Loài động vật được Sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) phân hạng CR - Cực kỳ nguy cấp năm 2021 là trĩ sao Việt Nam (danh pháp khoa học: Rheinardia ocellata).
Theo Sách Đỏ IUCN, trĩ sao Việt Nam chỉ sinh sống tại 2 quốc gia trên thế giới đó là Việt Nam và Lào. Loài này chủ yếu được tìm thấy dọc theo dãy Trường Sơn đoạn phân chia Lào và Việt Nam; cùng với các dãy núi khác ở miền Trung và miền Nam Việt Nam; và các khu rừng thường xanh ẩm ướt ở các vùng núi cao của Lào.
Hiện tại Việt Nam, trĩ sao được ghi nhận tại các khu vực như Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An), Vũ Quang (Hà Tĩnh), Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng (Quảng Bình), Bạch Mã (Thừa Thiên Huế), Vườn quốc gia Chư Yang Sin (Đắc Lắc)...
Chim trĩ sao có bộ lông tuyệt đẹp với màu vàng da bò hoặc đen. Phủ trên lông là những đốm nâu sẫm trông như cả trời sao huyền bí bao bọc khắp cơ thể. Đây chính là lý do người ta gọi loài này là trĩ sao.
Chim trống cao 190-239 cm, chim mái cao 74-75 cm. Chim trống trưởng thành nổi bật với chiếc đuôi khổng lồ gồm 12 lông vũ, trong đó lông đuôi trung tâm dài gấp 5 lần cặp lông ngoài cùng.
Trong khi đó, chim mái nhỏ hơn, đuôi ngắn hơn. Con trống có vẻ ngoài không thể nhầm lẫn được, với mào trắng dài có thể phồng ra và con mái có hoa văn đầu đặc biệt (nâu hơn và xỉn màu hơn con trống, với mào ngắn hơn) và phần trên có sọc.
Chim trĩ sao Việt Nam có lông tựa trời sao, lông đuôi dài tới gần 2m. (Ảnh: Sách đỏ IUCN)
Ngoài vẻ đẹp huyền bí và kiêu hãnh, tập tính sinh sản của loài chim trĩ này cũng khá đặc biệt. Chim trống cất tiếng gáy gọi bạn tình từ tháng 3 - 6 hàng năm. Tiếng gáy rất to, vang xa và cất lên từng chập.
Ngoài gáy, vào mùa sinh sản, con đực hay múa khoe mẽ, tạo thành bãi múa nơi các con trống tụ tập biểu diễn để tán tỉnh các con mái bạn tình tiềm năng. Mùa sinh sản của trĩ sao bắt đầu từ tháng 3-7.
Loài chim này ăn tạp. Thức ăn chúng tiêu thụ là các loại lá cây khác nhau, quả mọng, ấu trùng, động vật lưỡng cư, côn trùng khác và ếch nhỏ.
Hiện trĩ sao đang đối mặt với hàng loạt mối đe doạ như mất sinh cảnh sống, bẫy bắt, săn bắn, thời tiết, thiên tai.
Để tránh nguy cơ tuyệt chủng hoàn toàn ngoài tự nhiên, Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đề xuất các hành động bảo tồn nhằm bảo toàn đa dạng loại ở Đông Nam Á nói riêng và thế giới nói chung, bao gồm: Thực thi nghiêm ngặt các quy định về săn bắt tại các khu vực được bảo vệ; Kết hợp với các sáng kiến nâng cao nhận thức về bảo tồn có mục tiêu tại địa phương; Khảo sát môi trường sống phù hợp ở Lào và Việt Nam để làm rõ sự phân bố hiện tại và đánh giá mức độ phong phú của loài.
