(ĐS&PL) Bệnh giang mai là căn bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến, vậy ngoài lây lan qua đường tình dục bệnh còn do nguyên nhân nào và biện pháp điều trị bệnh ra sao?
Nguyên nhân gây bệnh giang mai
Bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết, bệnh giang mai do xoắn khuẩn nhạt có tên khoa học là Treponema Pallidum gây nên. Xoắn khuẩn giang mai là vi khuẩn yếu, ra ngoài cơ thể nó chỉ sống được vài giờ, chết nhanh chóng ở nơi khô; ở nơi ẩm ướt có thể sống được hai ngày, có thể sống rất lâu ở nhiệt độ lạnh. Ở 56oC chết trong vòng 15 phút. Nhiệt độ thích hợp là 37oC. Xà phòng và các chất sát khuẩn có thể diệt được xoắn khuẩn trong vài phút.
Xoắn khuẩn xâm nhập vào cơ thể người lành qua giao hợp đường âm đạo, đường hậu môn hoặc đường miệng. Ngoài ra bệnh có thể lây gián tiếp qua các đồ dùng, vật dụng bị nhiễm xoắn trùng. Lây qua các vết xước trên da –niêm mạc khi thầy thuốc tiếp xúc mà không được bảo vệ. Lây do truyền máu: Truyền máu hoặc tiêm chích mà bơm kim tiêm không vô khuẩn. Lây từ mẹ sang con, thường sau tháng thứ 3 của thai kỳ và gây bệnh giang mai bẩm sinh.
Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh giang mai qua từng giai đoạn
Bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược thành phố Hồ Chí Minh cũng cho biết thêm, nhiễm trùng giang mai khi không được điều trị, tiến triển qua các giai đoạn lâm sàng khác nhau với các dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng. Sau lần nhiễm trùng đầu tiên, các triệu chứng thường phát triển vào khoảng 21 ngày sau khi bị nhiễm trùng, nhưng chúng có thể xuất hiện ở bất cứ thời gian nào từ 10 đến 90 ngày sau khi bị nhiễm trùng.
Bệnh giang mai thời kỳ I: Giai đoạn đầu tiên, hoặc sơ cấp, của bệnh giang mai được đặc trưng bởi sự hình thành của một vết loét không đau được gọi là săng (chancre). Vết đau này phát triển tại vị trí nhiễm trùng và thường đơn độc. Một chancre thường cứng và tròn. Đôi khi, nhiều chancres có thể có mặt. Các chancre chứa các vi khuẩn truyền nhiễm và trong khi đang có biểu hiện đau, tình trạng này rất dễ lây. Bất kỳ tiếp xúc nào với chancre đều có thể lây nhiễm.
Bệnh giang mai thời kỳ II: Nếu giang mai sơ cấp không được điều trị, giang mai thứ phát có thể phát triển. Giai đoạn này của bệnh thường xảy ra hàng tuần đến vài tháng sau giai đoạn đầu tiên. Bệnh giang mai thứ phát được đặc trưng bởi phát ban da thường không ngứa và có thể dễ bị nhầm lẫn với phát ban do các bệnh khác gây ra. Bệnh giang mai có thể xuất hiện trên hầu như bất kỳ phần nào của cơ thể, bao gồm các vết loét trong miệng, âm đạo hoặc hậu môn. Các phát ban của bệnh giang mai thứ phát thường được tìm thấy trên lòng bàn tay và lòng bàn chân, đó là không bình thường đối với hầu hết phát ban. Ở một số người, phát ban có thể nhẹ và không được chú ý. Các mảng da màu xám hoặc trắng nổi lên, được gọi là bệnh lactic, cũng có thể phát triển, đặc biệt ở những vùng ấm và ẩm của cơ thể như nách, miệng hoặc háng. Trong giang mai thứ phát, nhiễm trùng đã lan rộng khắp cơ thể, do đó các triệu chứng khác có thể liên quan đến các biểu hiện trên da. Sốt, sưng các hạch bạch huyết, mệt mỏi, sụt cân, rụng tóc, đau đầu và đau nhức bắp thịt đều đã được báo cáo trong giai đoạn thứ phát của bệnh giang mai. Những triệu chứng này cuối cùng sẽ giảm dần, nhưng nếu giai đoạn thứ hai của nhiễm trùng không được điều trị, nhiễm trùng có thể tiến triển thành giang mai thời kỳ III.
Bệnh giang mai thời kỳ III: Sau khi các triệu chứng của giang mai thứ phát biến mất, nhiễm trùng vẫn tiềm ẩn trong cơ thể nếu không được điều trị. Khoảng 15% người bị nhiễm và không được điều trị sẽ tiếp tục phát triển giai đoạn ba của bệnh giang mai, có thể xảy ra từ 10 đến 20 năm sau lần nhiễm đầu tiên. Bệnh giang mai giai đoạn III được đặc trưng bởi thiệt hại cho bất kỳ số lượng các hệ thống cơ quan và thậm chí có thể gây tử vong. Bệnh giang mai giai đoạn III có thể gây tổn thương não, dây thần kinh, mắt, tim, mạch máu, gan, xương và khớp. Các triệu chứng có thể phát sinh từ giai đoạn cuối của bệnh giang mai bao gồm các vấn đề về chuyển động, mất dần thị lực, mất trí nhớ, tê liệt và những thay đổi trong chức năng thần kinh.
