Dễ như…vay tiền qua app
Không cần những chiến dịch quảng cáo rầm rộ trên các phương tiện thông tin đại chúng hay những biển bảng quảng cáo lớn ngoài trời tại những vị trí đắc địa, hoặc thuê người nổi tiếng quảng bá thương hiệu của hệ thống ngân hàng, các công ty tài chính, hàng trăm trang cho vay qua app (ứng dụng) đang âm thầm len lỏi vào cuộc sống hàng ngày của người dân.
Đặc điểm của loại hình cho vay này là số tiền cho vay nhỏ và thời gian cho vay ngắn, thường chỉ khoảng 1 tuần. Tuy nhiên, trên thực tế, người vay chỉ nhận được 2/3 số tiền trên hợp đồng vay, 1/3 còn lại người cho vay sẽ giữ để trừ vào tiền lãi và tiền phí các loại dịch vụ. Nếu hết thời gian cho vay, người vay không trả được nợ thì nhân viên cho vay của các app sẽ tiếp tục giới thiệu các app mới để người vay tiếp tục vay của app sau để trả cho app trước.
Các website, ứng dụng cho vay trực tuyến rất sẵn trên internet.
Trên thực tế, đã có hàng chục nghìn người dính vào bẫy tín dụng đen kiểu này, với số nợ lên tới hàng trăm triệu đồng mặc dù ban đầu chỉ vay tiêu dùng vài triệu đồng. Trước đó, Công an TP.HCM triệt phá băng nhóm do người Trung Quốc cầm đầu hoạt động cho vay lãi nặng thông qua app tín dụng đen trên điện thoại di động. Nhóm này tạo ra các ứng dụng trên điện thoại di động để cho vay tiền mang tên Vaytocdo, Moreloan, VD online. Các app này được quảng cáo trên Internet, các trang mạng xã hội như Facebook, Youtube... để thu hút người có nhu cầu vay tiền.
Đơn cử khi vay qua ứng dụng Vaytocdo, người vay lần đầu chỉ được duyệt vay số tiền 1.700.000 đồng, nhưng trên thực tế khách hàng chỉ nhận được số tiền 1.428.000 đồng, còn 272.000 đồng là tiền phí dịch vụ. Trong vòng 8 ngày, người vay phải trả 2.040.000 đồng (trong đó gồm 1.700.000 đồng tiền gốc và 340.000 tiền lãi). Nếu khách vay tiền trả chậm, sẽ bị phạt 102.000 đồng/ngày. Với phương thức như vậy, tính ra các đối tượng đã cho vay với lãi suất 2,5%/ ngày, tương đương 17,5%/tuần, 75%/tháng và 912,5%/năm.
Mới đây, phản ánh với PV, chị Thu H. (Hai Bà Trưng, Hà Nội) chia sẻ, do làm ăn thua lỗ, chị đã vay qua app một khoản tiền 30 triệu nhưng do ảnh hưởng từ dịch covid-19 nên chưa có khả năng thanh toán tiền theo đúng thời hạn. Chị H. đã phải chịu “bom” tin nhắn và tất cả những người trong danh sách điện thoại của chị đều bị “khủng bố” đòi nợ khiến chị xấu hổ phải bỏ về quê tạm lánh một thời gian.
Theo các chuyên gia công nghệ, hầu hết các app tín dụng đen đang hoạt động ở Việt Nam đều đến từ Trung Quốc. Ước tính có khoảng 60- 70 app tín dụng đen đang đội lốt P2P nhằm mục đích cho vay nặng lãi. Do việc sử dụng khá dễ dàng, thủ tục cũng rất đơn giản, chỉ cần cung cấp thông tin cá nhân, thông tin một số giấy tờ như hộ khẩu, bằng lái xe hay CMND là có thể vay được tiền; thời gian giải ngân nhanh… nên đã có không ít người bị “sập bẫy”.
