Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đã khiến Phần Lan và Thuỵ Điển thay đổi cái nhìn về tình trạng trung lập, vốn đã được duy trì trong thời gian dài. Theo đó, 2 nước này mới đây đã chính thức tuyên bố sẽ nộp đơn xin gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), liên minh quân sự phương Tây do Mỹ dẫn đầu.
Một số chuyên gia cho rằng không chỉ Phần Lan và Thuỵ Điển, nhiều quốc gia khác có lẽ cũng đã cân nhắc về tình trạng trung lập và ý nghĩa của tình trạng này đối với an ninh của họ.
Nhà sử học Samuel Kruizinga tại trường Đại học Amsterdam nhận xét: "Điều quan trọng về tình trạng trung lập là nó có ý nghĩa khác nhau với những người khác nhau".
Mặc dù các thành viên Liên minh châu Âu (EU) có cam kết bảo vệ lẫn nhau trong trường hợp bị tấn công từ bên ngoài nhưng cam kết này phần lớn vẫn nằm trên giấy vì NATO có thể làm lu mờ quan điểm của khối về phòng thủ tập thể.
Dưới đây là những quốc gia còn lại vẫn đang duy trì tình trạng trung lập hoặc không liên minh với khối quân sự nào ở châu Âu.
Thuỵ Sĩ
Thụy Sĩ được xem là một trong những hình mẫu quốc gia trung lập của châu Âu, nước này đã đưa quyết định về trung lập vào hiến pháp của mình và các cử tri Thụy Sĩ cũng quyết định không gia nhập EU từ nhiều thập kỷ trước. Nhưng trong những tuần gần đây, chính phủ Thuỵ Sĩ đã phải rất đau đầu về các vấn đề liên quan tới tính trung lập và lệnh trừng phạt đối với Nga.
Các nhà phân tích cho rằng ngay cả khi cuộc xung đột tại Ukraine đang làm thay đổi cấu trúc an ninh châu Âu, khả năng Thuỵ Sĩ từ bỏ vị thế trung lập của mình cũng không cao. Đặc biệt sau khi chính phủ nước này đã đề nghị Đức không chuyển các vũ khí quân sự của Thuỵ Sĩ cho Ukraine.
Đảng dân túy, cánh hữu nắm đa số trong quốc hội đã do dự về các biện pháp tiếp theo đối với Nga. Trong khi đó, người Thụy Sĩ đang quyết liệt bảo vệ vai trò hòa giải của họ giữa các quốc gia đối đầu và tập trung thực hiện các hoạt động nhân đạo, bạo vệ nhân quyền trên danh nghĩa quốc gia trung lập.
Áo
Tính trung lập của Áo là một thành phần quan trọng trong nền dân chủ hiện đại của nước này. Được biết Áo đã tuyên bố trung lập về quân sự để đổi lấy việc quân Đồng minh rời khỏi lãnh thổ của họ và cho họ khả năng giành lại độc lập vào năm 1955. Tính trung lập này đã được quốc gia châu Âu duy trì đến hiện tại.
Kể từ khi xung đột nổ ra ở Ukraine, Thủ tướng Áo Karl Nehammer đã đạt được sự cân bằng về quan điểm của Áo. Ông khẳng định rằng nước này không có kế hoạch thay đổi tình trạng an ninh, đồng thời tuyên bố rằng trung lập về quân sự không nhất thiết có nghĩa là trung lập về các vấn đề khác. Theo đó, Áo cũng đã lên án mạnh mẽ các hành động quân sự của Nga ở Ukraine.
Ireland
Nền trung lập của Ireland từ lâu đã trở thành một vùng xám xịt. Trong đó, Thủ tướng Micheal Martin từng nhận xét về quan điểm của đất nước như sau: "Chúng tôi không trung lập về chính trị nhưng chúng tôi trung lập về quân sự".
Hoạt động quân sự của Nga tại Ukraine đã một lần nữa khơi lại cuộc tranh luận về ý nghĩa trung lập của Ireland. Theo đó, Ireland đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Nga và gửi các gói hàng viện trợ phi sát thương tới Ukraine để đáp trả hoạt động quân sự.
Đồng thời, Ireland đã và đang tham gia vào các nhóm chiến đấu của EU - một phần trong nỗ lực của khối nhằm hài hòa quân đội của mình. Nhưng Ireland chưa cho thấy ý định từ bỏ tình trạng trung lập về mặt quân sự để liên kết với liên minh quân sự phương Tây.
Malta
Hiến pháp của Malta đã tuyên bố tình trạng trung lập chính thức của hòn đảo nhỏ ở Địa Trung Hải là "không liên kết và từ chối tham gia vào bất kỳ liên minh quân sự nào". Một cuộc thăm dò do Bộ Ngoại giao ủy quyền được công bố 2 tuần trước khi xung đột bắt đầu cho thấy đại đa số người được hỏi ủng hộ sự trung lập của Malta và chỉ 6% phản đối điều đó.
Tờ Times of Malta mới đây đưa tin Tổng thống Ireland Michael Higgins đã nhấn mạnh ý tưởng trung lập "tích cực". Đồng thời, ông Higgins cùng với Tổng thống Malta George Vella đã lên án cuộc chiến ở Ukraine.
Cyprus
Các mối quan hệ giữa Cyprus với Mỹ đã có nhiều tiến triển trong nhiều năm qua. Nhưng những ý tưởng về ta cách thành viên NATO vẫn đang được thảo luận, ít nhất đến thời điểm hiện tại.
Tuy nhiên, tổng thống Cyprus nhận định còn nhiều vấn đề vẫn cần suy nghĩ về một động thái luôn vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của Thổ Nhĩ Kỳ.
Ngoài ra, Cyprus cũng muốn duy trì trung lập và đã cho phép các tàu chiến của Nga tiếp tế tại các cảng của quốc đảo này. Dù vậy, đặc quyền đó đã bị đình chỉ sau khi xung đột nổ ra ở Ukraine.
Minh Hạnh (Theo ABC)
