(ĐSPL) - Thời gian vừa qua, có nhiều trường hợp trẻ em tử vong sau khi tiêm vắc xin Quinvaxem. Bộ Y tế đã chính thức lý giải tác dụng của vắc xin Quinvaxem và nguyên nhân chưa thay thế vắc xin này.
Tác dụng của vắc xin và tiêm chủng?
Vắc xin là một sản phẩm rẻ tiền nhưng có tác dụng phòng bệnh cao. Vắc xin không những có thể phòng bệnh cho những người được tiêm phòng mà còn có thể bảo vệ cho những người tiếp xúc chưa được tiêm vắc xin. Đến nay đã có gần 30 bệnh truyền nhiễm có vắc xin phòng bệnh.
Tiêm chủng là việc đưa vắc xin vào cơ thể con người với mục đích tạo cho cơ thể khả năng đáp ứng miễn dịch để dự phòng chủ động bệnh tật, tiêm vắc xin là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất để bảo vệ cho người được tiêm chủng không bị mắc bệnh và tránh xảy ra các vụ dịch. Nhờ có vắc xin dự phòng, nhiều bệnh truyền nhiễm đã được thanh toán, loại trừ hoặc giảm đáng kể số mắc, số chết như thanh toán bệnh đậu mùa trên toàn cầu từ năm 1979; Uốn ván sơ sinh; Bại liệt, Sởi, Ho gà...
Lợi ích, hiệu quả của tiêm chủng vắc xin Quinvaxem?
Vắc xin Quinvaxem là vắc xin phối hợp phòng 5 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm là bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và bệnh viêm màng não/viêm phổi nặng do vi khuẩn Hib gây ra, như vậy chỉ cần một mũi tiêm đã có thể phòng được 5 bệnh cho trẻ em.
Nghiên cứu lâm sàng đáp ứng kháng thể đối với vắc xin Quinvaxem cho thấy tỷ lệ sinh kháng thể bảo vệ phòng bệnh sau khi tiêm 3 liều vắc xin là 100\% đối với bệnh bạch hầu, uốn ván; 98\% đối với bệnh do Hib gây ra; 97\% đối với bệnh ho gà và 94\% đối với bệnh viêm gan B. Đây là loại vắc xin đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tiền thẩm định về chất lượng.
Sau hơn 6 năm triển khai, đã có khoảng 24,9 triệu liều vắc xin Quinvaxem được tiêm cho trẻ vào lúc trẻ được 2, 3, 4 tháng tuổi và tỷ lệ tiêm chủng vắc xin này hàng năm đạt trên 90\% đã góp phần làm giảm đáng kể tỷ lệ mắc các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và bệnh viêm màng não/viêm phổi nặng do vi khuẩn Hib gây ra trong khi tại một số nước có tỷ lệ tiêm chủng thấp đang bùng phát một số bệnh dịch bạch hầu, ho gà,…
Tình hình sử dụng vắc xin Quinvaxem trên thế giới và tại Việt Nam?
Trên thế giới, vắc xin Quinvaxem đã được sử dụng tại hơn 90 quốc gia với hơn 400 triệu liều.
Tại Việt Nam vắc xin Quinvaxem đã sử dụng từ năm 2010 thay thế vắc xin DPT (bạch hầu, ho gà, uốn ván) đã sử dụng trong TCMR từ năm 1984. Số lượng vắc xin mỗi năm sử dụng là 4,5 triệu liều để tiêm cho khoảng 1,5 triệu trẻ em và đến nay đã có khoảng 24,9 triệu liều vắc xin Quinvaxem được sử dụng. Từ đầu năm 2015 đến nay đã sử dụng 3.489.295 liều trong tiêm chủng.
Các phản ứng không mong muốn có thể gặp phải sau tiêm chủng?
Về nguyên tắc các vắc xin đều phải đảm bảo được tính an toàn, hiệu lực và kiểm định nghiêm ngặt mới được đưa vào sử dụng.
Bộ Y tế lý giải vì sao nhiều trẻ em tử vong sau khi tiêm vắc xin Quinvaxem. |
Mỗi cá thể phản ứng với vắc xin ở các mức độ khác nhau và hầu hết chỉ có các phản ứng nhẹ như sốt, sưng đau tại chỗ tiêm và tự khỏi trong 24 giờ. Một số rất ít lại có phản ứng mạnh với vắc xin như sốt cao, co giật, quấy khóc kéo dài, tím tái, sốc phản vệ dẫn đến tử vong.
