Ông Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) cho biết, tính đến sáng 21/12, tổng lượng xe tồn tại 3 khu vực cửa khẩu Hữu nghị, Tân Thanh, Chi Ma (Lạng Sơn) là 4.461 xe; 346 xe chờ xuất khẩu tại cầu Bắc Luân II, 1.188 xe tồn tại lối mở Cầu phao Km3+4 (Quảng Ninh). Cửa khẩu Chi Ma, Tân Thanh đã tạm dừng thông quan, trong khi năng lực giải phóng hàng hóa tại cửa khẩu Hữu Nghị chỉ khoảng 100 xe/ngày. Vì vậy, xảy ra tình trạng có tài xế "nằm chờ" suốt 20 ngày.
Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan cho biết, việc ùn tắc hàng hóa xuất khẩu có cả nguyên nhân từ phía Trung Quốc và Việt Nam. Trung Quốc tiếp tục áp dụng các biện pháp phòng chống dịch COVID-19. Theo đó, một số cửa khẩu yêu cầu thay đổi phương thức giao nhận hàng hóa, yêu cầu lái xe phải đi về trong ngày, niêm phong cabin xe... dẫn đến tình trạng lái xe hàng hóa qua lại khu vực biên giới hạn chế, có những cửa khẩu chỉ đáp ứng 20-25% so với lưu lượng thông quan hàng hóa so với bình thường.
Về phía Việt Nam, nông sản của các tỉnh phía nam đang vào vụ thu hoạch, sản lượng hàng hóa tăng và nhu cầu tiêu dùng dịp lễ, Tết của thị trường Trung Quốc vào những tháng cuối năm tăng cao. Trong khi đó, thông tin về tình trạng ùn tắc hàng hóa tại các khu vực biên giới cập nhật chưa đủ so với diễn biến thực tế.
Bên cạnh đó, hiện cách thức mua bán hàng hóa nông sản vẫn không tuân theo các chuẩn mực thương mại quốc tế, nên thiệt hại nhiều năm qua vẫn nghiêng về phía người xuất khẩu Việt Nam.
Để giải quyết tình trạng này, Tổng cục Hải quan đã triển khai nhiều giải pháp tạo điều kiện và thực hiện thông quan ngay trong ngày đối với nhiều mặt hàng xuất khẩu. Tuy nhiên, để có giải pháp đồng bộ hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, rất cần sự phối hợp của nhiều bộ, ngành.
Trong đó, Bộ Công Thương cần chủ trì, phối hợp Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành liên quan đàm phán, kiến nghị với các bộ, ngành và chính quyền địa phương phía Trung Quốc triển khai các giải pháp nhằm tăng thời gian thông quan tại các cửa khẩu; nâng cao hiệu suất làm việc của các lực lượng chức năng, đơn vị tại cửa khẩu phía Trung Quốc.
Phối hợp VCCI thông báo về việc phía Trung Quốc thực hiện lấy mẫu xét nghiệm Covid-19 cả trên bao bì hàng hóa để các doanh nghiệp kiểm soát chặt chẽ từ khâu thu hoạch, phân loại, đóng gói, bốc xếp hàng hóa. Chỉ đạo thương vụ Việt Nam và các tham tán thương mại kịp thời nắm thông tin và phối hợp các địa phương có cửa khẩu biên giới với Trung Quốc để cung cấp, cập nhật thường xuyên về các quy định, yêu cầu của phía Trung Quốc đối với hàng nông sản xuất khẩu.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần chủ trì, đàm phán với Hải quan Trung Quốc ký kết Nghị định thư về việc giảm tỷ lệ kiểm tra kiểm dịch, xây dựng cơ chế để kiểm tra nhanh các chứng thư kiểm dịch động thực vật và thống nhất cơ chế giám sát an toàn thực phẩm đối với các lô hàng nông, lâm, thủy sản của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc; đàm phán mở cửa thị trường về mặt kỹ thuật với các cơ quan hữu quan phía Trung Quốc nhằm mở rộng danh mục sản phẩm nông sản, thủy sản cũng như bổ sung danh sách doanh nghiệp Việt Nam được phép xuất khẩu sang thị trường này.
