Học giả Australia: ASEAN cần thống nhất lập trường về COC

Đó là ý kiến của Giáo sư Carl Thayer của  Học viện Quốc phòng Australia tại một cuộc hội thảo quốc tế về Biển Đông.

Đây là hội thảo do Việt Nam tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh trong hai ngày 25 và 26/7 với chủ đề “Tranh chấp Biển Đông dưới góc nhìn dân sự”, với sự tham gia của hơn 50 học giả và nhà nghiên cứu đến từ nhiều nước trên thế giới.

Theo BBC, trong phần tham luận tại hội thảo, Giáo sư  Carl Thayer - một chuyên gia về Đông Nam Á và tình hình Biển Đông - đã đề cập nhiều đến việc xây dựng Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC).

Giáo sư Carl Thayer cho biết một số nước ASEAN không mấy mặn mà với việc tự soạn COC mà không thảo luận với Trung Quốc do lo sợ Bắc Kinh sẽ bác bỏ văn bản mà họ soạn thảo. Ông đưa ra dẫn chứng việc một số nước ASEAN đã “âm thầm bác dự thảo COC mà Indonesia đề xuất”.

Giáo sư Carl Thayer phân tích:  “Việc đàm phán giữa Trung Quốc và ASEAN về COC đã dẫn đến việc ASEAN chia ra làm hai nhóm: có và không có tranh chấp. Điều này khiến cho ASEAN khó đạt được một lập trường chung trong khi Trung Quốc có thể lợi dụng khác biệt giữa các nước ASEAN và kéo dài các cuộc đàm phán. Qua đó, Trung Quốc có thêm thời gian để củng cố sự hiện diện và kiểm soát đối với các vùng biển và thực thể ở Biển Đông”.

Giáo sư Thayer nói rằng việc Trung Quốc đối đầu với Philippines tại bãi Cỏ Mây và kéo giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh muốn tình trạng trên thực địa sẽ thay đổi đến mức các nước không thể làm gì được nữa trước khi đạt được thỏa thuận về COC. Ông đề xuất: “ASEAN cần tiến đến đồng thuận về một dự thảo COC của chính mình để có một lập trường thống nhất trong các cuộc tham vấn với Trung Quốc”.

Chuyên gia của Học viện Quốc phòng Australia này cho rằng các quan chức ASEAN nên được giao nhiệm vụ chỉnh sửa và cập nhật bản thảo của Indonesia thành bản thảo cuối cùng. Bản thảo này sau đó sẽ được trình lên các quan chức cấp cao rồi các vị bộ trưởng Ngoại giao để được phê chuẩn. Cuối cùng bản thảo sẽ được trình lên lãnh đạo các nước tại Hội nghị cấp cao ASEAN và cho lưu hành đến các nước đối tác của ASEAN để tìm kiếm sự ủng hộ.

Theo đề xuất của Giáo sư Carl Thayer thì văn bản mang tính ràng buộc về pháp lý này sẽ là Quy tắc ứng xử cho những vấn đề chung trên biển của Đông Nam Á chứ không đơn thuần chỉ là COC cho Biển Đông.

Giáo sư Carl Thayer giải thích: “Trước hết, an ninh trên biển ở khu vực Đông Nam Á là như nhau đối với tất cả các nước ASEAN, bất kể nước ven biển hay không có biển (như Lào). Một COC như thế sẽ giúp cho tất cả các nước ASEAN đều có vai trò như nhau. Điều này sẽ giúp tránh tình trạng phân chia ASEAN thành hai nhóm có và không có tranh chấp trên Biển Đông. Thứ hai, luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS, áp dụng như nhau đối với các vùng biển ở Đông Nam Á chứ không riêng gì Biển Đông. Viêc thông qua một bản Quy tắc ứng xử cho những vấn đề chung trên biển ở Đông Nam Á sẽ giúp củng cố tư cách pháp lý của ASEAN và tăng cường khả năng đối phó với các cường quốc bên ngoài”.

Sau khi hoàn tất COC, theo Giáo sư Carl Thayer, các nước cần bắt đầu đàm phán để giải quyết các tranh chấp tồn tại về vùng lãnh hải chồng lấn hay những tranh chấp chủ quyền với các thực thể trên biển.

Giáo sư Carl Thayer nói: “Các nước nên thống nhất một thời hạn để giải quyết để nếu sau thời hạn đó vẫn xử lý không được thì họ sẽ đưa ra trọng tài thuộc Hội đồng cấp cao ASEAN hay tòa án được thành lập trong khuôn khổ của UNCLOS hay các cơ chế khác được cả hai bên đồng ý…Bộ Quy tắc ứng xử nên có những điều khoản yêu cầu các nước hợp tác trong các lĩnh vực như nghiên cứu khoa học biển, môi trường biển, quản lý ngư nghiệp, tìm kiếm cứu hộ và chống cướp biển”.