(ĐSPL) - Quan Nguyễn Mạ?, ngườ? làng N?nh Xá, huyện Chí L?nh, Hả? Dương, năm 37 tuổ? dự th? khoa Tân Sửu (1691) n?ên h?ệu Chính Hòa đỗ Hoàng g?áp, trong thờ? g?an làm quan nhà Lê Trung hưng, ông được khen là: “Có sức khỏe, có mưu lược, làm quan Thị lang Lễ bộ, ra trấn thủ Sơn Tây, có chính tích đặc b?ệt, trộm cướp phả? nín hơ?, xét k?ện sáng suốt, danh vọng rất cao” .
Cá? chính tích đặc b?ệt được nó? tớ? ở trên, xảy ra lúc Nguyễn Mạ? đang làm quan trấn thủ tỉnh Sơn Tây. Thỉnh thoảng, quan trấn thủ hay ra ngoà? công đường đ? xem xét dân tình nơ? mình trị nhậm. Cũng từ một trong những lần thực tế ấy, Nguyễn Mạ? đã xử một vụ án vớ? cách xử h?ếm lạ để ngườ? đờ? sau truyền tụng là quan xử án g?ỏ?. V?ệc này, trong Đăng khoa lục sưu g?ảng của Thượng thư Trần T?ến đờ? vua Lê H?ển Tông (1717 - 1786) và sách Hả? Dương phong vật chí còn gh? lạ? sự vụ. Theo đó, một hôm ông Nguyễn Mạ? đ? bộ qua chợ Bảo Khám thuộc huyện G?a Bình (nay là huyện G?a Bình, tỉnh Bắc N?nh), thấy một ngườ? đàn bà mất một cá? màn (Hả? Dương phong vật chí v?ết vật bị mất là con gà), chắc xót của lắm nên chử? rủa mã? không thô?, lạ? lô? cả tam đờ?, ngũ đạ? nhà kẻ ăn trộm ra mà chử?.
B?a Đ?ện Nam G?ao đặt tạ? Nam G?ao thờ? Lê Trung Hưng (nguồn ảnh: W?k?ped?a)
Sau kh? b?ết sự tình, ông cho gọ? ngườ? đàn bà mất của lạ? hỏ? ch?ếc màn đáng g?á bao nh?êu t?ền để ông trả. Sau ông sa? lính tró? ngườ? đàn bà ấy ở quán, rồ? cho gọ? làng xóm đến, vờ mắng ngườ? đàn bà bị trộm màn cá? tộ? chua ngoa: “Mất một cá? màn đáng g?á bao nh?êu t?ền mà bà chử? tổ tông ngườ? ta?”.
Nó? xong, ông sa? tất cả đàn ông, đàn bà trong xóm ấy vả vào má ngườ? đàn bà mất màn vì tộ? chử? ngoa. Dân trong làng thương ngườ? đàn bà ấy lắm, bở? bà ăn ở cũng không đến nỗ? nào, đã mất màn lạ? còn bị tát. Nhưng lệnh quan ra là phả? theo, bở? vậy a? cũng phả? tát bà ta, nhưng không nỡ tát mạnh. Duy chỉ có một ngườ? đàn bà trong làng ra sức tát thật mạnh. Bở? chính mụ này là kẻ ăn trộm, g?ận vì bị lô? cả tông tộc ra mà chử? nên tát thật mạnh cho sướng tay để trả thù. Nhưng mụ ta nào có b?ết ý của Nguyễn Mạ?. Mụ vừa tát xong, quan họ Nguyễn đã cho g?ữ lạ?, tra hỏ? luôn: “Chính ngươ? đã ăn trộm màn nên mớ? động lòng mà đánh ngườ? ta đau như thế, tộ? ấy còn chố? cã? sao được!”. Quả nh?ên kẻ ăn trộm màn chính là mụ ta. Ch?ếc màn được trả lạ? cho ngườ? bị mất, còn mụ đàn bà ăn trộm cứ ch?ểu theo luật mà định tộ?.
Luật nay: Ngh?êm cấm dùng nhục hình trong xử án
Thờ? phong k?ến, trong lĩnh vực hình án, v?ệc xét xử những tộ? trạng, sự v?ệc có chứng cứ rõ ràng chỉ cần căn cứ vào hình luật mà y v?ệc. Nhưng vớ? những v?ệc cần đ?ều tra, xét hỏ?, v?ệc nghị án không dễ chút nào bở? chứng cứ mất mát mà v?ệc phục dựng h?ện trường cũng không dễ t?ến hành. Ấy thế nên nh?ều vị pháp quan phả? vận dụng trí thông m?nh tuyệt đỉnh của mình mà mở án những vụ khó khăn. Nguyễn Mạ? là một ví dụ đ?ển hình. Bằng trí thông m?nh của mình mà ông đã tìm ra thủ phạm thực sự của vụ án.
Tuy nh?ên, vụ án đó g?ả xử xảy ra vào thờ? nay thì phả? xem xét lạ?. Thứ nhất, đây là một vụ trộm cắp tà? sản. Do vậy, kh? đưa vụ án ra xét xử thì phả? có đầy đủ yếu tố cấu thành tộ? phạm. Cơ quan chức năng sẽ căn cứ vào g?á trị tà? sản để yêu cầu khở? tố vụ án. Nếu g?á trị tà? sản chưa đủ lớn theo quy định tạ? Đ?ều Đ?ều 138 BLHS thì chưa thể đem vụ án ra đ?ều tra xét xử được. Theo đó, Đ?ều 138 quy định: Ngườ? nào trộm cắp tà? sản của ngườ? khác có g?á trị từ ha? tr?ệu đồng đến dướ? năm mươ? tr?ệu đồng hoặc dướ? ha? tr?ệu đồng nhưng gây hậu quả ngh?êm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành v? ch?ếm đoạt hoặc đã bị kết án về tộ? ch?ếm đoạt tà? sản, chưa được xoá án tích mà còn v? phạm, thì bị phạt cả? tạo không g?am g?ữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.
Thứ ha?, cứ cho rằng tà? sản mất cắp k?a có g?á trị lớn thì v?ệc quan Nguyễn Mạ? cho dân tát ngườ? là không đúng vớ? t?nh thần quy định trong pháp luật h?ện hành về đ?ều tra xét xử vụ án. Đó chính là quy định cấm dùng nhục hình trong quá trình xử án. Tạ? Đ?ều 298 BLHS quy định về tộ? Dùng nhục hình: Ngườ? nào dùng nhục hình trong hoạt động đ?ều tra, truy tố, xét xử, th? hành án, thì bị phạt tù từ sáu tháng đến 3 năm. Phạm tộ? gây hậu quả ngh?êm trọng thì bị phạt tù từ 2 năm đến 7 năm. Phạm tộ? gây hậu quả rất ngh?êm trọng hoặc đặc b?ệt ngh?êm trọng, thì bị phạt tù từ 5 năm đến 12 năm. Ngườ? phạm tộ? còn bị cấm đảm nh?ệm chức vụ nhất định từ 1 năm đến 5 năm.
Như vậy, v?ệc Nguyễn Mạ? cho dân tát để tìm ra hung thủ là một sự thông m?nh khéo nhưng áp dụng theo quy định của pháp luật thờ? nay thì sẽ không được phép. Ngườ? phạm tộ? có thể bị phạt tớ? 12 năm tù.
TƯỜNG LINH
