(ĐSPL) - Ngày 27/5, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi.
Dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi vừa trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 quy định “Người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền tự do trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội”.
Làm khó cho hoạt động điều tra?
Theo báo Tuổi Trẻ, tại phiên thảo luận ở tổ đại biểu Quốc hội ngày 27/5, Thượng tướng Đặng Văn Hiếu, thứ trưởng Bộ Công an, chỉ đồng tình một nửa quy định này.
Ông cho rằng: “Cần thiết để bị can, bị cáo tự do trình bày, từ đó cán bộ điều tra người ta mới khai thác những mâu thuẫn trong lời khai, đấu tranh với tội phạm.
Nhưng quy định không buộc đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc tự nhận mình có tội thì không chuẩn lắm, nó làm khó khăn cho hoạt động điều tra”.
Ông Hiếu đề nghị sửa theo hướng “người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền tự do trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không bị ép buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình, không bị ép buộc phải nhận mình có tội” và cho rằng như vậy là đáp ứng được yêu cầu chống bức cung, dùng nhục hình.
“Tôi cho rằng người bị bắt, bị tạm giữ thì trước hết phải có quyền và nghĩa vụ trình bày diễn biến, hành vi của mình và có quyền chứng minh mình không phạm tội, đồng thời cũng có trách nhiệm phải nhận hành vi phạm tội của mình trước pháp luật” - thiếu tướng Trịnh Xuyên lên tiếng.
Ông nhấn mạnh: “Giết người, đánh người gây thương tích mà bảo là được quyền im lặng, không phải trình bày cái gì cả thì không đúng.
Các cơ quan nêu ra quyền im lặng là rất vô lý, không thể chấp nhận được, trong trình độ dân trí và điều kiện của chúng ta như vậy hoàn toàn không phù hợp, gây khó khăn cho các cơ quan đấu tranh bảo vệ pháp luật, dẫn đến hiệu quả đấu tranh phòng chống tội phạm sẽ thấp”.
Thiếu tướng Lê Đông Phong, phó giám đốc Công an TP.HCM, cũng có chung lập luận.
Ủy viên thường trực Ủy ban Tư pháp Đỗ Văn Đương nhận định:
“Dự thảo bộ luật lần này đưa ra nhiều quy định mới tưởng rằng tiến bộ nhưng rất nguy hiểm, làm bó tay các cơ quan tố tụng, không phục vụ cho việc đấu tranh tội phạm.
Chúng ta quy định như là quyền im lặng của người phạm tội là không đúng. Khi im lặng là lúc chưa có luật sư. Còn im lặng, không khai là bất lợi. Không buộc phải khai, phải nhận tội thế là ngầm hiểu là im mồm, không khai báo gì cả. Giết người cướp của cũng không khai báo là không đúng”.
Không thực hiện là “hạ thấp quyền của người dân với quốc tế”
Theo báo Thanh Niên, trái ngược quan điểm trên, luật sư Trương Trọng Nghĩa (đại biểu TP.HCM) nói: “Chúng ta đang muốn chuyển đổi lối tư duy làm việc từ bản cung sang chứng cứ. Các vụ án gây bức xúc gần đây như vụ Hồ Duy Hải, Lê Bá Mai cho thấy có những sai phạm trong công tác điều tra, trong đó có việc không coi trọng chứng cứ mà tập trung nhiều vào lời khai”.
“Chuyện trọng chứng hơn cung mấy chục năm nhưng khi làm lại có xu hướng đi vào cung hơn là chứng”, ông Nghĩa nhấn mạnh.
Theo ông, quyền không khai báo đã nằm trong Công ước quốc tế và các nước trong khu vực đã làm. “Mình không thực hiện quyền này là hạ thấp chuẩn mực của tố tụng hình sự, hạ thấp quyền của người dân với quốc tế”, ông nói thêm.
Trung tướng Trần Văn Độ, nguyên Phó chánh án TAND tối cao, giải thích thêm: “Thực chất của quyền im lặng nghĩa là người bị buộc tội, bị can, bị cáo có quyền tự do khai báo. Họ thấy cái gì cần khai báo thì khai báo, những gì bất lợi cho mình thì có quyền không khai báo”.
