Kể từ khi ra đời, anime Nhật Bản đã liên tục phát triển, được mệnh danh là “Disney phương Đông”, trở thành ngành công nghiệp toàn cầu trị giá hàng tỷ USD.
Ngành công nghiệp anime Nhật Bản
Anime là một trong những nét đặc trưng của văn hoá Nhật Bản. Ảnh: Getty |
Một nhóm đua xe lướt qua màn đêm ướt đẫm neon của Tokyo. Các tay đua phanh lại ngay cạnh miệng núi lửa đen khổng lồ được tạo ra bởi một vụ nổ nguyên tử. Hình ảnh ngoạn mục đến nỗi vượt ra ngoài các bảng truyện tranh đơn thuần.
Đó là phần mở đầu của "Akira" - một bộ truyện tranh khoa học viễn tưởng nổi tiếng được tạo ra vào năm 1982 bởi họa sĩ Nhật Bản Katsuhiro Otomo. Tác phẩm đã sớm lan truyền đến một nhóm người hâm mộ nhỏ ở Mỹ. "Người Mỹ chưa bao giờ nhìn thấy bất cứ điều gì như thế này trước đây", bà Susan Napier, giáo sư nghiên cứu Nhật Bản học tại Đại học Tufts nói trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại. “Akira là một câu chuyện hậu tận thế đáng kinh ngạc, có chiều sâu tâm lý và hình ảnh phù hợp. Nó đã đẩy ranh giới theo cách mà truyện tranh Mỹ thời đó không có".
So với DC Comics và Marvel, "Akira" dường như hoàn toàn khác biệt. Câu chuyện kể về thủ lĩnh băng đảng đua xe Shotaro Kaneda khi anh chiến đấu để cứu bạn mình khỏi một chương trình bí mật của chính phủ, chuyên tiến hành các thử nghiệm đối với trẻ em tâm thần.
Năm 1988, Otomo đã phát hành "Akira" dưới dạng anime, một bộ phim chi tiết và phức tạp đến nỗi các nhà làm phim phải mất nhiều năm để vẽ tay từng cảnh một. Bộ phim được coi là một tác phẩm kinh điển đình đám, mở rộng phạm vi ảnh hưởng của anime ở Mỹ và châu Âu.
Hình ảnh trong Akira. Ảnh: IMDB |
"Hình ảnh của Nhật Bản ở phương Tây (vào những năm 1980 và đầu những năm 1990) bao gồm hai thái cực: Nhật Bản phong kiến được mô tả trong các bộ phim samurai với ninja và đấu kiếm, và Nhật Bản siêu phàm nơi những sản phẩm công nghệ như Walkman và Toyota vươn ra thế giới", ông Kaichiro Morikawa, một chuyên gia về anime tại Đại học Meiji của Tokyo cho biết trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại.
“Sự phổ biến của manga, anime và game Nhật Bản đã ‘tiêm’ vào thế giới một hình ảnh nhân văn đáng tin cậy hơn về đất nước này”.
Sau 7 năm tăng trưởng liên tiếp, ngành công nghiệp anime đã lập kỷ lục doanh thu mới trong năm 2017 là 2,15 nghìn tỷ Yên (19,8 tỷ USD), chủ yếu do nhu cầu từ nước ngoài. Xuất khẩu các bộ phim hoạt hình đã tăng gấp 3 lần kể từ năm 2014 - một phần nhờ doanh thu cho các “đại gia trực tuyến” như Netflix hay Amazon - và cho đến nay không có dấu hiệu chậm lại.
Một đất nước của hình ảnh
Nhật Bản là quốc gia sở hữu truyền thống hình ảnh phong phú, định hướng chi tiết. Tác giả Katsushika Hokusai là một trong những họa sĩ đầu tiên sử dụng thuật ngữ manga (trong bộ sưu tập "Hokusai Manga", xuất bản lần đầu năm 1814) để tham khảo các bản phác họa mô tả cả siêu nhiên và trần tục. Manga như chúng ta biết ngày nay đã xuất hiện vào đầu thế kỷ 20 trong các bộ phim hoạt hình nối tiếp trên các tạp chí và báo chí Nhật Bản.
Anime xuất hiện vào đầu những năm 1900 khi các nghệ sĩ Nhật Bản như Oten Shimokawa bắt đầu thử nghiệm dù còn nhiều lỗi nhưng vẫn tạo ra các bộ phim hoạt hình ngắn. Nhưng vào thời điểm đó, hoạt hình là một xu hướng tốn kém và các tác phẩm từ Nhật Bản bị lu mờ bởi thành công của Disney.
Trong Thế chiến thứ II, thể loại này được phát triển khi chính phủ quân sự Nhật Bản ra lệnh cho các nhà làm phim hoạt hình tạo ra các bộ phim tuyên truyền để gây ảnh hưởng đến quần chúng. Sau thất bại của Nhật Bản trong chiến tranh, ngành công nghiệp manga và anime lại thay đổi thêm nữa. Năm 1952, họa sĩ Osamu Tezuka - người lớn lên bằng phim hoạt hình của Disney đã phát hành "Astro Boy", một bộ truyện tranh về một cậu bé robot yêu chuộng hòa bình với tầm nhìn tia X và siêu sức mạnh.
