Dơ? ngựa (còn gọ? là “b?ển bức”) ở xã Sà? Sơn (huyện Quốc Oa?) là một loà? dơ? đặc b?ệt có lông màu vàng, là hoàng dơ? và rất h?ếm gặp. Từ xa xưa, dơ? ngựa đã là sản vật t?ến vua tuy dân dã, nhưng cực kỳ quý h?ếm và bổ dưỡng.
Theo như lờ? hẹn, anh Nguyễn Văn Ba - một thợ săn dơ? có t?ếng trong vùng đã đợ? để đưa tô? lên hang Cắc Cớ (đằng sau chùa Thầy) tìm loà? dơ? ngựa quý h?ếm. Trước kh? đến đây anh Ba đã căn dặn: “Chú muốn săn dơ? lẽ ra phả? đến vào lúc trờ? bắt đầu trở lạnh, đ? vào những ngày này 5 ăn 5 thua lắm”, nhưng tô? vẫn không thắng được cá? tính h?ếu kỳ của mình nên đò? đ? bằng được.
Lên hang Cắc Cớ săn “b?ển bức”
Chuẩn bị đầy đủ lướ?, đèn p?n, bao tả?... , chúng tô? lên đường vào hang Cắc Cớ. Từ chân nú? Sà? Sơn leo hơn 200 bậc đến chùa Thầy thắp hương rồ? đ? vòng ra đằng sau những tảng nú? lô nhô tự nh?ên, tô? và anh Ba tìm đến cửa hang Cắc Cớ. Anh Ba bảo, dơ? ngựa Sà? Sơn chỉ có ở hang Bò và hang Thần (Cắc Cớ). Muốn săn dơ? phả? đ? vào lúc trờ? nhập nhoạng tranh tố? tranh sáng.
Trong lúc ngồ? đợ? dơ? bay ra, anh Ba kể cho tô? nh?ều câu chuyện hấp dẫn về loà? dơ? quý h?ếm này. Ở hang Cắc Cớ có rất nh?ều loà? dơ?, trong đó chủ yếu là dơ? đay, loà? dơ? này chỉ to nhỉnh hơn dơ? muỗ? một chút, nó thường ăn muỗ? và động vật nên rất hô? và không ăn được.
Dơ? ngựa là loà? ăn hoa quả nên thịt thơm ngon, nhưng loà? này thì h?ếm ho? lắm. Cả ngàn con dơ? trong hang may ra mớ? có một con.
Dơ? ngựa nú? Thầy rất to, có con to như một con ch?m ngó?, béo núc, thường có bộ lông màu xám nhạt, mượt, dán lấy thân. Con nào, con nấy có mặt g?ống hệt mặt ngựa, ta? to và g?ống ta? ngựa, mắt to, thân dà?, đặc b?ệt những con dơ? ngựa đực có bộ phận s?nh dục to, lủng lẳng g?ống như của loà? ngựa.
Anh Ba nhớ lạ?, hồ? còn bé, trong làng có nh?ều vị bô lão nổ? t?ếng về săn dơ? ngựa như cha con cụ Như Thư, cụ Bù? Tuấn, cụ Tấn Ngây, cụ Bếp Tám, cụ Ba Dậu…
Chùa Thầy là nơ? trú ngụ của loà? dơ? đặc b?ệt này
Muốn đánh bắt được loạ? dơ? quý h?ếm này phả? thật sự am h?ểu về đặc tính của nó. Đánh bắt dơ? ngựa thường vào mùa rét, từ tháng 9 đến tháng chạp âm lịch, kh? có g?ó mùa đông bắt tràn về. Vào các mùa khác dơ? ít hơn, bận s?nh sản, nuô? con, gầy, không béo, không thơm ngon.
Ban ngày dơ? ngựa ở trong hang, sẩm tố? bay khỏ? hang k?ếm ăn, gần sáng mớ? trở về. Dơ? bay và đậu thường theo đàn, ít kh? lẻ lo? con một. Dơ? ngựa chùa Thầy đậu bám theo đàn, đầu chúc xuống phía đất.
Con đầu t?ên bám vào đá, các con khác, con nọ bấu vào con k?a, treo ngược tựa như một tổ ong lớn hoang dã. Không thể g?ả? thích nổ? tạ? sao bấu vào nhau như thế, mà chúng, nhất là con đầu t?ên bám vào đá chịu đựng được sức nặng lớn và lâu đến vậy. Dơ? bay về hang theo đàn có kh? nh?ều, đen cả một khoảng không, chúng vỗ cánh, tạo nên những âm thanh phàm phạp rất kỳ dị.
Muốn đánh bắt dơ? ngựa phả? đánh vào chập tố?, lúc dơ? đ? k?ếm ăn. Địa đ?ểm căng lướ? không phả? là cửa ra vào hang nơ? du khách vẫn qua lạ?, mà là phần lộ th?ên ở vòm hang Cắc Cớ, đỉnh hang, lưng chừng nú?. Lướ? bắt dơ? ngựa là loạ? g?ống như lướ? phường vạn chà?, mắt lướ? thưa đủ lọt đầu dơ?, nhưng thân và cánh mắc lạ? trong lướ?. Mắt lướ? nếu rộng quá, dơ? có thể cắn rách.
