Rh là một protein có khả năng di truyền phát hiện trên bề mặt các tế bào hồng cầu. Khi xét nghiệm máu có protein này thì được xem là Rh dương tính và ngược lại, nếu không phát hiện protein này thì Rh âm tính.
Cùng Bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tìm hiểu kỹ thuật xét nghiệm yếu tố Rh.
Nhóm máu Rh là gì?
Nhóm máu chính ở người là hệ ABO, ngoài ra nhóm máu cũng được phân loại theo nhóm máu Rh (hay yếu tố rhesus). Đây là một loại kháng nguyên xuất hiện trên bề mặt các tế bào hồng cầu. Nếu tế bào máu có kháng nguyên này thì được coi là dương tính với Rh. Nếu không có kháng nguyên thì xác định là Rh âm tính. Tùy vào việc có tồn tại kháng nguyên Rh hay không, mỗi nhóm máu sẽ được viết thêm vào phía sau tên nhóm một biểu tượng Rh dương tính hoặc âm tính. Phổ biến nhất là nhóm máu Rh dương. Người có nhóm máu Rh âm không phải là mắc bệnh và thường không gây ảnh hưởng đến sức khỏe của con người. Tuy nhiên, nhóm máu Rh âm có thể ảnh hưởng trong quá trình mang thai sản phụ và thai nhi. Chẳng hạn người mẹ mang Rh âm nhưng thai nhi mang nhóm Rh dương tính thì trong quá trình mang thai, thai phụ cần được theo dõi và chăm sóc đặc biệt vì mẹ và thai nhi không tương thích về Rh. Thai nhi có thể thừa hưởng yếu tố Rh từ bố hoặc mẹ.
Tại sao cần xét nghiệm máu yếu tố Rh?
Kháng nguyên của hệ nhóm máu Rh có khả năng di truyền, còn kháng thể kháng Rh chỉ xuất hiện ở cơ thể Rh âm khi được miễn dịch bằng hồng cầu có kháng nguyên D (Rh dương). Kháng thể này thường là IgG. Nếu một người có Rh âm và chưa từng được truyền máu Rh dương thì việc truyền máu Rh dương sẽ chưa xảy ra phản ứng tức thì. Tuy nhiên trường hợp truyền máu Rh dương thì từ 2-4 tuần sau, lượng kháng thể kháng Rh đã tương đối cao đủ để gây ngưng kết hồng cầu Rh dương của người cho vẫn có trong máu người nhận. Phản ứng này thường xảy ra chậm và rất nhẹ. Sau 2-4 tháng, nồng độ kháng thể kháng Rh trong máu người Rh âm sẽ đạt tối đa. Trong lần thứ 2 truyền máu Rh dương cho những người này sẽ có thể gây tai biến nặng tương tự hệ ABO. Sau nhiều lần truyền máu Rh dương cho người Rh âm thì cơ thể sẽ trở nên rất mẫn cảm với kháng nguyên Rh dương gây tai biến cực kỳ nguy hiểm. Vì vậy cán bộ y tế cần lưu ý người đã được truyền máu nhiều lần. Người bệnh và người khoẻ mạnh đều cần phải được xác định nhóm máu hệ Rh để phân loại và có kế hoạch điều trị thích hợp trong trường hợp phải truyền máu.
Tầm quan trọng của xét nghiệm nhóm máu Rh là gì?
Theo Bác sĩ giảng viên khoa Hộ Sinh Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn thì khi mang thai, nhiều vấn đề nguy hiểm có thể xảy ra nếu sản phụ mang nhóm Rh dương và thai nhi có nhóm Rh âm. Bình thường máu của sản phụ không hòa lẫn với máu thai nhi trong thời gian mang thai. Nhưng một lượng nhỏ máu của thai nhi có thể tiếp xúc với máu của sản phụ khi sinh hoặc sản phụ bị chảy máu hay chấn thương bụng khi mang thai. Trương hợp sản phụ Rh âm và thai nhi Rh âm, cơ thể sản phụ sẽ có thể hình thành các protein gọi là kháng thể Rh sau khi tiếp xúc với tế bào hồng cầu của thai nhi.
Thông thường kháng thể được tạo ra không gây nguy hiểm trong lần mang thai đầu tiên. Tuy nhiên cần quan tâm đặc biệt trong lần mang thai tiếp theo của chính sản phụ đó. Nếu thai nhi tiếp theo mang Rh dương thì các kháng thể này sẽ đi qua nhau thai gây phá huỷ các tế bào hồng cầu của thai nhi dẫn đến thiếu máu gây nguy hiểm cho thai nhi. Đây là tình trạng xảy ra khi các tế bào hồng cầu bị phá hủy nhanh hơn khả năng sản xuất hồng cầu của thai nhi, trong khi các tế bào hồng cầu đóng vai trò rất quan trọng để cung cấp oxy cho toàn bộ cơ thể và nuôi dưỡng thai nhi.
Do đó, những sản phụ có Rh âm tốt nhất nên thực hiện một số Kỹ thuật xét nghiệm Y học máu như xét nghiệm sàng lọc kháng thể trong ba tháng đầu của thai kỳ, trong tuần thứ 28 của thai kỳ và khi sinh. Sàng lọc kháng thể là xét nghiệm thường được sử dụng để phát hiện kháng thể kháng Rh dương. Trường hợp sản phụ chưa thể sản xuất kháng thể Rh, sản phụ sẽ cần được tiêm globulin miễn dịch Rh, một sản phẩm từ máu. Globulin miễn dịch có tác dụng ngăn cản cơ thể người mẹ sản xuất kháng thể Rh trong thai kỳ. Nếu em bé sinh ra có nhóm máu Rh âm thì không cần các biện pháp điều trị bổ sung, ngược lại nếu Rh dương, sản phụ cần tiêm ngay sau khi sinh.
Nếu sản phụ Rh âm và thai nhi có thể là Rh dương, sản phụ có thể nên tiêm globulin miễn dịch Rh trong các trường hợp máu của sản phụ có thể tiếp xúc với máu thai nhi gồm sẩy thai, phá thai, thai ngoài tử cung (trường hợp trứng được thụ tinh và làm tổ bên ngoài tử cung, nhất là trong ống dẫn trứng), cắt bỏ thai trứng, chọc dò nước ối, chảy máu hoặc chấn thương bụng khi mang thai.
Thanh Thảo
