Ngày 5/9 (theo giờ địa phương), lực lượng đặc nhiệm quân đội Guinea bất ngờ tuyên bố đã lật đổ Tổng thống lâu năm Alpha Condé và giải thể chính phủ, hiến pháp cũng như đóng cửa biên giới cả trên bộ lẫn trên không. Trong đó, người đứng đầu lực lượng tinh nhuệ này, ông Mamady Doumbouya cho biết "tình trạng nghèo đói và nạn tham nhũng" đã buộc lực lượng của ông phải làm điều này.
Trong tuyên bố của mình, ông Doumbouya phát biểu: "Việc cá nhân hóa đời sống chính trị đã kết thúc. Chúng tôi sẽ không còn giao phó chính trị cho một người nữa, chúng tôi sẽ giao phó vấn đề cho người dân. Chúng tôi đã giải thể chính phủ. Chúng ta sẽ cùng nhau viết lại hiến pháp".
Được biết, vụ việc bắt đầu vào sáng 5/9 với những tiếng nổ súng được ghi nhận gần dinh thự Tổng thống Condé ở thủ đô Conakry. Khoảng vài giờ sau đó, một đoạn video được chia sẻ trên mạng xã hội cho thấy ông Condé đang ở trong một căn phòng, được bao quanh bởi các binh sĩ lực lượng đặc nhiệm quân đội Guinea. Tuy nhiên, Reuters cho biết hãng tin chưa xác minh tính chính xác của đoạn video trên.
Các nguồn tin quân sự nói rằng tổng thống đã được đưa đến một địa điểm không được tiết lộ. Trong khi đó, lực lượng do ông Doumbouya chỉ huy đã thực hiện một số vụ bắt giữ khác một cách "bình tĩnh và thận trọng" đối với các quan chức chính phủ cấp cao. Trong đó, lãnh đạo phe đối lập tại Guinea, ông Cellou Dalein Diallo, đã phủ nhận tin đồn rằng ông là một trong số những người bị lực lượng đặc nhiệm bắt giữ.
Tính đến tối 5/9, vẫn chưa rõ lực lượng của ông Doumbouya đã nắm toàn quyền kiểm soát toàn bộ đất nước hay chưa. Nhưng Bộ Quốc phòng đã đưa ra một tuyên bố cho biết cuộc tấn công vào dinh tổng thống đã bị đẩy lùi.
Sau vụ việc trên, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres nhấn mạnh ông cực lực lên án "bất kỳ sự tiếp quản nào của chính phủ bằng vũ lực" và kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho Tổng thống Condé.
Cộng đồng Kinh tế của các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) đe dọa sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm ngặt sau khi Chủ tịch ECOWAS, ông Ghana Nana Akuffo-Addo gọi đây là cuộc đảo chính có mục đích. Liên minh châu Phi cho biết họ sẽ họp khẩn cấp và thực hiện "các biện pháp thích hợp" trong khi Bộ Ngoại giao Nigeria kêu gọi lực lượng đặc nhiệm tuân thủ, trả lại trật tự hiến pháp.
Phía Mỹ cũng đã lên tiếng về vấn đề này. Trong đó, Washington nhận định bạo lực và bất kỳ biện pháp ngoài hiến pháp nào sẽ chỉ làm xói mòn triển vọng của Guinea về hòa bình, ổn định và thịnh vượng. Cụ thể, Bộ Ngoại giao Mỹ ra tuyên bố: "Mỹ lên án sự kiện tại thủ đô Conakry. Những hành động này có thể hạn chế khả năng của Mỹ và các đối tác quốc tế khác với Guinea trong việc hỗ trợ đất nước theo con đường hướng tới đoàn kết dân tộc và một tương lai tươi sáng hơn cho người dân".
Tuy nhiên, về phía người dân tại Guinea, vào buổi chiều cùng ngày sau khi vụ nổ súng dừng lại, họ đã đổ ra đường ăn mừng cuộc nổi dậy. Một nhân chứng chia sẻ với Reuters rằng nhiều người đã hò reo khi thấy lực lượng đặc nhiệm. Trong đó, một người phụ nữ hét lớn: "Guinea được tự do! Hoan hô".
Được biết, trước đó hồi tháng 10/2020, ông Alpha Condé đã đắc cử nhiệm kỳ thứ 3 sau khi hiến pháp được sửa đổi, cho phép ông tiếp tục tại vị. Điều này đã gây ra một cuộc phản đối bạo lực đến từ phe đối lập. Trong những tuần gần đây, chính phủ của ông Condé đã gây thất vọng khi tăng mạnh thuế để bổ sung kho bạc nhà nước và tăng giá nhiên liệu lên 20%.
Trong thời gian ông Condé nắm quyền lãnh đạo đất nước, nền kinh tế của Guinea đã có nhiều tăng trưởng nhờ sự giàu có của quặng sắt, vàng và kim cương. Tuy nhiên, các công dân nước này lại được hưởng không nhiều lợi ích từ nền kinh tế trên. Bên cạnh đó, các nhà phê bình chỉ ra chính phủ của ông Condé sử dụng các luật hình sự để ngăn chặn những người bất đồng ý kiến và sự chia rẽ sắc tộc đã làm gia tăng sự cạnh tranh về chính trị.
Alassane Diallo, một cư dân đến từ thủ đô Conakry, chia sẻ với Reuters: "Trong khi tổng thống tuyên bố ở khắp mọi nơi rằng ông ấy muốn ngăn chặn tham nhũng, thì các vụ việc biển thủ công quỹ lại ngày càng gia tăng. Những người giàu có đang chế nhạo chúng tôi".
Lực lượng đặc nhiệm của quân đội Guinea tuyên bố lật độ Tổng thống Alpha Condé. Nguồn: Reuters
Minh Hạnh (Theo Reuters)
