Hé lộ vị thảo dược trong bài thuốc người Dao quy định cấm người dưới 20 tuổi

Bài thuốc quý khiến người Dao phải đặt ra một quy định là con trai dưới 20 tuổi không được sử dụng. Lý do được đưa ra là bà con không muốn cánh thanh niên sung quá mà gây ra hậu quả. Đó là bài thuốc chữa yếu sinh lý của Chủ tịch hội đông y xã Ba Vì kiêm phó chủ nhiệm hợp tác xã thuốc nam, Lương Y Triệu Thị Thanh nổi tiếng với kinh nghiệm hơn 50 năm hành nghề thuốc nam, danh tiếng của bà đã không chỉ bó hẹp ở khu vực Ba Vì nữa.

Cánh mày râu người Dao ở vùng núi Ba Vì, huyện Ba Vì, Hà Nội luôn tự hào dẻo dai, đặc biệt trong khoản làm hài lòng chị em. Cánh nam giới nơi đây có may mắn được sống trên kho thảo dược, trong đó có những vị thuốc vô cùng quý khiến nhiều người phải thèm khát.

Thần rừng đã ban cho phụ nữ bài thuốc hỗ trợ khi sinh đẻ, cánh nam giới cũng có bài thuốc quý dắt lưng “cứu nhiêu nị” (sức chín trâu) kết hợp với cây “cù boong lậu” (cứng như dùi đục). Bài thuốc quý khiến người Dao phải đặt ra một quy định là con trai dưới 20 tuổi không được sử dụng. Lý do được đưa ra là bà con không muốn cánh thanh niên sung quá mà gây ra hậu quả. Vị thuốc quý mọc tít trên những triền núi đá, sau cả trăm năm mới được khai thác. Chẳng thế mà ai may mắn kiếm được vị thuốc này là được bà xã thưởng lớn.

Lương y Triệu Thị Thanh hái thuốc trong vườn nhà

Sức chín trâu

Nhớ lại lúc gặp bà Triệu Thị Thanh, Chủ tịch hội đông y xã Ba Vì kiêm phó chủ nhiệm hợp tác xã thuốc nam, hỏi về tình hình sức khỏe của nhân dân, bà Thanh cười tủm: Anh cứ vào bản Dao mà tìm hiểu. Tại sao các bậc cao niên ở nơi này lại có sức vóc hơn người? Đó là do họ được ăn lộc rừng. Bản thân anh em miền xuôi công tác tại xã cũng được thơm lây đấy.

Được biết, ở bản Hợp Sơn có gia đình bà Thanh được coi là người biết nhiều bài thuốc hay nhất bản. Bà Thanh đã có cháu nội, cháu ngoại đề huề nhưng nom bà còn khỏe lắm. Nước da bánh mật nhuộm màu nắng gió. Dáng người dong dỏng nhưng ánh mắt sắc lẹm. Giọng nói sang sảng. Bà Thanh vẫn có thể lên rừng đi kiếm thuốc và đi săn cả tuần trời mà không biết mệt.

Có khách quý đến, thay vì pha trà, bà Thanh mang thứ nước thuốc có màu cánh gián ra mời. “Người Dao ít uống trà lắm. Nước lá, nước rễ cây uống quanh năm. Thứ thuốc giúp người ta bình tâm, an thần, giải độc rất tốt. Chẳng thế mà ở cái bản này, từ xưa đến nay hiếm người mắc bệnh nan y. Đặc biệt là cánh đã lên lão như chúng tôi tuổi cao nhưng lại “già” không đều”, bà Thanh chia sẻ. 

Loài cây thuốc quý này sống trên triền núi cao thuộc dãy núi Ba Vì, thuở trước, bà Thanh chỉ cần vào rừng nửa buổi là kiếm được cả gùi to. Nay đi một ngày, may lắm mới kiếm được một cây. Thứ cây thân dây leo này thường mọc ở nơi rừng rậm treo leo bên vách đá. Rễ của chúng cũng cắm sâu vào các khe đá mà hút lấy dưỡng chất và khí trời.

Trong góc nhà của bà Thanh còn giữ lại được 2 đoạn rễ cây. Loại có màu đỏ, rắn như dùi đục là cây “cù boong lậu”. Loại này phải dùng rìu của đám thợ sơn tràng khi xưa mới có thể chặt nổi.

Cây Cù boong nậu và cứu nhiêu nị kết hợp trở thành "tiên dược" cho phái mạnh

Ngày đầu nghe tin bài thuốc độc đáo của người Dao, nhiều người sững sờ không tin về công dụng của nó. Họ tìm đến nhà bà Thanh, bà không giải thích nhiều mà cho họ vài đoạn rễ cây về ngâm rượu dùng thử và chưa lấy tiền. Bà Thanh khẳng định như đinh đóng cột: “Bao giờ thuốc có công dụng, các anh đến trả công tôi đi tìm thuốc cũng chưa muộn”. Và từ nhiều năm bốc thuốc giúp người đến giờ, bà chưa phải cho ai thuốc không bao giờ. Họ đều quay lại hậu tạ bà vì công dụng quá hiệu nghiệm của bài thuốc quý.

