Năm nay, ngày 5/11 được coi là “ngày phán quyết”, ngày mà các cử tri đi bỏ phiếu bầu tổng thống mới của nước Mỹ. Sau khi quá trình kiểm phiếu hoàn tất, ngày 17/12, các đại cử tri ở mỗi bang sẽ nhóm họp để bầu tổng thống và phó tổng thống. Nếu quá trình này diễn ra suôn sẻ, Hạ viện và Thượng viện Mỹ sẽ chứng nhận kết quả bầu cử tổng thống trong một phiên họp chung.
Sau đó, tổng thống và phó tổng thống đắc cử sẽ tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1/2025 với nhiệm kỳ 4 năm.
Không chỉ dùng lá phiếu để bầu ra tổng thống và phó tổng thống, các cử tri Mỹ còn có nhiệm vụ bầu nhân sự ở Quốc hội và chính quyền các bang.
Ngày 5/11 sẽ là "Ngày bầu cử" của năm nay. Ảnh: CNN
Phiếu phổ thông và phiếu đại cử tri
Thể thức bầu cử ở Mỹ quy định cử tri không bầu trực tiếp tổng thống mà chỉ bầu đại cử tri tại tiểu bang mình cư trú, trong khi việc bầu tổng thống sẽ thuộc về trách nhiệm của cử tri đoàn gồm 538 người, còn gọi là các đại cử tri.
Để trở thành tổng thống thứ 47 của nước Mỹ trong cuộc bầu cử năm nay, ứng cử viên Donald Trump của Đảng Cộng hòa hoặc ứng cử viên Kamala Harris của Đảng Dân chủ phải đạt được ít nhất 270/538 phiếu đại cử tri.
Thường thì mỗi bang được phân bổ số lượng đại cử tri nhất định dựa trên dân số. Song điều đáng nói là hầu hết các bang của Mỹ bầu đại cử tri theo thể thức “được ăn cả, ngã về không”, nghĩa là ứng cử viên giành được nhiều phiếu bầu phổ thông hơn ở bang nào sẽ nghiễm nhiên sở hữu toàn bộ phiếu đại cử tri của bang đó.
Trong trường hợp không có ứng cử viên nào giành được đa số phiếu đại cử tri, Hạ viện Mỹ sẽ bỏ phiếu bầu tổng thống. Tuy vậy, trong lịch sử bầu cử Mỹ, điều này mới xảy ra một lần vào năm 1824.
Một số người Mỹ cho rằng nên loại bỏ phiếu đại cử tri và chỉ sử dụng phiếu phổ thông để trực tiếp bầu tổng thống, nhưng cũng không ít người tin rằng cần duy trì hệ thống đại cử tri đoàn để các bang đông dân không “lấn át” các bang nhỏ hơn.
Các cử tri đi bỏ phiếu sớm bầu tổng thống Mỹ ở bang Virginia. Ảnh: Axios
Khi nào tổng thống mới được xướng tên?
Năm 2020, một số bang đã trải qua "làn sóng đỏ ảo", trong đó ông Donald Trump dẫn trước đối thủ Joe Biden vào đêm bầu cử. Tuy nhiên, khi số phiếu tiếp tục được kiểm đếm, các bang này bắt đầu "chuyển xanh" và ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden có màn bứt phá ngoạn mục. Ông Trump đã không ít lần viện dẫn hiện tượng này để đưa ra những tuyên bố sai sự thật rằng cuộc bầu cử bị gian lận.
Trên thực tế, đảng Dân chủ thường được yêu thích ở những khu đô thị đông dân, nơi việc kiểm phiếu mất nhiều thời gian hơn. Đảng Dân chủ cũng ủng hộ bỏ phiếu qua thư nhiều hơn đảng Cộng hòa. Trong khi đó, ông Trump cho rằng phiếu bầu qua thư không đáng tin cậy, và việc kiểm đếm sẽ mất nhiều thời gian hơn so với phiếu bầu trực tiếp trong ngày bầu cử.
Có bảy bang chiến trường nơi số phiếu sẽ quyết định cục diện cuộc bầu cử. Và mỗi bang có quy định riêng về kiểm phiếu.
Dưới đây là thời gian đóng cửa các điểm bỏ phiếu tại các bang chiến địa trong ngày 5/11, thời điểm các bang có thể “gọi tên” người thắng.
