Đường không rõ nguồn gốc: Ham giá rẻ, nhận hậu quả đắt

Đường vừa là gia vị dùng nấu nướng vừa ăn trực tiếp, nên việc sử dụng sản phẩm không rõ nguồn gốc, hóa chất tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Chưa thể “chặn dòng” đường cát lậu

Thời gian gần đây, cơ quan chức năng các tỉnh khu vực biên giới Tây Nam như An Giang, Tây Ninh, Kiên Giang... liên tục phát hiện và bắt giữ nhiều vụ vận chuyển đường cát nhập lậu vào Việt Nam. Trong đó, cuối năm 2020, khi kiểm tra tàu lưu thông từ biên giới Campuchia vào Việt Nam, công an đã phát hiện khoảng 100 tấn đường cát nhưng không có giấy tờ, hóa đơn hợp lệ.

Trước đó một năm, bộ Công an cũng đã bắt được “ông trùm” nhập lậu đường cát Vi Hoàng Minh, khi Minh và đồng bọn đang “phù phép” cho hơn 1.000 tấn đường cát nhập lậu từ Campuchia về thành đường sản xuất trong nước.

Tính từ đầu năm 2020 đến nay, lượng đường cát nhập lậu bị bắt giữ tại An Giang khoảng 400 tấn, Long An khoảng 40 tấn và Tây Ninh hơn 10 tấn. Riêng trong tháng 2/2021, lực lượng chức năng các tỉnh Tây Nam đã bắt giữ trên 400kg đường cát nhập lậu.

Hoạt động buôn lậu đường cát ngày càng tinh vi.

Gần đây, cơ quan chức năng An Giang đã tăng cường kiểm tra, phát hiện và xử lý tốt tình trạng buôn lậu. Tuy nhiên, các cửa ngõ khác tại Kiên Giang, Quảng Trị, Long An, Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Tháp... tình trạng nhập lậu cũng diễn ra rất phức tạp.

Cơ quan chức năng các tỉnh này đã quyết liệt xử lý nhưng tình trạng nhập lậu đường cát vẫn được nhiều các đường dây nhập lậu hoạt động tinh vi, nguồn đường cát lậu vẫn được các đầu nậu tìm cách đưa trót lọt về Việt Nam. Vậy số đường đã nhập lậu trót lọt vào Việt Nam sẽ đi về đâu? Chúng được “hô biến” ra sao trước khi lên bàn ăn của người tiêu dùng?

Nếu như trước đây đường cát nhập lậu thường được tập kết ở biên giới và chủ yếu được các nhóm mang vác về Việt Nam theo dạng nhỏ lẻ, thì nay đã hình thành những đường dây buôn lậu lớn. Mỗi chuyến vận chuyển lên cả trăm, cả ngàn tấn.

Tinh vi hơn, số đường lậu sẽ được các “ông trùm” như Vi Hoàng Minh ngang nhiên “thay áo mới” bằng bao bì, nhãn hiệu trong nước rồi phân phối đi tiêu thụ khắp nơi.

“Cao thủ” hơn cả Vi Hoàng Minh là chiêu thức của một số đối tượng dùng thủ đoạn tham gia đấu giá đường từ những đợt thanh lý hàng buôn lậu. Khi đấu giá, chúng sẵn sàng đấu thầu rất cao để khó ai cạnh tranh và thắng thầu.

Chiêu thức của một số đối tượng dùng thủ đoạn tham gia đấu giá đường từ những đợt thanh lý hàng buôn lậu. Khi đấu giá, chúng sẵn sàng đấu thầu rất cao để khó ai cạnh tranh và thắng thầu. Hồ sơ thắng thầu, các đối tượng ngang nhiên sử dụng quay vòng cả cho các lô đường nhập lậu khác. Từ đó, “rửa sạch” số đường lậu không rõ nguồn gốc thành sản phẩm chất lượng bán cho người dân.

