Độc đáo lễ cúng bến nước của người H’re

(ĐSPL) - Lễ cúng bến nước là nghi lễ cổ truyền, một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng mang nhiều ý nghĩa tích cực trong đời sống tâm linh của người H’re. Phong tục này không chỉ đơn thuần là tín ngưỡng mà còn giúp âng cao ý thức của đồng bào dân tộc trong việc bảo vệ, giữ gìn nguồn nước buôn làng.

Tục lễ cúng bắt nguồn từ đời sống tâm linh

Hiện nay, người H’rê sinh sống chủ yếu ở miền Tây tỉnh Quảng Ngãi như huyện Sơn Hà, Ba Tơ, Minh Long; huyện An Lão (Bình Ðịnh); một số ít ở huyện Kon Plông (Kon Tum).

Hàng năm vào khoảng cuối tháng 12 âm lịch, sau mùa gieo trồng, cấy hái và chuẩn bị đón Tết cổ truyền, đồng bào H’re lại có tục lễ cúng bến nước để tạ ơn Yàng (Trời), tổ tiên, thần linh phù hộ mọi người sức khỏe, bình an; cho nguồn nước dồi dào để ăn uống, sinh hoạt; cầu mong bà con buôn làng khỏi ốm đau, bệnh tật, mùa màng tươi tốt, súc vật lớn nhanh, trâu bò khỏe kéo cày. Lễ cúng bến nước hay còn gọi là Tết giọt nước, Tết bến nước.

Với đồng bào H’re, nguồn nước là nơi nữ thần Vada ngự trị, nơi giữ hồn người, giữ gia tài, súc vật của bản làng. Đồng bào cúng thần nước là để tri ân nguồn nước đã giúp cho người dân cày cấy, gieo hạt trên nương được no đủ, bà con mời thần nước về ăn tết cùng với dân làng.

Trước khi tiến hành nghi lễ cúng, già làng, trưởng thôn thông báo họp bàn với dân làng để giao nhiệm vụ chuẩn bị mọi việc chu toàn. Thanh niên trai tráng được giao làm vệ sinh bến nước; phụ nữ, người già dọn dẹp nhà cửa, đường làng, mỗi người đều đóng góp sức người, sức của cho lễ cúng. Lễ được diễn ra vào khoảng 16 đến 17h, toàn buôn làng tập trung tại bến nước.

Dân làng tập trung đông xung quanh bến nước để chuẩn bị cho lễ cúng

Ngày xưa, bến nước là vũng nước trong mát ở cạnh bờ sông, bờ suối hoặc khe nước từ núi chảy ra mà dân làng chọn để dùng làm nước sinh hoạt cho cả làng. Ngày nay bến nước có khi là bể chứa hoặc một công trình nước sạch được dẫn từ thượng nguồn về. Theo tín ngưỡng, tâm linh truyền đời, sau một năm làm ăn lo toan vất vả, dân làng vẫn đến đây cúng “thần nước”. Bởi họ muốn tẩy trừ mọi xui xẻo, rủi ro của năm cũ, cầu mong đón năm mới vạn sự tốt lành, an bình, no ấm, may mắn cho bản thân và cả buôn làng.

Lễ cúng bến nước diễn ra rất long trọng và linh thiêng

Trong lễ cúng bến nước của người H’re, một người có vai trò đặc biệt quan trọng là Thầy bà dâu (thầy cúng). Người được dân làng tin tưởng giao nhiệm vụ “giao tiếp” cùng thần linh. Lễ cúng diễn ra hai phần: cúng tại bến nước và cúng rượu cần tại nhà già làng.

Theo đó, cúng tại bến nước có các lễ vật gồm: rượu, trầu cau, một con gà trống màu trắng hoặc con heo trắng (tùy vào mức đóng góp của dân làng). Khi tiến hành lễ cúng, thầy cúng cúng gà (sói ia) trước, thầy vừa cắt tiết gà vừa sói, sau đó đưa gà cho đám thanh niên trong làng làm thịt, chỉ giữ lại mỏ, mào, móng gà tượng trưng để lên bàn cúng cùng với tiết. Lúc này bà con dân làng bỏ trầu cau lên bàn cúng đề thầy tiếp tục cúng (sói), rồi thầy đốt nhoi Clâu (một loại trầm hương lấy từ rừng già) để xua đi u ám, rủi ro, bệnh tật cho dân làng. Để tiếp thêm sức mạnh cho thầy cúng, gửi gắm những điều mong ước nói với thần linh, dân làng đeo sợi dây chỉ vào cổ thầy và cùng đưa tay về phía trước nơi có khói hương nghi ngút cầu mong thần linh có thể nghe được lời cầu nguyện.

