Một ch?ều bên sông Son, kh? cơn bão số 10 vừa tràn qua, tô? được nghe ông Howard L?mb?rt, trưởng đoàn thám h?ểm hang động Hoàng g?a Anh kể về cuộc gặp của ông vớ? Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp hơn 20 năm trước. "Được gặp con ngườ? nổ? t?ếng nhưng vô cùng bình dị như Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp là đ?ều may mắn nhất cuộc đờ? tô?!", Howard L?mb?rt mở đầu câu chuyện.
Đấy là năm 1992, kh? Howard L?mb?rt cùng các cộng sự của mình có chuyến thám h?ểm thứ ha? tạ? Phong Nha - Kẻ Bàng. Chuyến thám h?ểm hang Tố?, hang Vòm lần ấy phả? bỏ dở nửa chừng vì một thành v?ên của đoàn bị ốm. Kh? cả đoàn trở ra trạm y tế xã và đang chăm sóc ngườ? bệnh, thì một cán bộ UBND xã hỏ? đoàn có muốn gặp một vị tướng của V?ệt Nam không.
Howard L?mb?rt và cả nhóm rất bất ngờ kh? và? phút sau, Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp và mọ? ngườ? xuất h?ện. "Thú thật lúc đó tô? không b?ết rõ về Đạ? tướng. Nhưng tô? vô cùng sửng sốt kh? chứng k?ến ông g?à tóc bạc nó? chuyện lưu loát vớ? chúng tô? bằng t?ếng Pháp do đoàn không có ph?ên dịch t?ếng Anh. Thế là vợ tô? trở thành ph?ên dịch cho đoàn của Đạ? tướng và nhóm thám h?ểm...", ông Howard L?mb?rt bồ? hồ? nhớ lạ?.
Bút tích lá thư của Đạ? tướng gử? Howard L?mb?rt và đoàn thám h?ểm.
Trong bữa trưa g?ản dị vớ? cơm nắm bên dòng sông Son buổ? ấy, "ông g?à tóc bạc" và Howard L?mb?rt trò chuyện rất nh?ều về du lịch và phát tr?ển du lịch ở Quảng Bình. Kết thúc câu chuyện, Đạ? tướng đã v?ết một lá thư ngắn gử? ông Howard L?mb?rt và đoàn thám h?ểm vớ? nộ? dung: "Ngh?ên cứu hang Karst phục vụ du lịch và các ngành k?nh tế và khoa học là một công tác quan trọng, cần làm cho thật tốt. Luôn luôn chú trọng bảo vệ mô? trường".
Bút tích lá thư ấy, đến g?ờ ông vẫn còn g?ữ. Howard L?mb?rt tâm sự: Đó là một ý k?ến quý báu và nó mang lạ? h?ệu quả nhất từ trước đến nay đố? vớ? tô? và các thành v?ên đoàn thám h?ểm. Thực h?ện tốt công tác ngh?ên cứu hang động để phục vụ du lịch và chú trọng bảo vệ mô? trường chính là t?êu chí của phát tr?ển bền vững, khá? n?ệm mà phả? đến những năm gần đây mớ? thực sự phổ b?ến ở V?ệt Nam.
Thế nhưng cách đây hơn ha? mươ? năm, Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp đã không quên nhắc nhở, đ?ều đó càng chứng tỏ ông là một ngườ? rất thức thờ? và có tầm nhìn xa. Tô? mang theo lờ? căn dặn ấy của ông để cùng vớ? cộng sự, chính quyền và nhân dân Quảng Bình kha? thác Sơn Đoòng và hệ thống hang động ở Phong Nha - Kẻ Bàng theo hướng bền vững, góp phần bảo tồn d? sản cho thế hệ tương la?...
Trong suốt câu chuyện ông kể, tô? cảm nhận được tấm lòng kính trọng và yêu quý mà Howard L?mb?rt dành cho Đạ? tướng kh? ông nh?ều lần nhắc lạ? rằng Đạ? tướng là một con ngườ? cực kỳ dân dã, g?ản dị và luôn quan tâm đến mọ? ngườ?. Trong cuộc gặp gỡ ngắn ngủ? ấy, bác G?áp đã không quên bố trí ngườ? đưa bạn của Howard L?mb?rt đ? đ?ều trị tạ? Bệnh v?ện Trung ương Huế. "Sau này, kh? h?ểu rõ hơn về con ngườ? Đạ? tướng, tô? càng trân trọng những v?ệc làm và thá? độ của ông hơn. Phong Nha ngày ấy còn hoang vắng, bữa cơm trưa của một vị tướng như ông chỉ g?ản dị vớ? cơm nắm gó? trong lá chuố? và chúng tô? ngồ? thành vòng tròn trên sàn nhà. Có lẽ vớ? tô?, đó là bữa cơm đặc b?ệt nhất, đáng nhớ nhất trong cuộc đờ?...", Howard L?mb?rt ch?a sẻ.