Việc tử vong sau tiêm chủng có thể xảy ra ở tất cả các loại vắc xin kể cả các loại vắc xin như vắc xin phòng bệnh lao, viêm gan B chứ không phải chỉ có Quinvaxem và không phải tất cả các trường hợp tử vong sau tiêm chủng là do nguyên nhân phản ứng quá mẫn cá thể đối với vắc xin mà còn có nguyên nhân trùng hợp ngẫu nhiên với các bệnh lý khác sẵn có của trẻ tại thời điểm sau tiêm chủng (tại Việt Nam mỗi ngày có khoảng 70 trẻ em dưới 1 tuổi bị tử vong do các nguyên nhân khác nhau như nhiễm trùng huyết, viêm não-màng não, viêm phổi, suy hô hấp, bệnh tim bẩm sinh, chết đột tử, sặc sữa....).
Đối với vắc xin Quinvaxem, do có thành phần ho gà toàn tế bào (giống như vắc xin DPT) nên các phản ứng nhẹ sau tiêm chủ yếu là đau tại chỗ tiêm, sốt cao, khóc dai dẳng… có thể lên tới trên 50\% các trường hợp sau tiêm song phần lớn các phản ứng này sẽ tự khỏi sau 1-2 ngày.
Một trong những yếu tố hay gây phản ứng sau tiêm là thành phần vắc xin phòng bệnh ho gà toàn tế bào trong thành phần vắc xin Quinvaxem.
Sử dụng vắc xin dịch vụ có xảy ra tai biến không? Tại sao Bộ Y tế chưa thay thế vắc xin Quinvaxem trong tiêm chủng mở rộng?
Quan điểm Bộ Y tế là luôn mong muốn trẻ em Việt Nam ngày càng được tiêm nhiều loại vắc xin thế hệ mới, an toàn và hiệu quả.
Tuy vậy, việc thay thế vắc xin cần phải dựa trên các bằng chứng khoa học không thể cứ xảy ra trường hợp tai biến nặng sau tiêm chủng là thay thế ngay loại vắc xin đang sử dụng mà phải tìm hiểu rõ vấn đề an toàn tiêm chủng, tính sinh miễn dịch của loại vắc xin dự kiến thay thế.
Tiếp đó là nguồn cung ứng vắc xin, nguồn tài chính bảo đảm. Tuy nhiên, bất kỳ loại vắc xin nào cũng có tỷ lệ phản ứng nhất định và không ai dám khẳng định là loại vắc xin mới thay thế khi được triển khai sẽ không xảy ra tử vong.
Việc thay thế vắc xin Quinvaxem bằng vắc xin phối hợp chứa thành phần ho gà vô bào cũng đã được đặt ra, tuy nhiên còn nhiều ý kiến trái chiều.
Hiện nay nguồn cung ứng các vắc xin này (Infanrix Hexa, Pentaxim) trên thế giới và tại Việt Nam rất khó khăn, không có để sử dụng ngay cả trong tiêm dịch vụ.
Nguyên nhân chủ yếu là do các nhà sản xuất không có khả năng cung ứng đầy đủ vì thay đổi quy trình công nghệ, địa điểm và kế hoạch sản xuất,… do vậy cần nhiều thời gian hơn trước mới có thể đưa được sản phẩm ra thị trường kể từ lúc được đặt hàng khiến các nhà sản xuất không ưu tiên cung ứng cho các nước chưa đưa vắc xin này vào tiêm chủng mở rộng mà chỉ cung cấp cho các nước đã đặt hàng với số lượng lớn từ mấy năm trước.
Từ nay đến cuối năm, thậm chí hết năm 2016, sẽ vẫn khan hiếm 2 loại vắc xin trên. Nếu tiếp tục chờ đợi, trẻ có thể sẽ bị mắc bệnh ho gà, bạch hầu, uốn ván, viêm gan B... Bộ Y tế cũng nghiêm cấm tất cả việc lợi dụng việc khan hiếm vắc xin để trục lợi, đồng thời khuyến cáo người dân không nên sử dụng nguồn hàng trôi nổi (nếu có) sẽ không bảo đảm chất lượng, giá thành cao.
KIỀU LINH