- Georgia: Các điểm bỏ phiếu tại bang Georgia sẽ đóng cửa vào lúc 19h theo giờ miền Đông (tức 7h sáng ngày 6/11 theo giờ Việt Nam). Nếu cuộc đua ở Georgia không quá sít sao, kết quả có thể có ngay trong Đêm bầu cử. Nhưng nếu, cuộc đua năm nay cũng sít sao không kém 4 năm trước thì sẽ chưa thết biết ai sẽ là người giành được 16 phiếu đại cử tri tại đây.
- Bắc Carolia: Bắc Carolina sẽ đóng cử các điểm bỏ phiếu vào lúc 19h30 theo giờ miền Đông (tức 7h30 ngày 6/11 theo giờ Việt Nam).
- Pennsylvania: Pennsylvania đóng cửa các điểm bỏ phiếu vào lúc 20h theo giờ miền Đông (tức 8h sáng ngày 6/11 theo giờ Việt Nam). Năm 2020, khoảng 2,6 triệu cử tri bỏ phiếu sớm qua thư, khiến việc kiểm phiếu mất khá nhiều thời gian. Năm nay số lượng cử tri bỏ phiếu qua thư được dự đoán là tương đương, do bang này không tổ chức bỏ phiếu sớm trực tiếp.
- Michigan: Hầu hết các điểm bỏ phiếu ở Michigan sẽ đóng cửa vào 20h theo giờ miền Đông, nhưng một số khu vực ở bán đảo Thượng Michigan sẽ đóng cửa vào lúc 21h theo giờ miền Đông (tức 9h sáng ngày 6/11 theo giờ Việt Nam). Tại đây, năm nay, phiếu bầu qua thư sẽ được xử lý trước Ngày bầu cử. Do đó, tổng số phiếu bầu qua thư sẽ được công bố sớm hơn và giảm hiện tượng “ảo ảnh đỏ” mà ông Trump từng tuyên bố là bằng chứng gian lận cử tri ở Michigan và một số bang khác.
Quan chức bầu cử bang Michigan Jocelyn Benson tuần trước cho biết, kết quả tại bang này dự kiến sẽ có trong vòng 24 giờ sau khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa.
- Wisconsin: Wisconsin đóng cửa các điểm bỏ phiếu vào lúc 19h theo giờ miền Đông (20h theo giờ địa phương). Với những gì từng xảy ra vào năm 2016 và 2020, Wisconsin sẽ khó có kết quả trước nửa đêm Ngày bầu cử. Các quan chức bang này cũng cho rằng, có thể phải đến sáng sớm 6/11 mới bắt đầu có những kết quả sơ bộ.
- Arizona: Arizona đóng cả các điểm bỏ phiếu vào lúc 21h theo giờ miền Đông (tức 9h sáng 6/11 theo giờ Việt Nam). Các quan chức Arizona cho biết, việc kiểm phiếu có thể mất tới 10 ngày, mặc dù phiếu bầu qua thư được phép kiểm đếm ngay sau khi nhận.
Năm nay, lá phiếu dài 2 trang ở Arizona cũng có thể làm chậm đáng kể quá trình xử lý. Kết quả có sớm chừng nào sẽ phụ thuộc vào cách biệt giữa ông Trump và bà Harris.
- Nevada: Bang Nevada sẽ đóng cửa các điểm bỏ phiếu vào 19h theo giờ địa phương (22h theo giờ Miền Đông, 10h sáng ngày 6/11 theo giờ Việt Nam). Nevada kiểm phiếu khá nhanh, nhưng có một điều đáng lưu ý: Đây là một trong 19 tiểu bang (và là bang chiến trường duy nhất) quy định các lá phiếu qua thư có dấu bưu điện trước Ngày bầu cử vẫn được tính nếu chúng đến trước 17h ngày 9/11). Nếu cuộc đua tại đây sít sao, có thể phải đến 4 ngày sau mới biết ai thắng.
Do đó, vì quá trình kiểm đếm phiếu bầu qua thư rất tốn thời gian nên không loại trừ khả năng sau ngày bầu cử 5/11, nước Mỹ phải chờ đợi thêm nhiều ngày để xác định vị tổng thống mới.
Với tỷ lệ ủng hộ sít sao như hiện nay, chưa biết chừng sự thành bại của hai ứng cử viên sẽ được quyết định chỉ bằng vài lá phiếu, thậm chí là những lá phiếu cuối cùng được kiểm đếm. Điều đó lý giải vì sao bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 được dự báo là một trong những cuộc cạnh tranh gay cấn nhất trong lịch sử chính trường Mỹ thời hiện đại.
