Theo thông tin trên The Guardian, các nhà khoa học cảnh báo nhân loại đang phải đối mặt với nguy cơ xuất hiện đại dịch mới kỳ lạ. Họ cho rằng, các loại virus cổ xưa đang “ngủ đông” trong lớp băng vĩnh cửu ở Bắc Cực một ngày nào đó có thể được giải phóng do khí hậu Trái Đất ngày càng ấm lên, dẫn đến một đợt bùng phát dịch bệnh lớn.
Các chủng vi khuẩn Methuselah (còn gọi và virus zombie) đã được các nhà nghiên cứu phân lập. Thông qua nghiên cứu, họ lo ngại chủng vi khuẩn này có nguy cơ gây ra tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu mới, không phải do một căn bệnh mới đối với khoa học, mà là bởi một bệnh đã có từ rất lâu về trước.
Trong bối cảnh đó, các nhà khoa học đã bắt đầu lên kế hoạch về một mạng lưới giám sát Bắc Cực nhằm xác định sớm và chúng xác những trường hợp mắc bệnh do vi sinh vật cổ đại gây ra. Đồng thời, mạng lưới này cung cấp sự cách ly và điều trị y tế chuyên nghiệp cho người bệnh nhằm ngăn chặn dịch bệnh bùng phát, cũng ngăn bệnh nhân rời khỏi khu vực.
“Hiện tại, các phân tích về mối đe dọa của đại dịch tập trung vào các căn bệnh có thể xuất hiện tại các khu vực phía Nam, sau đó lan rộng về phía Bắc. Người ta ít chú ý hơn đến khả năng một đợt bùng phát dịch bệnh có thể xuất hiện tại khu vực nằm xa về phía Bắc, từ đó lan xuống phía Nam.
Tôi cho rằng đó là một sự sơ xuất. Có những loại virus ở khu vực đó có khả năng lây nhiễm sang người và gây ra một đợt bùng phát dịch bệnh mới”, nhà di truyền học Jean-Michel Claverie ở Đại học Aix-Marseille (Pháp) bày tỏ quan điểm.
Đồng tình với ý kiến của nhà di truyền học Claverie, nhà virus học Marion Koopmans thuộc Trung tâm Y tế Erasmus ở Rotterdam (Hà Lan) chia sẻ: “Chúng tôi không biết loại virus nào đang ẩn náu trong lớp băng vĩnh cửu nhưng tôi nghĩ thực sự tồn tại nguy cơ xuất hiện loại virus có khả năng khiến dịch bệnh bùng phát, chẳng hạn loại virus gây bại liệt như thời xưa”.
Hồi năm 2014, nhà di truyền học Claverie cùng một nhóm các nhà khoa học đã tiến hành phân lập virus sống tại Siberia, qua đó nhận thấy chúng có thể lây nhiễm sang các sinh vật đơn bào, bất chấp việc bị chôn vùi trong lớp băng vĩnh cửu hàng nghìn năm.
XEM THÊM: 55 người ở Mỹ thiệt mạng do bão tuyết và giá rét quá khắc nghiệt
Nghiên cứu sâu hơn được công bố vào năm 2023 cho thấy, một số chủng virus khác nhau tồn tại ở 7 địa điểm khác nhau của Siberia và có thể lây nhiễn sang các tế bào nuôi cấy. Đáng chú ý, một mẫu virus trong đó có “tuổi thọ” lên tới 48.500 năm.
“Các loại virus mà chúng tôi phân lập được chỉ có khả năng lây nhiễm cho trùng amip và không gây nguy hiểm cho con người. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa các loại virus khác hiện đang bị đóng băng trong lớp băng vĩnh cửu không gây bệnh ở người. Chúng tôi đã xác định được dấu vết bộ gen của poxvirus và herpesvirus - những mầm bệnh phổ biến ở người”, Guardian dẫn lời nhà di truyền học Claverie.
Được biết, lớp băng vĩnh cửu bao phủ 1/5 bán cầu bắc, tạo thành từ phần đất được giữ ở mức nhiệt dưới 0 độ C trong thời gian dài. Các nhà khoa học phát hiện một số lớp băng đã bị đóng băng trong hàng trăm nghìn năm qua.
Trao đổi với tờ Observer hồi tuấn trước, nhà di truyền học Claverie nói: “Điểm mấu chốt là lớp băng vĩnh cửu lạnh, tối và thiếu oxy. Đây là điều kiện hoàn hảo để bảo quản những vật liệu sinh học. Bạn đặt sữa chua vào trong lớp băng vĩnh cửu, 50.000 năm sau lấy ra vẫn có thể ăn được”.
Tuy nhiên, lớp băng vĩnh cửu trên thế giới hiện đang thay đổi. Băng tại Canada, Siberia và Alaska - những nơi được coi là trữ lượng băng chủ yếu của hành tinh - đang tan dần do biến đổi khí hậu tác động không cân đối đến Bắc Cực. Theo các nhà khí tượng học, khu vực này đang nóng lên nhanh hơn nhiều lần so với tốc độ trung bình của nóng lên toàn cầu.
Nhà di truyền học Claverie lưu ý, lớp băng vĩnh cửu tan ngay lập tức không phải yếu tố dẫn đến những rủi ro tức thời nhất. Thay vào đó, mối nguy hiểm đến từ tác động khác của nóng lên toàn cầu: Sự biến mất của băng biển Bắc Cực.
Điều này cho phép hoạt động vận chuyển, phát triển giao thông và công nghiệp ở Siberia tăng lên. Các hoạt động khai thác quy mô lớn đang được lên kế hoạch và sẽ tạo ra những hố lớn xuống sâu bên trong lớp băng vĩnh cửu để khai thác dầu và quặng.
“Những hoạt động này sẽ phải phóng lượng lớn mầm bệnh vẫn phát triển mạnh ở khu vực đó. Thợ mỏ bước vào hầm có thể hít phải virus. Hậu quả để lại có thể rất tai hại", nhà di truyền học Claverie dự đoán.
Nhà virus học Koopmans nhấn mạnh thêm về quan điểm trên: “Nếu nhìn vào lịch sử bùng phát dịch bệnh, một trong các nguyên nhân chính là sự thay đổi trong việc sử dụng đất.
Ví dụ, virus Nipah lây lan qua loài dơi ăn quả bị con người đuổi khỏi môi trường sống tự nhiên. Tương tự, bệnh đậu mùa khỉ liên quan đến sự mở rộng của quá trình đô thị hóa ở châu Phi.
Đó là những gì chúng ta sắp chứng kiến tại Bắc Cực: một sự thay đổi hoàn toàn trong việc sử dụng đất và điều đó có thể gây nguy hiểm, như những gì chúng ta thấy ở các khu vực khác”.
Các nhà khoa học tin rằng phần sâu nhất của lớp băng vĩnh cửu có thể chứa những loại virus với “tuổi thọ” lên đến 1 triệu năm, lớn hơn rất nhiều so với loài người và được cho là từng xuất hiện khoảng 300.000 năm trước.
Nhà di truyền học Claverie chia sẻ: “Hệ thống miễn dịch của chúng ta có thể chưa bao giờ tiếp xúc với một số loại virus trong số đó. Đây là một điều đáng lo ngại khác. Kịch bản về một loại virus không xác định từng lây nhiễm cho người Neanderthal thực sự đã đến với chúng ta. Kịch bản này khó xảy ra nhưng vẫn là một nguy cơ thực sự”.
Đinh Kim(Theo Guardian)
