Những năm gần đây, việc khai thác cát của một số đơn vị tại suối nước trong Krông Bông đã gây sạt lở nghiêm trọng 2 bên bờ suối. Ngoài việc mất làm mất đi nhiều diện tích đất canh tác mỗi năm, những bất cập từ việc khai thác và vận chuyển cát đang gây những ảnh hưởng xấu đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của người dân địa phương.
 |
| Thuyền của công ty Trí Đức được cột cố định vào 2 bên bờ để thuận tiện khai thác |
Sạt lở, dân mất đất
Công ty TNHH Trí Đức (Công ty Trí Đức) được UBND tỉnh Đắk Lắk cấp giấy phép khai thác cát xây dựng trên chiều dài 19km của suối nước trong Krông Bông (thường gọi là sông Krông Bông, chảy qua 2 huyện Krông Bông và Krông Pắk) theo quyết định số 461/QĐ-UBND ngày 10/2/2010. Hiện tại, công ty có 5 thuyền khai thác cát với sức chứa 25m3/thuyền, công suất trung bình khoảng 150m3/thuyền/ngày và điểm tập kết cát ở sát sông Krông Bông, thuộc địa phận thôn 6 (xã Vụ Bổn). Ngoài Công ty Trí Đức, UBND tỉnh Đắk Lắk cũng cấp giấy phép khai thác cát trên sông Krông Bông cho 2 đơn vị khác là Công ty CP VLXD Tây Nguyên (năm 2008) và Công ty TNHH Hà Bình (năm 2010). Trong đó, Công ty TNHH Hà Bình mới đi vào hoạt động từ cuối năm 2013 và chủ yếu khai thác cát ở khu vực gần cầu 15 (thuộc địa phận thôn 8, xã Vụ Bổn).
 |
| Các công nhân của Công ty Trí Đức chọc thẳng vòi hút cát vào chân bờ |
Sau khi nhận được kiến nghị của người dân, chúng tôi có mặt một số điểm khai thác cát của Công ty Trí Đức ở thôn 6 (xã Vụ Bổn). Lúc này, trên sông Krông Bông đang có 2 thuyền của công ty Trí Đức khai thác, 1 ở giữa dòng và 1 ở gần bờ, đều được cột ở các vị trí cố định để tiện khai thác hơn. Trên chiếc thuyền hút cát ở gần bờ, 2 công nhân liên tục dùng gậy buộc vòi hút cát chọc sâu vào phần đất chân nền bờ sông khiến đất trên bờ đổ ầm ầm xuống sông. Phần đất kề đó đã nứt toác ra, chỉ cần dùng một que nhỏ hoặc dùng chân bẩy nhẹ là từng tảng đất to cũng đổ theo. Khúc sông khoảng 100m tại đây, lòng sông mở rộng vào bờ từ trung bình từ 10 - 15m, chỗ rộng nhất khoảng 25m và có nguy cơ tiếp tục mở rộng.
 |
| Lòng sông Krông Bông đã bị mở rộng hàng chục mét và có nguy cơ nới rộng |
Chính việc khai thác cát ở quá sâu chân bờ đã khiến rất nhiều diện tích đất bờ sông bị sạt lở, trong đó có đất canh tác của người dân. Anh Võ Tá Hùng (ở thôn 6, xã Vụ Bổn), bày tỏ: “Nhà tôi có 4 sào đất trồng bắp cạnh bờ sông Krông Bông với năng suất khoảng 1,2 tấn/sào/vụ. Hai năm nay, công ty Trí Đức dùng máy khoan hút cát ở trong bờ nên gần 2 sào đất của tôi đã bị “xóa sổ”. Nhiều diện tích kề phần sạt lở cũng không thể canh tác vì rớt xuống sông lúc nào chẳng hay”. Không riêng gì nhà anh Hùng, hàng chục hộ dân khác ở thôn 6 và thôn 7 (xã Vụ Bổn) cũng đang hứng chịu hoàn cảnh tương tự. Ông Nguyễn Minh Loan, cán bộ phụ trách giao thông và thủy lợi xã Vụ Bổn, cho biết: “Cát thường tập trung theo luồng, cứ khu vực nào có cát thì công ty Trí Đức cho khai thác chứ không quan tâm đó là lòng sông hay gần bờ. Hơn 10km sông Krông Bông được UBND tỉnh cấp phép, gần như công ty Trí Đức khai thác đoạn nào cũng gây ra sạt lở. Tình trạng này chắc chắc sẽ còn nghiêm trọng hơn khi có mưa, nước lớn tràn về”.