Khi tiến hành lễ cúng, thầy cúng cúng gà (sói ia) trước, thầy vừa cắt tiết gà vừa sói

Những vị thần linh được tôn xưng gọi về để cúng dâng lễ vật là Yàng Rét (thần nước), Yàng Giang (thần sông), Yàng Gông (thần núi). Cúng xong thầy cúng cùng một số người đưa sợi dây, mang theo trầu cau làm lễ vật xuống nước tạ ơn Yàng Rét và xin Yàng phù hộ những điều tốt lành đến cho dân làng. Đây là giây phút chờ đợi linh thiêng nhất của lễ cúng.

Thầy cúng tiếp tục rải gạo cho thần linh xung quanh bến nước và hỏi các vị thần linh đã chấp nhận lễ vật và tấm lòng của dân làng chưa. Thầy sẽ hỏi thần linh bằng cách xin keo, nếu hai thanh cây mà một úp, một ngửa tức là thần linh đã nhận lễ. Sau đó, thầy yêu cầu mọi người “xang ty”, nghĩa là đưa hai tay về phía trước xua đuổi tà ma của năm cũ, cầu mong bước sang năm mới gặp nhiều may mắn. Sau khi cúng xong, mọi người được phép lấy nước về nhà già làng (người H’re vô cùng trân quý những ống nước này, họ đem về cất giữ cẩn thận cho đến đêm 30 Tết “vô lá” nấu bánh. Sáng mùng 1 đổ vào rượu cần cúng Yàng, đãi khách) còn thanh niên trai gái trong làng đến bến nước rửa tay chân, rửa mặt cầu mong năm mới với bao điều tốt lành. Xong lễ cúng,một người lớn tuổi trong làng sẽ dùng lá cây rào chắn bến nước nhằm báo hiệu bến nước đã cúng và ngăn không cho thú dữ, rắn rết quậy phá bến nước thiêng, tấn công dân làng.

Đối với đồng bào Eđê – Tây Nguyên, sau lễ cúng tại bến nước, thầy cúng dẫn bà con buôn làng trở về nhà dài, thực hiện nghi thức cúng Yàng trước cổng buôn làng và cúng thần đất. Nghi thức cúng trước cổng buôn thực hiện khá đơn giản bằng việc khấn Yàng và đổ tiết heo hiến sinh để đuổi tà ma cho buôn làng. Tuy nhiên, đồng bào H’re lại tập trung tại nhà già làng làm nghi lễ sói rượu cần. Già làng chọn một ống nước đổ vào ché rượu cho thầy cúng. Những người được uống rượu đầu tiên là thầy cúng, già làng, người có uy tín trong làng.

Tuy có nhiều điểm khác biệt so với lễ cúng bến nước của đồng bào Eđê – Tây nguyên nhưng người H’re vẫn giữ nét độc đáo riêng trong lễ cúng này cho đến nay.

Đây là nghi lễ truyền thống mang nét văn hóa đặc trưng, đậm chất nhân văn, có ý nghĩa giáo dục sâu sắc cho thế hệ trẻ về đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của đồng bào dân tộc H’re.

Một số hình ảnh tại lễ cúng được PV ghi lại:

Khi thần linh đã nhận lễ, mọi người đưa hai tay về phía trước xua đuổi tà ma của năm cũ, cầu mong bước sang năm mới gặp nhiều may mắn.

Sau khi cúng xong, mọi người được phép lấy nước về nhà già làng.

Xong lễ cúng một người lớn tuổi trong làng dùng lá cây rào chắn bến nước nhằm báo hiệu bến nước đã cúng và ngăn không cho thú dữ, rắn rết quậy phá bến nước thiêng, tấn công dân làng.

và tập trung tại nhà già làng làm nghi lễ sói rượu cần

Link nguồn Copy link

Độc đáo lễ cúng bến nước của người H’re

(ĐS&PL) - (ĐSPL) - Lễ cúng bến nước là nghi lễ cổ truyền, một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng mang nhiều ý nghĩa tích cực trong đời sống tâm linh của người H’re.

Cận cảnh cây đa khổng lồ nhất thế giới: Tán cây bao phủ hơn 14 nghìn mét vuông

Chí Linh: Khai thác đất sét hàng chục năm không hoàn thổ vẫn xin mở rộng tận thu khoáng sản

Bài 4: Khai thác đất sét không hoàn thổ có thể bị xử lý hình sự

Bài 5: Sở Tài nguyên và Môi trường Hải Dương chỉ đạo Trúc Thôn báo cáo thông tin báo Đời sống và Pháp luật phản ánh

Bài 2: Khai thác đất sét tại Chí Linh: Không có chuyện phóng viên làm việc phải thông qua Thị xã giới thiệu