Chuyên gia ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu đánh giá, vũ khí của những app này chính là thủ tục đơn giản và thời gian giải ngân nhanh chóng. Trong khi các app chính thống sẽ cần phải có những thủ tục chặt chẽ hơn để giảm thiểu rủi ro cho cả người vay lẫn người cho vay. Thực tế cho thấy, mạng lưới của các tổ chức tín dụng đã được phủ rộng khắp, thủ tục cho vay cũng được đơn giản hóa nhưng tín dụng đen vẫn “sống như cỏ dại”…
Thời gian qua báo chí phản ánh, hiện nay có nhiều app ứng dụng quảng cáo mô hình cho vay ngang hàng (peer-to-peer lending) chỉ cung cấp nền tảng cho vay, tuy nhiên họ cũng đứng ra thực hiện luôn khâu huy động vốn vay và thu hồi công nợ cho khoản vay đến hạn.
Cơ quan chức năng cũng cho rằng khó xử lý do Chính phủ vẫn chưa có hành lang pháp lý về hoạt động này. Điều này vô hình trung đang tạo điều kiện thuận lợi cho tín dụng đen thông qua ứng dụng để thu lợi bất chính từ hoạt động cho vay này.
Cảnh báo thu hồi nợ theo kiểu "xã hội đen"
Chia sẻ về vấn đề này, luật sư Ngô Quang Kim (Trưởng văn phòng luật 4.1 & cộng sự) cho biết: "Cần phân nhóm chủ thể của hoạt động cho vay thông qua app, qua mạng làm hai nhóm. Một là nhóm hoạt động cho vay của các ứng dụng thuộc quản lý của các tổ chức tín dụng đã được Ngân hàng Nhà nước cấp phép. Hai là nhóm hoạt động cho vay dân sự do các bên tự thỏa thuận với nhau (có thể là ủy quyền, hỗ trợ vay vốn hoặc dịch vụ hỗ trợ tài chính, tùy cách ứng dụng đặt tên)".
Đối với nhóm thứ nhất – việc cho vay của các ứng dụng thuộc quản lý của các tổ chức tín dụng, các tổ chức tín dụng hoặc cá nhân, tổ chức được tổ chức tín dụng ủy quyền phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định phát luật về cho vay và thu hồi nợ.
Cụ thể, theo Thông tư 18, Ngân hàng Nhà nước quy định: "Biện pháp đôn đốc, thu hồi nợ phù hợp với đặc thù của khách hàng, quy định của pháp luật và không bao gồm biện pháp đe dọa đối với khách hàng, trong đó số lần nhắc nợ tối đa 5 lần/ngày, hình thức nhắc nợ, thời gian nhắc nợ do các bên thỏa thuận trong hợp đồng cho vay tiêu dùng nhưng phải trong khoảng thời gian từ 7 đến 21 giờ; không nhắc nợ, đòi nợ, gửi thông tin về việc thu hồi nợ của khách hàng đối với tổ chức, cá nhân không có nghĩa vụ trả nợ cho công ty tài chính, trừ trường hợp có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; bảo mật thông tin khách hàng theo quy định của pháp luật".
Đối với hoạt động cho vay dân sự do các bên tự thỏa thuận với nhau mà các Đại biểu quốc hội đang đề cập, đây thuộc nhóm hành vi vi phạm pháp luật về hoạt động cho vay tín dụng và cần phải xử lý nghiêm khắc. Có hai vấn đề mấu chốt cần xác định để tiến hành xử lý nhóm các đối tượng này.
Một là về nguyên tắc, các bên có quyền thỏa thuận nhưng không được trái với quy định pháp luật và đạo đức xã hội. Việc bên cho vay áp đặt mức lãi suất cao, không tuân thủ các quy định chuyên ngành về vay – cho vay dù người vay đồng ý thì giao dịch này không phù hợp với quy định.
Hai là không khó để cơ quan chức năng xác định hành vi vi phạm trong việc thu hồi nợ theo kiểu "xã hội đen" của các đơn vị chủ quản của app. Chỉ cần có khiếu nại của người dân về việc bị quấy rối liên tục hay đe dọa, cơ quan chức năng cần can thiệp để xem xét xử lý hành chính. Đã đến lúc cơ quan chức năng cần mạnh tay áp dụng chế tài hình sự với các nhóm đối tượng lợi dụng công nghệ cho vay nặng lãi với mô hình tín dụng vi mô này.
Hoàng Phương
