Đền Kailasa ở Maharashtra, Ấn Độ là công trình kiến trúc nguyên khối lớn nhất thế giới được chạm khắc hoàn toàn thủ công từ một tảng đá duy nhất. Đây được đánh giá là một trong những công trình đáng kinh ngạc nhất trong lịch sử kiến trúc.
Ngôi đền Kailasa nằm ở phía Tây Maharashtra, Ấn Độ được biết đến là công trình thứ 16 trong tổng số 24 ngôi đền và tu viện trong hang động Ellora. Đây là quần thể bao gồm các di tích có niên đại từ 600 đến 1.000 năm sau công nguyên, trong đó ngôi đền Kaisala làm từ đá cự thạch nằm sâu trong lòng đất có lẽ là di tích được nhiều người biết đến nhất.
Mang phong cách kiến trúc Dravidian, đền Kailasa có chóp vuông với các chi tiết được chạm khắc tỉ mỉ. Tổng thể ngôi đền cao khoảng 3 tầng, với một sân đền có hình móng ngựa cùng một tháp Gopuram ở lối vào. Trước chính điện là tượng con bò Nandi – vật cưỡi của thần Shiva. Những bức chạm khắc khổng lồ trên đá ở đây mô tả các vị thần Hindu.
Trong các ghi chép, người xưa chỉ ghi rằng kỹ thuật dùng để tạo ra đền Kailasa là khắc từ đá tảng. Theo nghiên cứu của các nhà khảo cổ, để hoàn thành công trình này, người xưa cần đẽo gọt và vận chuyển đi nơi khác 400.000 tấn đất đá. Nếu tạo ngôi đền này theo phương pháp thủ công, những người thợ sẽ mất tới 20 năm mới hoàn thành công việc. Như vậy, họ sẽ phải làm việc liên tục 12 giờ mỗi ngày, mỗi giờ phải xử lý 5 tấn đất đá.
Đến nay, giới khoa học vẫn chưa lý giải được làm thế nào mà người xưa có thể tách những tảng đá khổng lồ ra khỏi một ngọn núi đá cao hơn 30m theo một tỉ lệ hoàn hảo như vậy. Do đó, nhiều tin đồn rằng đền Kailasa là một công trình được xây dựng bởi người ngoài hành tinh.
Các nhà khảo cổ vẫn cho rằng đền Kailasa là do vua Rashtrakuta Krishna I (khoảng từ năm 756 đến 773) xây dựng, với sự hoàn thành của một số yếu tố sau đó. Ngoài ra, có một giai thoại thú vị liên quan đến ngôi đền này. Đó là vua Aurangzeb Hồi giáo đã thuê hàng ngàn người đề phá hủy ngôi đền này. Năm 1682, ông ra lệnh phải san bằng tất cả ngôi đền.
Thế nhưng, hàng nghìn công nhân được đưa tới để phá hủy nhưng suốt 3 năm họ không thể gây sự thiệt hại nào lớn cho ngôi đền. Họ chỉ phá vỡ được một vài bức tượng, còn ngôi đền thì không thể phá hủy hoàn toàn. Cuối cùng Vua Auranzeb cũng phải từ bỏ nhiệm vụ bất khả thi này. Người Hindu tin rằng ngôi đền đã được bảo vệ bởi sức mạnh của các thần linh.
Đền Kailasa không chỉ mang giá trị về mặt kiến trúc mà nó còn là nơi thể hiện sự phong phú về mặt nghệ thuật và triết học của nền văn minh Ấn Độ cổ đại. Đặc biệt, một trong số các phiến đá của ngôi đền đã khắc lại nội dung của thiên sử thi hùng tráng Ramayana. Đến nay, theo ước tính vẫn còn khoảng 32 triệu chi tiết chạm khắc tiếng Phạn tại đây vẫn chưa được dịch.