Mới đây nhất, ngày 17/4, Slovakia đã thông qua lệnh cấm nhập khẩu ngũ cốc và các nông sản khác của Ukraine. Quyết định có hiệu lực từ ngày 19/4.
Theo đó, Slovakia trở thành quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) thứ ba cấm nhập khẩu nông sản từ Ukraine, sau các động thái tương tự của Ba Lan và Hungary, qua đó làm trầm trọng thêm thách thức đối với EU trong việc hỗ trợ Kiev vận chuyển ngũ cốc ra thị trường thế giới.
Ủy ban châu Âu (EC) đã bày tỏ quan điểm không tán thành các quyết định trên, gọi việc cấm nhập khẩu ngũ cốc Ukraine là “đơn phương” và “không thể chấp nhận được”, đồng thời kêu gọi phối hợp để giải quyết vấn đề.
Ngày 19/4, sau cuộc hội đàm với những người đồng cấp Ba Lan tại Warsaw, Bộ trưởng Nông nghiệp Ukraine Mykola Solskyi đã xác nhận rằng việc vận chuyển các sản phẩm ngũ cốc và thực phẩm của Ukraine sẽ nối lại qua Ba Lan.
Cùng ngày, bà Ursula von der Leyen, lãnh đạo của Ủy ban châu Âu, đã đề xuất một quỹ hỗ trợ thêm 100 triệu euro (110 triệu USD) cho nông dân.
Trong khi trước đó, vào tháng 3, Ủy viên Nông nghiệp Châu Âu Janusz Wojciechowski đã phân bổ 29,5 triệu euro (32 triệu USD) cho Ba Lan, 16,75 triệu euro (18 triệu USD) cho Bulgaria và 10,05 triệu euro (11 triệu USD) cho Romania, nhằm tìm cách hỗ trợ nông dân.
Tuy nhiên, ông Jacob Funk Kirkegaard, thành viên cao cấp tại Quỹ Marshall của Mỹ tại Brussels, nói rằng tiền sẽ không giải quyết được các vấn đề cơ bản bởi vì đối với các quốc gia như Ba Lan và Hungary, khối trước tiên phải giải quyết vấn đề chính trị đang diễn ra.
Bà Alina Cretu - giám đốc điều hành Diễn đàn Nông dân và Nhà chế biến Chuyên nghiệp Romania - cũng lên tiếng cho hay: "Ngũ cốc Ukraine nên đến các quốc gia cần chúng. Nhưng đồng thời, điều này lại gây khó khăn cho các nước như Romania, quốc gia xuất khẩu ròng ngũ cốc với hơn một nửa sản lượng nội địa của chúng tôi được bán ra thế giới. Nếu các thương lái mua ngũ cốc từ Ukraine, thay vì thu gom tại địa phương, nông dân Romania sẽ đối mặt nguy cơ phá sản vì không thể cạnh tranh với giá ngũ cốc Ukraine. Đây là điều đang diễn ra".
Theo bà Cretu , EU "không hiểu rõ tình hình của nông dân" và lệnh cấm nhập khẩu ngũ cốc Ukraine vào thị trường Romania sẽ giúp nông dân nước này vượt qua giai đoạn khó khăn. Hiệp hội nông dân Ba Lan và các nước Trung, Đông Âu khác cũng có cùng quan điểm này.
Trước diễn biến chia rẽ, các thành viên EU đã nhanh chóng lên lịch họp trong tuần này thảo luận về các vấn đề trên.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp CH Czech Zdeněk Nekula khẳng định: “Chúng ta phải tìm được sự đồng thuận trong toàn EU về các quy tắc theo đó các mặt hàng nông sản sẽ được vận chuyển từ Ukraine đến các cảng châu Âu và sản xuất từ các cảng đó sẽ đi xa hơn đến các quốc gia bên ngoài EU phụ thuộc vào sản xuất của Ukraine”.
Trong khi đó, ông Jaroslaw Kaczynski, lãnh đạo đảng Luật pháp và Công lý (PiS) cầm quyền tại Ba Lan, khẳng định: “Việc chúng tôi là bạn bè và đồng minh của Ukraine vẫn không thay đổi, chúng tôi sẽ ủng hộ và hỗ trợ Ukraine”.
Sau khi Nga phát động chiến dịch ở Ukraine, Moscow đã chặn những tuyến đường vận chuyển từ các cảng ở Biển Đen, cản trở tàu Ukraine xuất khẩu ngũ cốc và các sản phẩm nông nghiệp khác ra thế giới.
Nhằm tạo điều kiện, EU đã loại bỏ tất cả thuế và hạn ngạch với ngũ cốc Ukraine xuất khẩu sang 27 quốc gia thành viên. Từ đó, ngũ cốc của Ukraine được vận chuyển bằng đường bộ qua Ba Lan cũng như các quốc gia láng giềng khác. Tuy nhiên, một lượng lớn ngũ cốc Ukraine, vốn rẻ hơn ngũ cốc được sản xuất tại EU, kẹt lại ở các quốc gia trung chuyển và gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới giá cả và doanh số bán hàng của nông dân địa phương.
Dù Ukraine thừa nhận nông dân châu Âu có lý do chính đáng khi phản đối nguồn ngũ cốc từ nước này, chính quyền ở Kiev nói rằng người dân của họ đang gặp khó khăn hơn nhiều.
Việc phong tỏa đã kết thúc vào tháng 8/2022, với một thỏa thuận được ký kết giữa Nga và Ukraine để tiếp tục xuất khẩu. Tuy nhiên, ông Mykola Solskyi đã nêu lên những lo ngại về tình trạng của thỏa thuận này với Moscow – hiện sẽ hết hạn vào ngày 18/5. "Không thể dự đoán Moscow sẽ cho phép bao nhiêu tàu đi qua", ông nói.
Mộc Miên (Theo Aljazeera)