Bệnh giang mai sơ sinh hoặc bẩm sinh: Bệnh giang mai không được điều trị ở phụ nữ mang thai dẫn đến tử vong của thai nhi lên đến 40% phụ nữ mang thai bị nhiễm bệnh (thai chết hoặc chết ngay sau khi sinh), vì vậy tất cả phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm giang mai trong lần khám thai đầu tiên. Xét nghiệm sàng lọc thường được lặp lại trong ba tháng cuối của thai kỳ. Nếu trẻ sơ sinh bị nhiễm sinh ra và sống sót, chúng có nguy cơ bị các vấn đề nghiêm trọng bao gồm co giật và chậm phát triển. May mắn thay, giang mai trong thai kỳ là điều trị được.
Biện pháp điều trị bệnh giang mai theo từng giai đoạn
Bệnh giang mai là bệnh chuyên khoa tùy theo bệnh giang mai mới mắc hay đã mắc lâu sẽ được áp dụng phác đồ điều trị bằng Penixilin thích hợp. Cụ thể:
Điều trị giang mai thời kỳ I: Điều trị giang mai thời kỳ I áp dụng 1 trong 3 phác đồ theo thứ tự ưu tiên: Benzathin Penixilin G (2.400.000đv tiêm bắp sâu liều duy nhất, chia làm 2, mỗi bên mông 1.200.000đv) hoặc Penixilin Procaine G (tổng liều 15.000.000đv. Mỗi ngày tiêm 1.000.000đv, chia 2 sáng 500.000đv, chiều 500.000đv) hoặc Benzyl Penixilin G hòa tan trong nước (tổng liều 30.000.000đv. Ngày tiêm 1.000.000đv chia làm nhiều lần, cứ 2-3h tiêm 1 lần, mỗi lần 100.000 - 150.000đv.)
Điều trị giang mai II sơ phát: Điều trị giang mai II sơ phát, giang mai kín sớm: Áp dụng 1 trong 3 phác đồ theo thứ tự ưu tiên: Benzathin Penixilin G (tổng liều 4.800.000đv tiêm bắp sâu, trong 2 tuần liên tiếp. Mỗi tuần tiêm 2.400.000 đv, chia làm 2, mỗi bên mông 1.200.000đv) hoặc Penixilin Procaine G (tổng liều 15.000.000đv. Mỗi ngày tiêm 1.000.000đv, chia hai mũi, sáng 500.000đv, chiều 500.000đv) hoặc Benzyl Penixilin G hòa tan trong nước (tổng liều 30.000.000đv. Ngày tiêm 1.000.000đv chia làm nhiều lần cứ 2 - 3h tiêm 1 lần, mỗi lần 100.000 - 150.000đ.v). Nếu dị ứng với Penixilin thì thay thế bằng: Tetracyclin 2g/ngày x 15 ngày hoặc erythromycin 2g/ngày x 15 ngày.
Điều trị giang mai II tái phát: Điều trị giang mai II tái phát, phụ nữ có thai, giang mai III, giang mai kín muộn, giang mai bẩm sinh muộn ở người lớn. Áp dụng một trong ba phác đồ theo thứ tự ưu tiên: Benzathin Penixilin G (tổng liều 9.600.000đv, tiêm bắp sâu trong 4 tuần liên tiếp. Mỗi tuần tiêm 2.400.000đv, chia làm 2, mỗi bên mông 1.200.000đv) hoặc Penixilin procaine G (tổng liều 30.000.000đv. Mỗi ngày tiêm 1.000.000đv, chia 2 lần, sáng 500.000đv, chiều 500.000đv) hoặc Benzyl Penixilin G hòa tan trong nước (tổng liều 30.000.000đv. Ngày tiêm 1.000.000đv chia làm nhiều lần, cứ 2 - 3h tiêm 1 lần, mỗi lần 100.000 - 150.000đv). Nếu bệnh nhân dị ứng với Penixilin có thể thay thế bằng tetracyclin 2g/ngày trong 15 - 20 ngày. Phụ nữ có thai dùng Erythromycin 2g/ngày trong 15 - 20 ngày.
Điều trị giang mai bẩm sinh: Đối với giang mai bẩm sinh sớm trẻ < 2 tuổi: Nếu dịch não tủy bình thường: Benzathin Penixilin G 50.000đv/kg cân nặng, tiêm bắp liều duy nhất. Nếu dịch não tủy bất thường: Benzyl Penixilin G 50.000đv/kg cân nặng tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp 2 lần/ngày trong 10 ngày hoặc procain Penixilin G 50.000đv/kg cân nặng tiêm bắp trong 10 ngày.
Đối với giang mai muộn (trẻ > 2 tuổi): Benzyl Penixilin G 20.000 - 30.000đv/kg/ngày tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp chia 2 lần, trong 14 ngày. Nếu bệnh nhân dị ứng với Penixilin: Erythromycin 7,5 - 12,5mg/kg, uống 4 lần/ngày trong 30 ngày.
T. Tâm