Hang Cắc Cớ có phần lộ th?ên trên đỉnh đã căng lướ?, đó là cửa ra vào của dơ? ngựa. Từ trong lòng hang động thường có một luồng hơ? bốc lên khoảng lộ th?ên đó vớ? một áp lực không nhỏ. Kh? dơ? ngựa bay về, chúng cụp cánh lao vào hang vớ? vận tốc lớn để vượt qua lực đẩy của hơ? bốc từ dướ? lên và sa vào lướ?. Đầu dơ? chu? vào mắt lướ?, mắc thân cánh ở trên, nh?ều con lăn lông lốc trên mặt lướ?, rơ? vào chân lướ? nơ? ngườ? đánh bắt đang ngồ?.
Ngườ? ta kéo lướ? bắt dơ? ngựa. Bắt được con nào đưa ngay con ấy lên m?ệng mình mà cắn vào đầu nó một cá? kêu "đốp" gọn ghẽ, rồ? cho ngay vào bao tả?. Làm như vậy để tránh dơ? ngựa bay mất hoặc cắn ngườ?, cắn lướ? rách. Cắn dơ? chết, máu dơ? không tanh mà còn có vị ngọt và bổ. Có ngườ? cho rằng làm như thế dơ? hồ? mỡ, ngấm ngọt máu, ngon, bổ hơn. Dơ? ngựa cắn rất đau, vì vậy ngườ? đánh bắt phả? có kỹ năng cầm dơ? ngựa trên tay, lựa nhanh cho đầu dơ? ngựa chu? vào khoảng g?ữa ha? ngón tay mà kẹp.
Mả? trò chuyện vớ? anh Ba, thờ? g?an đã trô? gần 2 t?ếng đồng hồ, trờ? cũng bắt đầu tố? hẳn rồ? đen kịt không nhìn thấy gì. Tô? thở dà? ngao ngán vì không tận mắt được thấy những con dơ? bay ra. Anh Ba l?ền vỗ va? an ủ?: “Đ? vào những ngày này thì phả? chịu thô? vì không phả? lúc nào dơ? cũng bay ra đâu, muốn bắt được dơ? có lần anh phả? săn cả tuần may ra được mấy con”.
Bắt được dơ? ngựa tộ? gì mà bán
Chúng tô? thu dọn đồ nghề xuống nú? kh? trờ? đã tố?, tô? và anh Ba phả? dùng đèn p?n để so? đường. Tô? hỏ? anh dơ? ngựa h?ếm thế thì g?á có đắt không. Anh Ba bảo, tính theo g?á thị trường thì 1kg dơ? ngựa vào khoảng 2 - 3 tr?ệu đồng, nhưng bắt được dơ? h?ếm kh? ngườ? ta bán. “Thịt dơ? ngựa ngon lắm tộ? gì mà bán, bắt được thì gọ? anh em bạn bè đến uống rượu thô?”, anh Ba thật thà ch?a sẻ.
Anh Ba cho b?ết, theo các cụ trong làng kể lạ?, loạ? dơ? này trước đây kh? bắt được phả? dùng để t?ến vua. Nhưng loạ? dơ? ngựa t?ến vua cũng phả? là loạ? dơ? ngựa đặc b?ệt. Theo như các bô lão kể lạ? "Sà? Sơn ch? b?ển bức" là một loạ? dơ? ngựa đặc b?ệt có lông màu vàng, đó là hoàng dơ?, rất h?ếm gặp.
Lần lạ? trong "Đạ? Nam nhất thống chí" tô? cũng thấy gh? "Con dơ? ở trong hang đá nú? Sà? Sơn huyện Yên Sơn, đầu như đầu ngựa, mình to béo, sắc vàng nhợt, tục gọ? là dơ? ngựa. Ngườ? địa phương chăng lướ? ở hang đá để bắt, bắt được thì đập chết để ở chỗ đất sạch một đêm, mỡ sẽ s?nh ra. Kh? ăn nên lột bỏ da, lông lấy thịt nướng chả, vị rất thơm ngon".
Thịt dơ? ngựa có thể chế b?ến bằng nh?ều cách khác nhau. Trước kh? làm thịt dơ? ngựa, nh?ều ngườ? có thể hạ thổ qua đêm để thịt ngọt, béo hơn. Sau đó, dơ? ngựa được lột da, nướng cho t?ết mỡ, mổ, lựa bỏ một chút mật, một chút phân trắng, còn dùng tất. Ruột dơ? ngựa rất ít, nhỏ, đặc thịt và mỡ.
Dùng thịt dơ? ngựa vớ? m?ến hoặc áp chảo vàng ngậy, thịt dơ? ngựa không cần có g?a vị vẫn ngon, có kh? g?a vị làm át mất đ? cả hương vị thơm ngon vốn có của thịt. Thịt dơ? có vị ngọt, không độc, lợ? t?ểu, t?êu phù, chữa bệnh hen suyễn cho trẻ con, g?úp thông m?nh, mau lớn, ngườ? g?à tăng tuổ? thọ, cả? th?ện tốt đờ? sống tình dục cho vợ chồng...
Ngườ? dân ở Sà? Sơn còn cho rằng, dơ? ngựa nú? Thầy ở hang động vùng đất đầy l?nh khí này, được s?nh ra làm phúc lộc cho con ngườ? nên đây là một loà? vật mang yếu tố tâm l?nh. A? ăn được loạ? dơ? này sẽ có sức khỏe ph? thường, làm ăn phát đạt.
Theo Lao Động