"Astro Boy" thu hút rất nhiều sự chú ý, nó thậm chí đã mang lại cho hoạ sĩ Tezuka danh hiệu "cha đẻ của truyện tranh" và mở đường cho một bộ phim hoạt hình về cậu bé robot năm 1963.
"Dragon Ball Z: Fusion Reborn" (1995). Ảnh: IMDB |
Những điểm mạnh của ngành công nghiệp hoạt hình Nhật Bản đã làm sôi sục sự chồng chéo giữa manga và anime, theo Ian Condry, tác giả của "Anime: Soul of Japan" (tạm dịch: Anime: Linh hồn của Nhật Bản). "Các nhà sáng tạo đã sử dụng truyện tranh như một nơi thử nghiệm cho các câu chuyện và nhân vật của họ. Đó thường là bí mật thành công của anime", ông Condry nhận định.
Sự trỗi dậy của hoạ sĩ Tezuka song song với sự bành trướng của ngành công nghiệp hoạt hình Nhật Bản ở nước ngoài. Vào những năm 1950, hãng phim hoạt hình Toei (nơi Tezuka từng làm việc trước khi thành lập công ty đối thủ, Mushi Productions, năm 1961), đặt mục tiêu trở thành "Disney phương Đông" và bắt đầu xuất khẩu phim hoạt hình sang Mỹ.
Phát triển mạnh mẽ
Đầu những năm 1980, phần lớn trẻ em Mỹ và châu Âu từ các gia đình doanh nhân quân đội và người nước ngoài sinh sống tại Nhật Bản đã kể về các đoạn phim hoạt hình cho bạn bè ở ở quê nhà. Một số game như "Cowboy Bebop" và "One Punch Man" cũng chiếm được trí tưởng tượng của những người nước ngoài am hiểu công nghệ liên quan đến ngành công nghiệp máy tính và internet đang phát triển. Tin tức lan truyền khi họ dịch anime Nhật Bản và lưu hành các bản sao lậu trên mạng.
Khi nền kinh tế Nhật Bản phát triển mạnh mẽ để trở thành lớn thứ 2 thế giới vào những năm 1980, các lớp học tiếng Nhật đã có mặt ở phương Tây và phim hoạt hình cùng truyện tranh bước vào lớp học như các công cụ giáo dục. Những người Mỹ trẻ tuổi đang tìm kiếm các sản phẩm văn hóa đưa ra những quan điểm mới và đối với họ, Nhật Bản dường như là một nơi thú vị như "Akira" - phong cảnh không gian mạng và cốt truyện gây tranh cãi của nó cung cấp một cổng thông tin vào vũ trụ tâm lý và thẩm mỹ khác.
"One Punch Man" (2015). Ảnh: IMDB |
Vào cuối những năm 1990, tập đoàn Nintendo, Game Freak và Creatures đã giới thiệu Pokémon đến thế giới. Nó mở ra một làn sóng anime lớn hơn bên ngoài Nhật Bản.
Cơn sốt Pokémon càn quét toàn cầu, tạo ra loạt phim hoạt hình nhượng quyền về anime, đồ chơi và thẻ giao dịch khi Pikachu màu vàng bong bóng trở thành một mặt hàng chủ lực trên các phim truyền hình Mỹ. Nintendo đã bán được hơn 31 triệu bản của trò chơi "Pokémon Red/Green/Blue" năm 1996 và loạt phim truyền hình cũng được phát sóng ở hơn 100 quốc gia.
Anime - bắt nguồn từ văn hóa thị giác đã trải qua một quá trình chuyển đổi. Ban đầu nó được bán rẻ ở nước ngoài bởi các hãng phim hoạt hình, rồi lặng lẽ lan truyền. Anime và truyện tranh đều rất rẻ nhưng có nội dung khá hấp dẫn, chiếm được cảm tình của trẻ em.
Định hình hình ảnh Nhật Bản
Sau khi nền kinh tế kỳ diệu của Nhật Bản bị phá sản vào những năm 1990, quốc gia này đã tìm cách đổi thương hiệu từ một siêu cường kinh doanh toàn cầu thành một nhà xuất khẩu có nền văn hóa nghệ thuật độc đáo. Đất nước này xoay quanh các dịch vụ công nghệ cao tiếp thị đại chúng đến truyền bá mọi thứ từ Hello Kitty đến sushi.
Năm 1997, Cơ quan Văn hóa Nhật Bản bắt đầu hỗ trợ triển lãm về manga, anime, trò chơi video và nghệ thuật truyền thông.
Nhà báo người Mỹ Douglas McGray đã nắm bắt được sự thay đổi đó trong bài tiểu luận về Chính sách đối ngoại năm 2002 của mình, nơi ông đặt ra thuật ngữ "tổng thể tuyệt vời quốc gia" của Nhật Bản. McGray mô tả nó như là một "ý tưởng, một lời nhắc nhở rằng các xu hướng sản phẩm thương mại, và sở trường của quốc gia sinh ra chúng, có thể phục vụ mục đích chính trị và kinh tế".
PHƯƠNG PHƯƠNG(Theo CNN)