Thị trường chính của những chuyến hàng lậu này sẽ là các chợ đầu mối, chợ truyền thống, chợ nhỏ lẻ, hộ kinh doanh cá thể... nơi mà người tiêu dùng muốn mua được hàng giá rẻ hơn là chú ý đến nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm hay vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm.

Chỉ cần dạo quanh các chợ lớn ở TP.HCM, có thể nhận thấy nơi nào cũng có vài quầy kinh doanh đường cát trắng, cát vàng, đường phèn... được chất cao trong những bao giấy hoặc túi nilon cột dây thun. Những bao đường này đều “6 không”: Không nhãn mác, không bao bì thương hiệu doanh nghiệp, không chỉ tiêu chất lượng sản phẩm, không chứng nhận đảm bảo an toàn vệ sinh, không quy định giá thành, không cả nguồn gốc xuất xứ.

Hô biến đường “6 không” thành “6 có”

Tất cả thông tin “6 không” như trên, nếu muốn thành “6 có” thì cứ hỏi người bán mà khó để kiểm chứng đâu là sự thật. Khi khách mua hàng, đường cứ thế được cân vào một bao nilon đem về nhà sử dụng, hiệu quả hay... hậu quả thì ai ăn nấy chịu.

Nguy hiểm hơn, khi muốn làm cho đường cát được đẹp cũng như để tăng giá bán, nhiều người sẵn sàng dùng hóa chất độc hại chế biến thêm vào mặt hàng thiết yếu này. Trước đó, người tiêu dùng từng “tái mặt” khi cơ quan công an bắt quả tang cơ sở của bà Lý Lệ Ch., ngụ KP.6, P.Đức Long, TP.Phan Thiết sản xuất đường cát vàng bằng a-xít photphoric (H3PO4) và phẩm màu. Bà Ch. khai nhận, thường mua số lượng lớn đường cát trắng với giá 13.000 đồng/kg. Sau đó dùng máy trộn đường cát trắng với a-xít H3PO4 (loại dùng trong tẩy rửa công nghiệp) và phẩm màu đỏ để làm thành đường cát vàng có màu vàng bắt mắt, không đóng cục, trọng lượng tăng hơn ban đầu, sau đóng gói bán cho các tiểu thương kinh doanh, quán cà phê, tiệm ăn trên địa bàn.

Đáng nói, H3PO4 là loại hóa chất được sử dụng nhiều trong ngành công nghiệp, dùng để xử lý nước thải nhà máy, nước sinh hoạt và có thể để điều chế phân bón. A-xít Photphoric còn có một loại dùng trong thực phẩm nhưng đã được tinh chế thành dạng muối. Loại muối này cũng không phải là phụ gia thực phẩm mà chỉ sử dụng làm chất hỗ trợ công nghệ, sau đó phải loại bỏ. Theo các chuyên gia, a-xít photphoric dùng trong công nghiệp có thể gây độc cho máu, gan, da, mắt, tủy xương.

Đối với các loại đường trắng không rõ nguồn gốc, màu trắng đó có thể do chất tẩy trắng, có thể có hóa chất làm ngọt (đường hóa học), vừa tăng thêm độ ngọt mà vừa giảm giá thành vì đường hóa học ngọt hơn đường mía khoảng 500 lần. Đó là chưa kể, đường trôi nổi, nhập lậu, không rõ nguồn gốc sẽ không thể nào đạt tiêu chuẩn chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm... cùng rất nhiều quy định nghiêm ngặt khác khi phơi mưa phơi nắng, giấu vào bụi rậm lầy lội hay thả theo dòng nước đục ngầu giữa hành trình nhập lậu.

Quá trình “hô biến” đường lậu thành đường thật khi phải đổ ra - trút vào - trộn bằng máy trộn bê tông hoặc thủ công cũng làm cho đường trộn lẫn với bụi đất, vi khuẩn... cùng biết bao dị vật khác mà không ai có thể đoán được.

Hiền Anh

Bài đăng trên ấn phẩm Đời sống & Pháp luật số Chủ Nhật (14)