Cấm trẻ dưới 20 tuổi

Bao đời sống cùng rừng sâu, núi thẳm nên bà con người Dao cũng đặt ra những quy định riêng về ứng xử với rừng. Họ không bao giờ khai thác rừng một cách ồ ạt mà chỉ xin rừng một phần. Dù biết cây “cứu nhiêu nị” là bài thuốc tốt, họ cũng chỉ lấy đủ dùng là thôi, chứ không ai gom hàng một cách ồ ạt. Thuốc quý, công dụng tức thì, nhưng cánh trai tráng cũng được các cụ truyền lại cách ứng xử với thuốc. Trong đó có một quy định bất di bất dịch là ai dưới 20 tuổi thì không được dùng bài thuốc này.

Lý do các cụ đưa ra là đang ở độ tuổi còn non tơ, đám trai ngựa non háu đá, dùng thuốc vào tựa như hổ mọc thêm cánh, chúng sẽ hung hãn hơn và dễ làm những điều trái với lương tâm đạo đức.

Anh Triệu Tài An, con trai bà Thanh năm nay đã ngoài hai mươi tuổi cũng được các cụ dạy rất kĩ về cách sử dụng thuốc. “Chỉ có những người ở nơi khác, bất chấp quy định, cố sử dụng thuốc quý khi chưa đủ tuổi đã mang họa vào thân. Người Dao hào phóng thật nhưng ai mà đến xin thuốc khi chưa đủ tuổi, các cụ không bao giờ chỉ cho”, anh An tâm sự. Bản thân anh An cũng chưa dám sử dụng loại tiên dược này. Lý do mà anh đưa ra là cái gì cũng cần phải thuận theo tự nhiên. Khi nào sức khỏe đi xuống, ta cần “xốc” lại thì mới dùng đến thuốc.

Theo mô tả của lương y Triệu Thị Thanh, giống cây này mọc trên núi đá. Rễ của chúng cũng ăn sâu vào khe đá để hít dưỡng chất. Cây càng lâu năm thì càng quý. Xưa người Dao đi thấy thuốc, không bao giờ chặt ngang cây hoặc trốc cả rễ. Họ chỉ lấy một phần thân, để lại cây chính để sang năm cây lại ra thêm. Cái quy tắc sống hài hòa cùng thiên nhiên của người Dao giờ đây đã bị xâm phạm.

Từ khi đường sá đi lại thuận tiện, nhiều người biết đến bài thuốc quý này, nhiều người coi việc đi tìm thuốc là cách kiếm sống. Sau mỗi năm, số cây bị nhổ tận gốc trốc tận rễ đưa ra khỏi rừng nhiều hơn. Bản thân người Dao nhiều lúc muốn tìm bài thuốc này cũng gặp vô cùng gian khó. Họ phải đi xa, sang tận các tỉnh Hòa Bình, Sơn La… tìm kiếm.

Theo bà Thanh, niềm vui lớn nhất của bà là chữa khỏi bệnh cho nhiều người, nhất là người nghèo, những căn bệnh nan y như hiếm muộn, không sinh được con, nhất là bệnh yếu sinh lý của đàn ông... Nói về các bài thuốc của mình, bà Thanh cũng rất tự hào và phấn khởi. Bởi những người chịu khó sưu tầm các bài thuốc truyền nhân như bà sẽ là tài sản quý cho kho tàng thuốc Nam của dân tộc.

Bà Thanh cũng trăn trở rằng, những bài thuốc quý hiếm ở trong rừng ngày càng cạn kiệt và khó tìm. Chính vì thế nên bà cũng mong rằng các bài thuốc dân gian gia truyền của tổ tiên sẽ được Hội Đông y Việt Nam nghiên cứu quảng bá cho nhiều người biết.

Với bà Thanh, việc cứu chữa người bệnh là điều quan trọng, khi chữa khỏi bệnh bà cũng không màng ơn huệ hay danh lợi gì mà cũng chỉ xuất phát từ cái tâm của mình. Bà Thanh tâm sự rằng: "Mình bốc lá thuốc cứu chữa cho người dân thấy họ khỏi là vui rồi. Đồng bào ở đây họ vẫn còn nghèo, mình giúp người ta hái lá thuốc nên khi mình lấy công cũng tùy vào cái tâm của người bệnh".

Còn tiếp…

 Nhật Thanh