Dẫn lại vụ án, có ông giáo sư đại học bị cơ quan điều tra dọa: nếu anh không nhận tội thì chúng tôi sẽ bắt giam cả anh và bố anh khiến vị giáo sư phải nhận tội nhưng sau đó chứng minh được là ông bị oan (vụ án 2.000 ngày), ông Độ khẳng định: “Công dân có quyền im lặng, còn trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc cơ quan buộc tội, là trách nhiệm của nhà nước. Nhà nước muốn buộc tội thì nhà nước phải chứng minh”.
“Đàng hoàng thì ngại gì ghi âm, ghi hình?”
Điều 74, dự thảo bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) quy định phải ghi âm, ghi hình trong quá trình điều tra, xét hỏi. Đại biểu Lưu Văn Thành (Hải Phòng) đồng ý: “Quy định này là một bước tiến để chống bức cung, nhục hình. Hiện nay, hầu hết các nước đều áp dụng. Nên bắt buộc ghi âm, ghi hình trong toàn bộ các vụ án”.
Nhưng Thượng tướng Đặng Văn Hiếu cho rằng không nên quy định bắt buộc phải ghi âm, ghi hình khi hỏi cung vào luật vì không cần thiết trong mọi trường hợp.
Có những trường hợp bắt quả tang, chứng cứ rõ rồi, người ta nhận tội rồi thì không nhất thiết phải ghi âm, ghi hình. Mục đích là chống mớm cung, bức cung, nhưng các vụ rõ rồi thì không cần.
“Thứ hai nữa là chúng ta không đủ cơ sở vật chất để thực hiện, các huyện đều có cơ quan điều tra, rất khó trang bị đến tất cả. Tôi đề nghị chỉ quy định bắt buộc đối với một số trường hợp, ví dụ như với mục đích tuyên truyền hoặc với các bị can phạm tội đặc biệt nghiêm trọng” - ông Hiếu nói.
Tương tự, đại biểu Đỗ Văn Đương nêu quan điểm: “Dự thảo nói ghi âm, ghi hình trong mọi trường hợp là lý tưởng hóa. Ghi âm ghi hình để làm gì, ai là người ghi âm, ghi hình? Nếu chính điều tra viên thì họ không dại gì họ ghi lúc họ bức cung. Cùng với đó phải lập biên bản mới có giá trị pháp lý. Quy định như thế rất nguy hiểm, rất sai, tốn kém ngân sách, rườm rà không cần thiết... Đây là vấn đề giám sát, không thể vì vài vụ bức cung nhục hình mà phải ghi âm ghi hình”, đại biểu Đương nói.
“Nếu không cho ghi âm, ghi hình thì làm thế nào để kiểm soát được quá trình hỏi cung? Nếu chúng ta đàng hoàng thì chúng ta ngại gì ghi âm, ghi hình?
Tôi cho rằng các vụ án cần được ghi âm, ghi hình. Sắp tới đây chúng ta giám sát tình hình oan, sai sẽ thấy sự cần thiết này” - phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Lê Minh Thông nhận định.
Đại biểu Nguyễn Thành Bộ, chánh án TAND tỉnh Thanh Hóa, cũng cho rằng: “Về việc bắt buộc ghi âm, ghi hình tôi cho rằng chúng ta làm bộ luật này mà thực hiện được thì quá tốt, điều kiện đất nước khó khăn cũng không thay đổi được việc phải bảo vệ quyền con người.
Vì vậy, nếu chưa đủ điều kiện thì quy định trước những vụ án nào phải ghi âm, ghi hình hoặc cho phép luật sư có quyền ghi âm, ghi hình khi hỏi cung để đối chứng”.
Đại biểu Trần Văn Độ bổ sung thêm: “Đầu tư cho ghi âm ghi hình không có gì khó. Một cơ sở giam giữ bố trí một phòng có ghi âm ghi hình để lấy lời khai sẽ bảo đảm sự khách quan, chống bức cung nhục hình”.
KIM THÀNH(Tổng hợp)