 |
| Đất trên bờ xuất hiện những vết nứt toác lớn, chỉ cần đạp nhẹ là rớt xuống sông |
Nhiều hệ lụy
Ngoài việc gây sạt lở, việc khai thác và vận chuyển cát của công ty Trí Đức cũng khiến cho chính quyền và người dân xã Vụ Bổn rất bức xúc. Ông Nguyễn Xuân Huỳnh, Bí thư Đảng bộ thôn 6 (xã Vụ Bổn), cho biết: “Họ đang cho người hút cát không đúng quy cách mà theo kiểu “tận thu”, biến sông Krông Bông từ một dòng sông hiền hòa, trong xanh thành một dòng sông đục ngầu và hung dữ. Lòng sông xuất hiện các hố xoáy sâu bất thường do việc hút cát, gây nguy hiểm cho người và gia súc qua đây. Mới đây, trong lúc qua sông chăn trâu, 1 bé trai 13 tuổi của thôn đã chết đuối vì bị cuốn vào vòng xoáy sâu ở giữa sông”. Cũng theo ông Huỳnh, các xe chở cát từ bãi tập kết của Công ty Trí Đức ra ngoài thường chạy từ 1 - 2h đêm đến sáng, gây ra những tiếng ồn khó chịu vào ban đêm. Đặc biệt, các xe này không hề che bạt chắn nên rất bụi bặm, gây ô nhiễm môi trường.
 |
| Khu vực tập kết cát của Công ty Trí Đức |
Thực tế cho thấy, việc vận chuyển cát đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống đường xá giao thông liên thôn của xã Vụ Bổn và các tuyến đường lân cận. Trên đường vào xã Vụ Bổn, dù đi qua xã Ea Kly hay đi qua xã Ea Kuăng (cùng huyện Krông Pắk) đều dễ thấy các rất nhiều đoạn đã “nát bét”. Ông Lê Viết Nhượng, Chủ tịch UBND xã Vụ Bổn, cho biết: “Mấy năm gần đây, UBND xã thường xuyên chi ngân sách để sửa chữa, nâng cấp hệ thống đường bộ nhưng xe chở cát quá tải liên tục chạy qua nên đâu lại vào đấy. Chúng tôi đã nhận được kiến nghị từ nhân dân trong xã và cũng đã kiến nghị lên UBND huyện Krông Pắk và các cơ quan chức năng sớm kiểm tra và xử lý những sai phạm từ việc khai thác, vận chuyển cát của các đơn vị này. Đặc biệt, trước tình trạng sạt lở nghiêm trọng nói trên, chúng tôi cũng đề nghị không cho các đơn vị này không được khai thác vào mùa mưa”.
 |
| Đoạn đường từ xã Ea Kuăng vào xã Vụ Bổn đã “nát bét” |
Ông Nguyễn Xuân Hưng, Phó Phòng TN&MT huyện Krông Pắk, thừa nhận: “Các xe chở cát cơ bản là xe quá tải nên đã làm hư hỏng nhiều hệ thống đường giao thông liên thôn, liên xã. Chúng tôi đã tham mưu cho UBND huyện thành lập đoàn kiểm tra liên ngành, trong đó có cả Công an huyện, đặc biệt là lực lượng cảnh sát giao thông tham gia. Lực lượng chức năng sẽ phối hợp với UBND các xã thường xuyên kiểm tra các xe chuyên chở cát qua địa bàn, nếu phát hiện sai phạm thì sẽ chặn lại xử lý”. Về vấn đề Công ty Trí Đức khai thác cát gây ra sạt lở nghiêm trọng và khai thác quá độ sâu cho phép, ông Hưng cho hay: “Vào tháng 11/2013, đoàn liên ngành huyện Krông Pắk đã tiến hành kiểm tra tại 4 điểm khai thác cát của công ty và chưa phát hiện được sai phạm. Phòng chưa nhận được kiến nghị của bà con nhân dân xã Vụ Bổn nhưng đã nắm được phản ánh này qua kênh tiếp xúc cử tri. Sắp tới, phòng sẽ tham mưu cho UBND huyện và kiến nghị với Sở TN&MT tỉnh thành lập đoàn kiểm tra và có hướng xử lý kịp thời, thậm chí là đình chỉ hoạt động của các đơn vị khai thác sai quy trình”.
