Điêu Thuyền là một mỹ nhân xinh đẹp, giỏi ca múa thời kỳ Tam Quốc. Sắc đẹp của nàng được ví là "Bế nguyệt" (khiến mặt trăng phải xấu hổ mà giấu mình).
Sinh sống dưới đời Hán Hiến Đế (190 - 220 sau Công Nguyên), Điêu Thuyền cũng như Tây Thi là những đại diện cho những số phận hồng nhan nhưng bạc mệnh vì những mưu toan chính trị.
Trong các bộ chính sử, người ta hoàn toàn không tìm thấy bất cứ ghi chép nào về nguồn gốc xuất thân của mỹ nữ lừng danh này. Tuy nhiên, trong nhiều truyền thuyết dân gian thì Điêu Thuyền vốn họ Nhậm, tên là Hồng Xương. Quê quán thì mỗi chuyện một phách, người nói ở Lâm Thao, người nói ở Mễ Chi, người lại nói ở Hân Châu.
Cái tên Điêu Thuyền trở nên lừng lẫy phần lớn là nhờ xuất hiện trong cuốn tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa. Theo đó, Điêu Thuyền là con nuôi của Tư đồ Vương Doãn và được ông hết sức yêu chiều.
Trong bối cảnh Đổng Trác với sự giúp đỡ của Lã Bố đã thâu tóm hết quyền binh, ám hại công thần, ăn chơi sa đọa. Đứng trước tình cảnh này, Vương Doãn và Điêu Thuyền đã bày kế ly gián liên hoàn nhằm lật đổ Đổng Trác.
Ban đầu, ông hứa gả nàng cho Lã Bố, nhưng sau đó lại hiến nàng cho Đổng Trác. Điêu Thuyền một mặt khóc lóc với Lã Bố là mình bị Đổng Trác cướp đi và cưỡng bức, mặt khác lại nỉ non với Đổng Trác là mình bị Lã Bố sàm sỡ. Hai bố con nghi kỵ nhau, cuối cùng Lã Bố giết Đổng Trác.
Người phụ nữ bé nhỏ này đã làm được điều mà cả vạn đấng mày râu vũ dũng bó tay đó là dùng trí thông minh của mình để ly gián Đổng Trác và Lã Bố, khiến cho Lã Bố phải nổi cơn ghen, say máu vác kích đuổi theo Đổng Trác để giết, làm náo loạn Phụng Nghi Đình, từ đó mở ra thời đại Tam Quốc phân tranh.
Về sau, Điêu Thuyền là thiếp của Lã Bố. Nhưng sau này Lã Bố bị Tào Tháo giết thì tin tức về nàng cũng "bặt vô âm tín".
Sự biến mất của Điêu Thuyền đã trở thành một dấu hỏi lớn từ thời anh hùng tranh bá cho tới khi thống nhất đất nước mà chưa có lời giải đáp.
Số phận của Điêu Thuyền trong các truyền thuyết dân gian cũng có nhiều dị bản khác nhau. Có thuyết nói, Quan Vũ đã đem Điêu Thuyền giấu đi, Tào Tháo sau khi biết chuyện liền phái người đuổi bắt, Điêu Thuyền rút kiếm tự sát.
Cái chết của Điêu Thuyền vẫn là một bí ẩn.
Cũng có tài liệu ghi chép rằng: “Từ lúc Lã Bố chết, Điêu Thuyền được Tào Tháo mang về Hứa Xương làm tì nữ trong phủ Thừa tướng. Vào thời điểm Tào Tháo dâng 10 mỹ nữ cho Quan Vũ, trong đó có Điêu Thuyền thì Quan Vũ bèn nhắm mắt làm ngơ. Nàng quyết định về phòng tự sát vì thừa hiểu rõ ý định từ bậc vương quyền”.
Cũng có người nói, sau khi về quê, Điêu Thuyền xuất gia làm ni cô, sống cuộc đời ẩn dật, yên bình.
Mộc Miên (T/h)
