Theo thông tin trên CNN, các báo cáo về “ánh sáng động đất”, giống như hình ảnh nhìn thấy trong các video ghi lại cảnh tượng trước trận động đất mạnh 6,8 độ richter ở Maroc hôm 8/9, đã có từ thời Hy Lạp cổ đại.
Ông John Derr - nhà địa vật lý đã nghỉ hưu, từng công tác tại Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ chia sẻ, những ánh sáng rực rỡ với nhiều màu sắc khác nhau từ lâu đã khiến các nhà khoa học bối rối. Mặc dù các nhà khoa học chưa thể thống nhất ý kiến về nguồn gốc của những luồng sáng này nhưng chúng “chắc chắn có thật”.
“Việc nhìn thấy ánh sáng động đất phụ thuộc vào bóng tối và các yếu tố xung quanh”, ông John giải thích trong một email. Nhà địa vật lý này nói thêm, ánh sáng động đất trong đoạn video ghi lại tại Maroc được đăng tải lên mạng trông giống luồng sáng động đất xuất hiện trong camera an ninh hồi xảy ra trận động đất năm 2007 tại Pisco (Peru).
Theo Giáo sư Vật lý Juan Antonio Lira Cacho ở Đại học Nacional Mayor de San Marcos (Peru), tính năng quay video của điện thoại di động và việc sử dụng rộng rãi camera an ninh giúp việc nghiên cứu hiện tượng ánh sáng động đất trở nên dễ dàng hơn.
“Nếu ở thời điểm 40 năm trước, không thể ghi lại được những hình ảnh này. Dù bạn nhìn thấy và kể lại thì cũng không ai tin cả”, Giáo sư Juan nói.
Ánh sáng động đất xuất hiện ở những dạng nào?
Trong Bách khoa toàn thư về Địa vật lý Trái đất rắn (2019) mà ông John là đồng tác giả, một chương về ánh sáng động đất nêu hiện tượng này có thể xuất hiện ở nhiều dạng khác nhau.
Đôi khi ánh sáng trông giống tia sét thông thường hoặc một dải sáng trong bầu khí quyển như cực quang. Có lúc ánh sáng động đất lại trông giống những quả cầu phát sáng lơ lửng giữa không trung, những ngọn lửa nhỏ bập bùng gần mặt đất hoặc những ngọn lửa lớn hơn xuất hiện từ mặt đất.
Một đoạn video được quay tại Trung Quốc ngay trước trận động đất ở Tứ Xuyên năm 2008 cho thấy hiện tượng ánh sáng động đất trong dạng những đám mây phát sáng lơ lửng trên bầu trời.
Để tìm hiểu rõ hơn về ánh sáng động đất, ông John và các động nghiệp đã thu thập thông tin về 65 trận động đất ở Mỹ và châu Âu xảy ra từ năm 1600, đi kèm các báo cáo đáng tin cậy về hiện trượng này. Nhóm của ông John chua sẻ công trình nghiên cứu của mình trong một bài bào đăng trên tạp chí Thư nghiên cứu địa chấn hồi năm 2014.
Các nhà nghiên cứu phát hiện, khoảng 80% các lần xuất hiện ánh sáng động đất nằm trong phạm vi nghiên cứu đều được quan sát thấy ở các trận động đất có cường độ lớn hơn 5,0 richter. Trong hầu hết các trường hợp, hiện tượng này được nhìn thấy ngay trước hoặc trong khi xảy ra địa chấn và có thể quan sát ở địa điểm cách tâm chấn tới 600km.
XEM THÊM: Ban công chung cư cháy lớn, chàng trai có hành động tưởng vô ích nhưng mang lại kết quả bất ngờ
Các trận động đất, đặc biệt là những trận động đất có cường độ mạnh, thường xảy ra dọc theo hoặc ở vùng lân cận các khu vực có các mảng kiến tạo gặp nhau. Thế nhưng, nghiên cứu năm 2014 lại chỉ ra phần lớn các trận động đất liên quan đến hiện tượng ánh sáng động đất xảy ra ngay bên trong các mảng kiến tạo, mà không phải ở ranh giới của chúng.
Bên cạnh đó, nhiều khả năng ánh sáng động đất xuất hiện phía trên hoặc gần các thung lũng tách giãn. Đây là các khu vực mà ở một thời điểm nào đó trong quá khứ, lớp vỏ Trái Đất đã bị tách ra, tạo thành một vùng đất thấp kéo dài nằm giữa hai khối đất cao hơn.
Giả thuyết về nguồn gốc của ánh sáng động đất
Ông Friedemann Freund - một cộng sự của nhà địa vật lý John Derr, từng là nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Ames của NASA, đã đưa ra một giả thuyết về nguồn gốc của ánh sáng động đất.
Theo ông Freund, khi một số sự thiếu hụt hoặc tạp chất nhất định trong tinh thể đá chịu áp lực cơ học, ví dụ như trong quá trình hình thành áp lực kiến tạo trước hoặc trong một trận động đất lớn, chúng vỡ ngay lập tức và tạo ra điện. Đá là chất cách điện, khi chịu tác động về mặt cơ học thì sẽ trở thành chất bán dẫn.
“Trước khi xảy ra các trận động đất, khối lượng đá cực lớn (hàng trăm nghìn km khối đá trong vỏ Trái Đất) đang bị nén và sức nén này gây ra sự dịch chuyển của các hạt khoáng chất tương đối với nhau.
Việc này giống như kích hoạt một cục pin, tạo ra điện tích có thể thoát ra khỏi những tảng đá đang chịu sức nén và xuyên qua những tác đá không bị nén. Các điện tích di chuyển với tốc độ cực nhanh, lên đến khoảng 200 m/s”, ông Freund nói.
Có nhiều giả thuyết khác về nguồn gốc của ánh sáng động đất. Trong đó, có ý kiến cho rằng tĩnh điện được tạo ra do sự nứt vỡ của đá và sự giải thoát radon tạo nên hiện tượng này.
Hiện tại, các nhà địa chấn học vẫn chưa thể thống nhất quan điểm về cơ chế tạo ra ánh sáng động đất và đang cố gắng giải mã những bí ẩn liên quan đến hiện tượng này.
Ông Freund hy vọng trong tương lai có thể sử dụng ánh sáng động đất hoặc điện tích tạo ra chúng, kết hợp với các yếu tố khác để đưa ra dự báo về một trận động đất lớn sắp xảy ra.
Đinh Kim (Theo CNN)