Đàm phán, thống nhất với cơ quan chức năng phía Trung Quốc để thống nhất thủ tục kiểm dịch đối với hàng hóa nông, lâm, thủy sản, hoa quả tươi trong giai đoạn 2 nước đẩy mạnh phòng dịch Covid-19, không để tình trạng đóng cửa khẩu hoặc tạm dừng nhập khẩu nông sản, hoa quả như thời gian vừa qua. Nắm bắt tình hình liên quan chính sách quản lý tăng cường, chặt chẽ đối với các mặt hàng nông, lâm, thủy sản được sản xuất từ Việt Nam của phía Trung Quốc để có hướng dẫn doanh nghiệp Việt Nam phù hợp.
Đối với UBND tỉnh biên giới phía bắc, chỉ đạo sở, ngành trực thuộc theo chức năng phối hợp kiểm soát, tạo thuận lợi cho hoạt động vận chuyển, lưu thông, mua bán hàng hóa, trao đổi thương mại biên giới. Thiết lập, duy trì thường xuyên mối quan hệ chặt chẽ với chính quyền cặp cửa khẩu đối diện, đối thoại giải quyết những vấn đề thương mại phát sinh trên địa bàn, các phương án bảo đảm phòng, chống dịch của phía Việt Nam. Chủ động đánh giá, dự báo và báo cáo kịp thời tình hình hoạt động thương mại biên giới trên địa bàn về các cơ quan chức năng.Về lâu dài, các tỉnh biên giới cần quy hoạch các khu vực xây dựng các kho chuyên dụng bảo quản hàng nông sản, hoa quả tại các cửa khẩu. Hoạch định triển khai các biện pháp tại khu vực cửa khẩu bảo đảm an toàn trong phòng, chống dịch Covid-19 cho người, phương tiện, hàng hóa.
Thời gian tới, Tổng cục Hải quan tiếp tục tạo điều kiện tối đa và thực hiện thông quan nhanh chóng trong ngày đối với hàng hóa xuất khẩu tại địa bàn (kể cả ngoài giờ hành chính); giải quyết ngay các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan xuất khẩu hàng hóa. Trong trường hợp thay đổi cửa khẩu xuất, thay đổi phương thức vận chuyển hàng hóa thì hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện khai sửa đổi, bổ sung hoặc hủy tờ khai hải quan, đăng ký tờ khai hải quan mới theo quy định để tiếp tục xuất khẩu hoặc đưa trở lại nội địa để tiêu thụ. Bố trí cán bộ công chức giải quyết thủ tục thông quan và giám sát hàng hóa xuất khẩu ngoài giờ hành chính, ngày nghỉ, ngày lễ; ưu tiên, bố trí, sắp xếp các xe đã hoàn thành thủ tục thông quan hàng hóa trước được đi qua cửa khẩu sớm.
Hải quan sẽ phối hợp với các DN kinh doanh kho, bãi tại khu vực cửa khẩu bố trí địa điểm và tạo điều kiện cho việc bảo quản, phân loại chất lượng hàng hóa của DN trong thời gian chờ xuất khẩu; cho phép DN gửi hàng hóa xuất khẩu đã hoàn thành thủ tục hải quan cần bảo quản vào các kho lạnh, trường hợp có thay đổi thông tin hàng hóa so với nội dung khai trên tờ khai hải quan thì hướng dẫn DN thực hiện khai sửa đổi, bổ sung theo quy định…
Hải quan sẽ thường xuyên cập nhật tình hình, cung cấp thông tin, khuyến cáo kịp thời tới các DN xuất khẩu hàng nông sản qua các cửa khẩu trên địa bàn. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trên địa bàn điều tiết giao thông cho xe ra vào không bị ùn tắc, đảm bảo công tác phòng, chống dịch, cũng như hạn chế chi phí phát sinh cho DN, thương nhân.
Về lâu dài, các tỉnh biên giới cần quy hoạch các khu vực xây dựng kho chuyên dụng bảo quản hàng nông sản, hoa quả gần các cửa khẩu, tránh ách tắc tại cửa khẩu, đại diện Tổng cục Hải quan góp ý.
Thanh Tâm