Cũng trong bữa trưa hôm ấy, ha? vợ chồng ông đưa cho Đạ? tướng xem bản đồ về hệ thống hang động Phong Nha - Kẻ Bàng. Đạ? tướng đã xem rất chăm chú và có nh?ều ý k?ến đóng góp quan trọng. Đạ? tướng cũng bảo đảm sẽ tạo đ?ều k?ện tốt để ông và đoàn thám h?ểm có thể t?ếp tục công v?ệc thám h?ểm của mình ở Quảng Bình. Và sau hơn ha? mươ? năm kể từ ngày ấy, Howard L?mb?rt cùng cộng sự của mình vẫn gắn bó vớ? Phong Nha - Kẻ Bàng, t?ếp tục hành trình khám phá những vẻ đẹp t?ềm ẩn của th?ên nh?ên nơ? đây để phục vụ khoa học và phát tr?ển du lịch như mong muốn năm nào của Đạ? tướng.
Bức ảnh lưu n?ệm của Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp và Howard L?mb?rt cùng các thành v?ên.
Sau cuộc hộ? ngộ ở Phong Nha - Kẻ Bàng ngày ấy, kh? về nước, Howard L?mb?rt đã kể cho các bạn của mình nghe về cuộc gặp vớ? Đạ? tướng. Các bạn của ông đều bảo rằng ông là ngườ? vô cùng may mắn kh? được d?ện k?ến vị tướng k?ệt xuất của không chỉ r?êng V?ệt Nam mà của cả thế g?ớ?.
Ông cũng từng gặp và chuyện trò vớ? những "bạ? tướng" dướ? tay Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp như W?ll?am Westmoreland, nguyên là Phó Tư lệnh Bộ chỉ huy cố vấn quân sự Mỹ, ngườ? từng tham g?a cuộc ch?ến ở V?ệt Nam năm 1964 và Robert Strange McNamara, nguyên là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ, ngườ? được mệnh danh là "k?ến trúc sư trưởng" của cuộc ch?ến tranh ở V?ệt Nam. Và sau những cuộc gặp gỡ ấy, chứng k?ến thá? độ tôn trọng của Westmoreland và McNamara vớ? đố? thủ của mình là Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp, ông càng cảm nhận được sự vĩ đạ? của "ông g?à tóc bạc" mà ông đã may mắn được d?ện k?ến ở nú? rừng Phong Nha ngày ấy.
Tháng 10/2013, kh? đang ở Phong Nha, Howard L?mb?rt nghe t?n Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp từ trần. Ông không khỏ? bàng hoàng: "Tô? đọc trên mạng ?nternet và b?ết t?n. Có thể nó?, sự ra đ? của Đạ? tướng là một sự k?ện chấn động không chỉ đố? vớ? ngườ? dân V?ệt Nam mà vớ? cả thế g?ớ? kh? tất cả các tờ báo, tạp chí quốc tế đều v?ết rất nh?ều về sự k?ện này. Ngày 12-10, tô? cùng các bạn bè của mình về v?ếng Đạ? tướng ở trụ sở UBND tỉnh Quảng Bình.
Tạ? đây, tô? được chứng k?ến hàng nghìn ngườ? dân xếp hàng dà? trong cơn mưa để v?ếng Đạ? tướng. Họ là những cụ g?à tóc bạc, những em học s?nh, những ngườ? cựu ch?ến b?nh quân phục chỉnh tề ôm d? ảnh Đạ? tướng trước ngực... Thú thật trong đờ? mình, tô? chưa từng bắt gặp khung cảnh nào xúc động đến thế! Sau đám tang, tô? được nghe nh?ều ngườ? so sánh rằng, đây là đám tang lớn nhất sau đám tang Bác Hồ. Tô? không được chứng k?ến đám tang của Chủ tịch Hồ Chí M?nh, vì vậy vớ? tô?, có lẽ đây là lần đầu t?ên và duy nhất trong đờ? được may mắn có mặt ở một cuộc t?ễn đưa mà ngườ? ngườ? đều rơ? lệ như thế. Và trong đờ? mình, vớ? cuộc gặp gỡ Đạ? tướng hơn ha? mươ? năm trước ở nú? rừng Phong Nha và ngày đưa t?ễn Ngườ?, tô? t?n đấy là mố? duyên kỳ ngộ mà không dễ gì có được của tô? vớ? Đạ? tướng trên mảnh đất Quảng Bình!", Howard L?mb?rt tâm sự...
Sông Son sau ngày bão nước vẫn cuồn cuộn chảy. Thờ? g?an cũng như sông, không bao g?ờ dừng lạ?. Nhưng ký ức về cuộc gặp gỡ hơn ha? mươ? năm trước dường như vẫn vẹn nguyên và tươ? mớ? trong lòng ngườ? đàn ông ngoạ? quốc đã và đang gắn bó vớ? mảnh đất này. Ch?a tay, tô? nhớ mã? lờ? ông, rằng được gặp gỡ Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp là đ?ều may mắn nhất cuộc đờ? mình...
Vâng, và tô? t?n nó còn mang lạ? may mắn cho quê hương, kh? cuộc gặp gỡ ấm tình cùng những lờ? căn dặn đầy trách nh?ệm của Đạ? tướng Võ Nguyên G?áp đã và sẽ luôn là nguồn cảm hứng bất tận để Howard L?mb?rt và những cộng sự của mình t?ếp tục hành trình khám phá vẻ đẹp t?ềm ẩn của nú? rừng Phong Nha - Kẻ Bàng...
M.L (theo Báo Quảng Bình)
