Quận công Nguyễn Đăng Doanh được tôn là "Thành hoàng làng" ngay từ khi còn sống bởi những đóng góp to lớn của ông đối với quê hương, dòng tộc.
Ngày 29/10 (tức ngày 10/9 âm lịch) tới đây, người dân thôn Trùng Quán, xã Yên Thường, huyện Gia Lâm, TP Hà Nội sẽ tổ chức Lễ đón bằng xếp hạng “Di tích cấp thành phố” cho Lăng mộ Quận công Nguyễn Đăng Doanh.
Lăng một danh nhân Nguyễn Đăng Doanh là nơi chôn và cúng lễ cho một danh nhân, một vị quan Quận công đã được dân làng thờ cúng làm Hậu thần. Đình làng Trùng Quán thờ đức thánh Tam Giang. Trải qua quá trình tồn tại và phát triển của lịch sử, sau này, nhân dân còn tôn sùng, ghi nhớ quan Quận công Nguyễn Đăng Doanh làm Hậu thần, vị thành hoàng thứ hai.
Lăng mộ Quận công Nguyễn Đăng Doanh mang một phong cách riêng, với một giá trị nghệ thuật tiêu biểu. Khu di tích là một vốn cổ quý giá cần thế hệ sau trân trọng và bảo tồn. |
Lăng một của Quận công họ Nguyễn nằm ngoài cánh đồng của thôn Trùng Quán. Tổng thể của di tích hiện nay gồm một gò mộ cao hơn mặt ruộng. Mộ quây xung quanh bằng đá xanh, các phiến đá xanh lớn ghép liền thành hình chữ nhật; bên trên lăng mộ là sập đá đậy kín, phiến đá được bào, mài nhẵn, gờ vo tròn không có cạnh. Bốn cạnh xung quanh sập chạm nổi hoa văn với các đề tài như rồng chầu hổ phù, cánh sen, phượng hóa, lá cúc... với các nét chạm tinh tế, sống động của nghệ thuật trang trí thời Hậu Lê.
Đặc biệt di tích còn lưu giữ được một số tấm bia có niên hiệu Vĩnh Trị 4 (1679) được dựng ở cạnh sập mộ. Đây là một tấm bia đá lớn với đầy đề bài ký "Diên Phúc sinh từ bi và tôn bảo Thành hoàng ký", có nghĩa là bia ở đền Sinh Từ Diên Phúc và ghi việc tôn làm Thành hoàng.
Vị Quận công năm xưa với nhiều đóp góp cho quê hương
Theo nhiều tài liệu và di cảo ghi chép lại, Nguyễn Đăng Doanh là người Xùng Quán (tên gọi của xã Trùng Quán thuở ấy), huyện Đông Ngàn. Ông sinh ngày 10 tháng 10 năm Ất Mão, chưa rõ năm mất.
Dù gần 5 thế kỷ trôi qua, gió bụi thời gian đã phủ lên biết bao trang sử vàng son của dân tộc, nhưng hậu thế và người dân Xùng Quán vẫn tưởng nhớ đến vị Quận công Nguyễn Đăng Doanh năm xưa lập nhiều công lao. |
Nguyễn Đăng Doanh từng giữ những tước quan trọng yếu trong triều đình như: Tư lễ giám, Tổng thái giám nam quận Đô đốc phủ; Đô đốc thiên sự Đông quận công dưới thời Hậu Lê. Ông được vua quý mến, có nhiều công trạng nên được phong những chức tước nói trên và cho hưởng hậu đãi.
Tuy được vua ban nhiều bổng lộc nhưng Quận công Nguyễn Đăng Doanh không tiêu xài hoang phí, hay giữ cho riêng mình mà ông dốc lòng gửi về quê nhà giúp đỡ nhân dân lúc nguy khó. Hàng vạn đồng bạc, rồi ruộng đất được ban, ông chia đều cho từng nhà; hằng năm cúng tiền cho làng xã để lập trường công dạy dỗ con em trong làng... Nhờ đó mà sau này, con cháu dòng họ Nguyễn Đăng cũng như người làng Trùng Quán có điều kiện học hành, mở mang trí tuệ mà phát triển, xây dựng quê hương.
Được phong "Thành hoàng làng" từ khi còn sống
Ngày 13 tháng 6 năm Vĩnh Trị thứ ba (1678), 128 người có chức nhiệm ở xã Xùng Quán đã đồng lòng nhất trí, ký tên và khắc vào bia đá để suy tôn Đông Quận công Nguyễn Đăng Doanh làm Đại vương, kính thờ làm Thành hoàng làng để “hàng năm vào ngày cầu phúc, sinh nhật, tứ thời bái tiết, kính nhờ như thờ thần, làm sáng tỏ cho muôn đời sau..., thề mãi cùng hương hỏa không dứt, miếu thời còn mãi như nước sông Nhị Hà” (bia “Tôn bảo Thành hoàng ký”).
Qua nhiều tháng năm, các bia đá đã có rêu phủ và đều có các vết rạn nứt. |
Thời gian qua, hậu thế họ Nguyễn Đăng đã cùng nhau góp công, góp sức làm tường bao quanh khu lăng mộ, trồng cây, quét tước, hai cây đa cổ thụ lối vào che bóng mát. Để đời đời ghi nhớ công ơn của Đông Quận công Nguyễn Đăng Doanh, nhân dân bản xã đã dựng đặt Sinh từ - ngôi đền thờ ông ngay khi ông còn sống có tên là Diễn Phúc vào năm Kỷ Mùi, niên hiệu Vĩnh Trị năm thứ tư (1679). Ngôi Sinh từ đó sau trở thành quần thể đền thờ - lăng mộ, voi đá, ngựa đá, sập đá, bia ký và khuôn viên ruộng hương hỏa...
Do sự tàn phá của chiến tranh và thay đổi của thời gian, khu lăng mộ hiện nay chỉ còn tấm sập đá, tấm bia đã và khuôn viên di tích rộng khoảng 30m2.
Vũ Đậu
