộ? phạm, con hoang, trẻ em, trẻ mồ cô? là phần lớn nạn nhân.
V?ệc tế lễ được thực h?ện bở? các l?nh mục được gọ? là Nacom, mỗ? Nacom có 4 vị phụ tá là các Chac. Các nạn nhân được sơn xanh và đưa tớ? đỉnh của k?m tự tháp. Sau đó, các Chac g?ữ ngườ? này xuống và một Nacom sẽ t?ến hành xé mở ngực và cắt t?m vẫn còn đập của họ. Trá? t?m này được đưa tớ? cho vị l?nh mục cao nhất và phần cơ thể nạn nhân được ném xuống các bậc thang của ngô? đền. Cũng có các phương pháp khác như bắn tên vào t?m nạn nhân, lột da, chặt đầu, ném từ vách đá hay ném vàp hố đá vô?. Tất cả đều chỉ làm hà? lòng các vị thần.
Họ luyện tập những đ?ều chỉnh cơ thể
Những ngườ? mẹ Maya quý tộc cố gắng tạo ra những đô? mắt lé bằng cách treo quả bóng trước mũ? của những đứa trẻ sơ s?nh, để tỏ lòng tôn kính vớ? K?n?ch Ahau, vị thần mặt trờ? lé mắt. Họ cũng treo những tấm bảng trên trán để làm phẳng, như là dấu h?ệu vĩnh v?ễn của địa vị cao quý.
Hàm răng vĩnh v?ễn của các ch?ến b?nh trẻ tuổ? cũng được dũa nhọn làm tăng thêm sự hung dữ. Những ngườ? phụ nữ quý tộc thì dũa răng thành những mẫu khác nhau, đá quý và các loạ? đá khác được đưa vào các lỗ răng.
Ngườ? Maya đã b?ết về cây ca cao
Ngườ? Maya cũng là ngườ? đầu t?ên t?êu dùng ca cao. Bằng cách dùng hạt ca cao đã được rang, họ làm ra đồ uống sô cô la lạnh và cay. Sau đó, ngườ? châu Âu đã đưa ca cao cề nhà nơ? mà nó đựa phát tr?ển thành sô cô la và ca cao nóng. Ca cao là món quà th?êng l?êng của các vị thần và hạt ca cao được dùng như t?ền tệ. Ca cao thậm chí có vị thần của nó: Ek Chuah, vị thần của ngườ? Maya về buôn bán và thương mạ?, cũng là thần hộ mệnh của những vụ mùa ca cao.
Họ cũng dùng chất kích thích
Ngườ? maya sử dụng ma túy gây ảo g?ác trong các ngh? lễ tôn g?áo và như là thuốc g?ảm đau. Chất gây ảo g?ác làm từ một loạ? cây xương rồng, hạt rau muống, nấm độc, thuốc lá và thực vật lên men …. Họ cũng có cách mớ? lạ trong v?ệc dùng thuốc, được dùng cho sự hấp thụ nhanh chóng và h?ệu quả của họ.
Họ không thực sự dự đoán ngày tận thế
Lịch Long Court
Ngườ? Maya rất t?ến bộ trong v?ệc làm lịch, mà lịch t?ên t?ến nhất của họ được gọ? là lịch Long Court. Vớ? chu kì 5126 năm, nó có một nền tảng số gần như là mã nhị phân cổ đạ?. Lịch này bao gồm 13 Baktun (mỗ? Baktun có ch?ều dà? là 394 năm). 21 tháng 12 năm 2012 được đánh dấu là sự kết thúc của Baktun thứ 13, dẫn tớ? sự suy đoán bở? một số ngườ? rằng đ?ều đó có nghĩa là sự kết thúc của thế g?ớ?.
Quỳnh Lê(tổng hợp)
